mənəviyyat

1. mənəviyyat — insanın daxili aləmi, onun cəmiyyət və təbiətlə münasibətlər, mənəvi və mədəni dəyərlər toplusu. fəlsəfə, sosiologiya, kulturologiya və ədəbiyyatda mənəviyyat cəmiyyətin əsası sayılır. mənəviyyat dedikdə insanın və cəmiyyətin mənəvi dəyərləri və ənənələri, dini baxışları, vətənpərvərliyi və qeyri-maddi mədəniyyətə münasibəti başa düşülür.

hesab edilir ki, mənəviyyat ailə, cəmiyyət, maariflənmə, ideya-siyasi və vətənpərvərlik işi vasitəsi ilə əldə edilir. (c) wikipedia

2. miskinlik - başqasında da səndə olanı görüb dərd çəkmədir. mərhəmət - başqasının layiq olmadığı bədbəxtliyindən doğan dərddir. darılma - qəlbi sıxan dərddir. kədər - yaxın adamın itirilməsindən doğan dərddir. təşviş - göz yaşları içində dərddir. məyusluq - çətin dözülən dərddir. ağrı - əzab verən dərddir. şikayətlənmə - ah-nalə içində olan dərddir. qayğı - düşüncələrlə ağırlaşan dərddir. alçalma - uzun müddət davam edən dərddir. əzab - bədən əziyyətləri ilə müşayiət olunan dərddir. ümidsizlik - yaxşılığa ümidi olmayan dərddir.
"Qorxu" anlayışına daxil olan ehtiraslar belə müəyyən edilir:
Süstlük - zəhmət qorxusudur; utanma - rüsvayçılıq qorxusudur; dəhşət - qəlbi titrədən qorxudur(utanarkən insan qızarır, dəhşətdən ağarır, əsir və dişləri bir-birinə dəyir), vahimə - yaxınlaşan təhlükədən yaranan qorxudur, dəlilik - sanki ruhun bədəni tərk etdiyi qorxudur, huşunu itirmə - sanki dəliliyin ardınca gələn qorxudur, özünü itirmə - düşünməyə qoymayan qorxudur, qorxaqlıq - uzunmüddətli qorxudur.
"istək" anlayışına daxil edilən ehtiraslar belə müəyyən edilir:
Qəzəb - fikrincə səni incidən adamı cəzalandırma istəyidir; hirs - hələ təzə yaranan qəzəbdir; nifrət - köhnə və kök salmış qəzəbdir; nifaq - intiqam anını gözləyən qəzəbdir; mübahisə - qəlbin dərinliklərindən baş qaldıraraq sözlərlə ifadə olunan qəzəbdir; tamah - doymayan istəkdir; hərislik - hələ görmədiyini əldə etmək istəyidir.
istək və hərislik arasında başqa bir fərq də var - istək dialektlərdə "atribut" adlanan xassələrə yönəlib, məsələn, varlı olmağa, şöhrət qazanmağa. Hərislik isə predmətlərin özünə yönəlir, məsələn, pula və ya şöhrətə.
Bəs dərdi, taleyin ağır yükünü tərif etməyə hansısa filosofun cürəti çatarmı? Kim ki, ağlından istifadə edə bilmir, qoy qəlbinin hərəkətlərindən istifadə etsin; biz isə, yenə qeyd edirik ki, müdrik insandan danışırıq.
Bəlkə rəqabət, paxıllıq, mərhəmət xeyirli xassələrdir? Lakin, yazığın gəlməkdənsə, bacardığın kimi kömək etmək daha yaxşı olmazdımı? Yoxsa mərhəmət hissi olmadan biz hətta səxavətli də ola bilmərik? Biz gərək başqasının dərd yükünün bir qismini üzərimizə götürməyək, əksinə bacardığımız qədər onların yükünü yüngülləşdirək. Başqasına paxıllıq etmək də yarışmadır - lakin burada daha artıq qısqanclıq hissi var; burada xeyirin nə də ola bilər ki, fərq yalnız bir şeydədir: rəqib onda olmayıb başqasında olan rifahın dərdini çəkir, paxıl isə başqasında olan rifahın dərdini belə bir rifahı əldə etməyə çalışmadan da çəkir. insanı necə ruhlandırasan ki, o, nəyi isə arzulayarkən, onu əldə etməyə çalışmaq əvəzinə fikir eləyir? Hər şeyi əldə etməyi arzulamaq isə - dəliliyin son həddidir...
Qəlbin sakitləşdirilməsi üçün insan təbiətinə xas olan bütün vasitələr göz qabağındadır; onlara diqqət yetirmək üçün insan aqibətini və həyatın qanununu sözlərlə açmaq lazımdır. Bu səbəbdən, deyilənə görə, evripid öz "Orest" dramını səhnəyə qoyandan sonra Sokrat bu əsərin ilk üç misrasını həvəslə təkrar edərmiş:
"Dünyada elə bir çətin vəziyyət,
Tanrı cəzası yoxdur, ya da acı aqibət
Ki, insan səbri ona qalib gəlməsin.."
Hətta deyirlər ki, pazı pazla çıxaran kimi köhnə sevgini yeni sevgi ilə sağaltmaq olar; lakin başlıca olaraq həmin adamı sevginin necə böyük bir dəlilik olduğuna inandırmaq lazımdır. Eşq bütün ehtiraslar içərisində ən güclüsüdür; istəyirsən ki, mən onun özünü mühakimə edim, onda bu ehtirasdan törəyən istənilən zorakılığı, rüsvayçılığı, eyş-işrəti, kef məclislərini, hətta yaxın qohumlar arasında olan cinsi əlaqələri yadına sal. Bütün bunlar mühakimə və rüsvay olunmağa layiqdirlər. Sevginin dəlilikləri haqqında susaq; məgər onda yüngülbeyinlilik azdırmı?

- Məhəbbət
Doludur mənasızlıqla: inciklik, şübhələrlə
Düşmənçilik, barışıq, yenə düşmənçilik
Sonra yenə sülh! Bu mənasızlığı
Mənalı etmək istəsən əgər,
Ağılla dəlilik etməyə bənzər.

Sevgidə olan dəyişkənlik, səbatsızlıq, əhvalın tez-tez dəyişməsi, öz eybəcərliklərinə görə insanı eşqdən kənar olmağa məcbur etmirmi? Bununla belə, hər bir ehtirasda olan kimi burada da bəzi məsələləri sübut etmək lazımdır: yəni, o da keçib-gedən saxta bir hissdir, bizim könüllü qərarımız əsasında seçdiyimiz aqibətdir. Əgər məhəbbət təbii bir hiss olsaydı, hamı sevərdi, özü də utanc, şübhə, doyub-bezmə olmadan rəvan münasibətlə daima eyni kəsləri sevərdik...

mənəviyyat

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!