iraq olsun

1. irağ olsun kimi tәlәffüz olunur. "uzaq olsun" demәkdir.
(bax: allah uzaq elәsin)

2. azərbaycanda yayğın olan bir xalq deyimidir. mənası isə , uzaq olsun , kənar olsun və s. bənzər ifadələrdir. hamımıza ilk başda normal bir xalq deyimi kimi gəlir. ancaq türk dilləri içində 1500 , bəlkə də daha çox il bundan əvvəl baş verən səs ayrımını özündə yaşadır. məsələ isə bu iraq sözünün başındadır. ilk başdan iraq (ölkə) qədimdən bəri bizim üçün uzaq olduğu üçün bu deyim onunla əlaqəli kimi görünür. necə ki , türkiyədə fizan hər hansı uzaqlığı tərif etmək üçün ideal yerdirsə. məsələn , " seni fizan'a sürerim ". qeyd edim ki , fizan liviyanın cənubunda bir bölgədir. gələk əsas məsələyə. türk dillərinin ( mən ləhcə sözünü işlətməyin tərəfdarıyam) bugünki sinifləndirilməsi aleksandr samoyloviçə aiddir. ancaq , birdə bu dilin səs olaraq sinifləndirilməsi var. bu isə iki yerə bölünür . bunlar

lir türkcəsi - qərb türkcəsi (buraya aiddir çağdaş çuvaşca , hunca ingiliscə hunnic language , bulqarca
şaz türkcəsi - şərq türkcəsi (geriyə qalan bütün keçmiş və çağdaş türk dilləri)

bu ikisi arasındakı fərq , lir türkcəsindəki -l səslərinin şaz türkcəsində -ş səsinə , müvafiq olaraq -r səsinin
-z səsinə çevrilməsidir. məsələn qərb türklərinin ümumi ad altında toplandığı oqur adı şərqdə oğuzdur -r > -z . bu iki səs dəyişiminin ayrılması böyük ehtimalla xiong-nu və ya bizim bildiyimiz təbirlə böyük hun imperiyasının dağılmasından sonradır.
bizim bəhs etdiyimiz iraq sözü qədim türk dilində - old turkic language- ırak olaraq görünür. bundan sonra oğuz ləhcələrində isə rotasizm ilə yəni , - r > -z dəyişməsi - bu söz - ızaq , - uzaq sözlərinə çevrilir. baxmayaraq ki, biz günlük yaşamımızda iraq yox uzaq işlədirik , birləşik bir ifadə olduğu üçün yüzillərdir dilimizdə iraq olsun ifadəsi qalıb. bu ifadə dilimizin 2000 il öncəki səs dəyişimini özündə saxladığı üçün üçün çox dəyərli bir ifadədir. xələc dilində isə bu söz özünü hırak kimi göstərir. iraq - uzaq - hırak üçü də eyni sözdür. birincisi qədim qərb türkcəsində , ikincisi çağdaş oğuz ləhcələrində, üçüncüsü isə xələc dilində
dilimizdə minlərlə belə ölməyə üz tutan öz sözlərimiz var. bunların düz əməlli dil bilimcilər tərəfindən canlandırılmağa və yenidən dilimizə qazandırılmağa ehtiyacı var.
(baxma: xələclər və xələc dili)
(bax: gerhard doerfer)
(bax: agop dilaçar)

3. Yaşlı nənələrin daha çox işlətdiyi cümlədir.

iraq olsun

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!