1. (bax: azərbaycanın ən böyük problemi)

rehmetlik john nash deyirdi ki, elm bilmeyen cemiyyetlerde edalet olmaz.

indi deyeceksiz ne elaqe? yene basladin ala? halbuki cox ciddi elaqe var. kitab oxuma, oxuyub yazma, tehsil seviyyesi, elmi isci sayi cox olan, institutlari, prestijli universitetleri, resedxanalari xalqa aciq olan olkelere baxin. birde bunlarin hec biri olmayan olkelere baxin.

bizim derdimiz resedxana idi qardas. bax deyirsen usaq mekteb oxumur. niye oxusun ki? yeni bir adam omru boyu resedxana uzu gormeyibse niye astronomiyani sevsin? astronomiya bilmirse nece ozunu, kainati sorgulasin? bunlari bilmirse yeni harda oldugunu, movcud oldugu qalaktikanin adini bele bilmirse, maraqlanmirsa bundan ne adam olacaq?

bizim resedxana problemimiz var. meselen, amerikada griffith deye bir xalqa aciq resedxana var. hollywood dagindan teqribi 1100 metr yukseklikde qurulub. seherin * los angeles en gozel yerini bu resedxanaya veribler. loxdular ala bunlar? niye ora bina tikib kvadrati 5000 den satmayasanki? bu resedxana xalqa ilham vermek ucun acilib. yeni basda dediyim kimi eslinde xalqa aciq deyil- mehz ele xalqin ozu ucundur. griffith adli gencin avropadan amerikaya kocub varlanmasi ile baslayir hekaye. adam varlanir ve o qeder var dovleti olurki deyir insanlara nece en yaxsi servet bagislaya bilerem? neyniye bilerem insanlar ucun? qerar verib ispan ailenin kicik resedxana isletdiyi parki alir. parki seliqeye salir, boyudur ve olduyu zaman vesiyyet edir ki qalan butun mirasim ile resedxanani boyudun, temir edin ve birde teatr insa edin. en yaxsi memar ve astronomlar getirilir. dunyada en yaxsi texnologiyalar getirilir bura ve resedxana fealiyyete baslayir. teatri ise planetarium olaraq fealiyyete baslayir. amerikada astronom, astrofizik ve s. elm adamlarinin boyuk hissesi kainata ele ilk defe burda maraq gostermeye baslayirlar. 2000 lerde resedxana yeniden qurulma sebebile baglanilir ve amerika hokumetinin ayirdigi 70 milyon dollar ile tezeden, muasir texnologiyalar ile uygun bir sekilde qurulur. binaya daha bir planetarium qurulur. ki bunun dunyada hal-hazirda oxsari yoxdur. o derecede mukemmeldir yeni.

indi amerikada butun mekteblerin bu resedxana ile pulsuz muqavileleri var. yeni usaqlar bu resedxanaya ilde bir defe ziyaret edirler; gundelik proqramlar var. kosmologiya, astronomiya ve s. leksiyalardan ibaret proqramlar. usaqlar bu proqramlara qatilirlar resedxanada.

ustelik bu tek deyil amerikada. hetta ucuncudur. bunun san diegoda alan polamar adli resedxanasi var hele. caltech in resedxanasidir. illerle dunyanin en boyuk teleskopuna ev sahibliyi edib. xalqa aciq gunler teyin olunub; hemin gunlerde eyni zamanda leksiyalar verilir.

hele bunun ozleri yeterli texnologiyani alib mini resedxana yaradan aileleri var. amerikada her statda yuzlerle bele mini ve boyuk xalqa aciq resedxanalar var.

bes bizde? şamaxı rəsədxanası

hardadi xalqa aciq gunleri? proqramlari? axi hansi azerbaycan vetendasi bu resedxananin adini ancaq ramazandan bir gun evvel bayram gununu elan etdiyi vaxtdan basqa bir zaman hardasa esidib? ne ile mesgul olurlar bunlar? pul ayrilir ancaq hardadir astronomiyaya tovheleri?

bir para turizm sirketleri bu resedxananin adindan oz firildaqliqlarinda istifade edirler. yalandan resedxanaya tur olacaq deyib ora gedib catanda 'resedxana adam qebul etmir' cavabi ile postalayirlar.

samaxi resedxana saytinde deyir ki, ekskursiya mumkundur. ancaq gedib firlanib gelen heleki yoxdur.

lap tutaq ki var. hansi mekteb usaqlari yigib resedxanaya apardi? sonra ise olkede fizika, riyaziyyat, elme maraq yoxdur.