atatürk və churchillin görüşü

ahmet şerif izgören deye bir dayday var. koroçe, bu daydayın bir kitabında oxumuşdum. atatürk ve çörçil görüşür.
çörçil atatürke soruşur: "qaqa, bizim hər şeyimiz sizdən güclü idi. əsgərimiz daha çox idi, silahlarımız daha yaxşı idi. nece oldu ki, siz bizi udduz?"
atatürk, cibindən tapançanı çıxardır. içindəki güllələri boşaldır. tapançanı masanın üstünə qoyur.
otağın çölündə nöbət gözlayan əsgəri içəri çağırır.
"əsgər silahı al". əsgər alır. "gicgahına daya və tətiyi çək". əsgər tərəddüd eləmədən silahı gicgahına dayayır və tətiyi çəkir. təbii ki, heç nə olmur.
atatürk çörçilə dönüb deyir: "bax qaqa, biz sizi belə udduq".
bu söhbətdən sonra çörçil atatürkün üzünə baxa bilmir.

indi əzizlərim, gələk bu söhbətin bəndənizə olan təsirinə. onsuz da atatürk sevdalısı olan mən bu söhbəti oxuyanda tüklərim biz-biz olmuşdu. illərnən söhbətin təsirindən çıxa bilmədim. atatürk deyəndə o hadisə gözümdə canlanırdı.

sonra öyrəndim ki, atatürk və çörçil bu dünyada heç vaxt bir-birini görmüyüb. bəlkə kimsə bu söhbəti öz yuxusunda görüb danışmış ola bilər.
ikinci bir məsələ də odu ki, osmanlı əsgərləri müsəlman idi. islama görə intihar etmək günahdı. əsgər atatürkə nə qədər itaət etsə də intihar edib cəhənnəmə getmək istəməzdi.
koroçe bir əfsanənin də beləcə puç olduğunu gördüm.
hepinizi teker teker seviyorum.
cansınız.

imam hüseyn

kərbəla faciəsini bilən bilir. zatən bilmiyən yoxdu mən bilən.
ideəlist vaxtlarımda belə bir nağıl eşitmişdim.
hz. hüseynə soruşullar ki, "ay hüseyn kişi, axı bu yezidin qüvvəsi səndən qat-qat çoxdu. hamıya bəllidir ki, sən məhv olacaqsan. məhv olacağını bilə-bilə niyə bu savaşa girişirsən?"
hz. hüseyn cavab verir: "mən öləcəyimi bilə-bilə bu savaşa girirəm. çünki mən bu savaşa girməsəm, gələcək nəsillərdə əzilən insanlar özlərində təpər tapıb zalımlara qarşı vuruşa bilməzlər. bizim mücadiləmiz haqqın nahaqqa qarşı mücadiləsidi".
indi bəlkə də sözlər başqa cür olub. ama anlam aşağı-yuxarı bu idi.
blin, bu cümlənin təsirindən illərlə çıxa bilmədim. təsirindən çıxa bilmədiyim atatürk və churchillin görüşü söhbəti var ki, bunu da başqa bir entry-də yazacağam.
mövzudan çox yayınmayaq.
mən bilirəm ki, sözlük yazar və oxucuları arasında hüseyn aşiqləri çoxdu. ona görə də fikrimi maksimum ehtiyatla izhar etməyə çalışacam.
çox merak edirəm, isa ölməsəydi bu günkü qədər olduğu qədər popstar ola bilərdimi? ya da che guevera.
ya da imam hüseyn. gerçəkdən də yuxarıdakı uydurma hekayədəki kimi idealist bir insan olub, ya sıradan bir iqtidar hərisi?
və bunu bir addım daha iləri götürüb deyirəm. həzrəti hüseyn əgər yezidi mühəribədə udsaydı nə olacaqdı? şiəliyin indiki durumu nə olacaqdı? çünki şiəlikdən kərbəla faciəsinı çıxaranda geridə böyük bir boşluq qalır. ayrıca həzrəti hüseynin yönətimi necə olacaqdı?
kiminsə inancını tənqid etmək deyil məqsədim. naçizanə istəyim odu ki, inandığımız şeyləri bir az sorğulasaq bəlkə də xırda hücumlarla kağızdan qalalar kimi uçub getməz inandıqlarımız.
entry-mi ağıllı bir kişinin sözləri ilə bitirmək istəyirəm: "sorğulanmayan həyat yaşamaya dəyməz".

game changer

ingilisce bir söz birleşmesi.
herfi menası "oyun deyişdirici"di. but who really cares literal meaning?
daha çox mecazi menada işlenir. bir piyasada, oyunda, sahede dengeleri deyişdiren bir addım, bir inqilab, hetta bir adam da ola biler.
meselen sosial media (facebook, twitter ve s.) media ve xeberleşme sahesinde bir game changer idi.
abş müstəqillik bəyannaməsi beşeriyyat tarixinde bir game changer idi.
fatih terim galatasaray tarixinde bir game changer idi.
ve s. ve ia.
i guess you got the picture.
cansınız.

le monde 20-ci əsrin ən yaxşı 100 kitabı

həzrəti əlidən hikmətli kəlamlar ve lotu hikmətin bioqrafiyasının da yer aldığı anket neticesi aşağıdadır.

1. *l'etranger* - *albert camus* (1942)
2. *in search of lost time* - *marcel proust* (1913–1927)
3. dava *franz kafka* (1925)
4. *le petit prince* - *antione de saint-exupery* (1943)
5 insanlık durumu *andre malraux* (1933)
6 gecenin sonuna yolculuk *louis-ferdinand celine* (1932)
7. gazap üzümleri *john steinbeck* (1939)
8. çanlar kimin için çalıyor *ernest hemingway* (1940)
9. adsız ülke alain-fournier 1913
10 günlerin köpüğü *boris vian* (1947)
11 ikinci cins *simone de beauvoir* (1949)
12. *waiting for godot* - *samuel beckett* (1952)
13 varlık ve hiçlik *jean paul sartre* (1943)
14 gülün adı *umberto eco* (1980)
15 gulag takımadaları aleksandr soljenitsin 1973
16 paroles (fransızca) jacques prévert 1946
17 alkoller guillaume apollinaire 1913
18 mavi lotus hergé 1936
19 het achterhuis (felemenkçe) *anne frank* (1947)
20 hüzünlü dönenceler claude lévi-strauss 1955
21. *brave new world* - *aldous huxley* (1932)
22. *1984* - *george orwell* (1949)
23 galyalı asteriks rené goscinny ile albert uderzo 1959
24 kel kantocu eugène ionesco 1952
25 cinsellik üzerine *sigmund freud* (1905)
26 zenon marguerite yourcenar 1968
27. *lolita* - *vladimir nabokov* (1955)
28. *ulysses* - *james joyce* (1922)
29 tatar çölü dino buzzati 1940
30 kalpazanlar andré gide 1925
31 der husar auf dem dach (almanca)
le hussard sur le toit (fransızca) jean giono 1951
32 die schöne des herrn (almanca)
belle du seigneur (fransızca) albert cohen 1968
33 yüzyıllık yalnızlık gabriel garcía márquez 1967
34 ses ve öfke william faulkner 1929
35 thérèse desqueyroux françois mauriac 1927
36 zazie metroda raymond queneau 1959
37 duygu karmaşası stefan zweig 1927
38 rüzgâr gibi geçti margaret mitchell 1936
39 lady chatterley'in sevgilisi d. h. lawrence 1928
40 büyülü dağ thomas mann 1924
41 günaydın hüzün françoise sagan 1954
42 le silence de la mer (fransızca) vercors 1942
43 yaşam kulanma kılavuzu georges perec 1978
44 baskervillerin köpeği arthur conan doyle 1901–1902
45 die sonne satans (almanca) georges bernanos 1926
46 muhteşem gatsby f. scott fitzgerald 1925
47 şaka milan kundera 1967
48 il disprezzo (italyanca) alberto moravia 1954
49 roger ackroyd cinayeti agatha christie 1926
50 nadja andré breton 1928
51 günaydın hüzün louis aragon 1944
52 le soulier de satin (fransızca) paul claudel 1929
53 altı kişi yazarını arıyor luigi pirandello 1921
54 arturo ui'nin önlenebilir tırmanışı bertolt brecht 1959
55 cuma ya da pasifik arafı michel tournier 1967
56 dünyaların savaşı h. g. wells 1898
57 ist das ein mensch? (almanca)
se questo è un uomo (italyanca) primo levi 1947
58 yüzüklerin efendisi j.r.r. tolkien 1954–1955
59 les vrilles de la vigne (fransızca) sidonie gabrielle colette 1908
60 hauptstadt der schmerzen (almanca) paul éluard 1926
61 martin eden jack london 1909
62 bir tuz denizi şarkısı hugo pratt 1967
63 yazının sıfır derecesi roland barthes 1953
64 katharina blum'un çiğnenen onuru heinrich böll 1974
65 sirte kıyısı julien gracq 1951
66 kelimeler ve şeyler michel foucault 1966
67 yolda jack kerouac 1957
68 nils holgersson'un yabankazlarıyla maceraları selma lagerlöf 1906–1907
69 kendine ait bir oda virginia woolf 1929
70 the martian chronicles (ingilizce) ray bradbury 1950
71 die verzückung der lol v. stein (almanca)
le ravissement de lol v. stein (fransızca) marguerite duras 1964
72 tutanak jean-marie gustave le clézio 1963
73 tropismes (fransızca) nathalie sarraute 1939
74 journal 1887-1910 (fransızca) jules renard 1925
75 lord jim joseph conrad 1900
76 yazılar jacques lacan 1966
77 tiyatro ve ikiz antonin artaud 1938
78 manhattan transfer john dos passos 1925
79 ficciones hayaller ve hikayeler jorge luis borges 1944
80 moravagine (fransızca) blaise cendrars 1926
81 ölü ordunun generali ismail kadare 1963
82 sophies entscheidung (almanca)
sophie's choice (ingilizce) william styron 1979
83 çingene romansları federico garcía lorca 1928
84 pietr-le-letton (fransızca) georges simenon 1931
85 çiçeklerin meryem anası jean genet 1944
86 niteliksiz adam robert musil 1930–1932
87 fureur et mystère (fransızca) rené char 1948
88 gönülçelen
çavdar tarlasında çocuklar j. d. salinger 1951
89 no orchids for miss blandish (ingilizce) james hadley chase 1939
90 blake ve mortimer edgar p. jacobs 1950
91 malte laurids brigge'nin notları rainer maria rilke 1910
92 değişme michel butor 1957
93 totaliterizmin kökenleri hannah arendt 1951
94 usta ile margarita mihail afanasyeviç bulgakov 1967
95 triloji: seksus, pleksus, neksus henry miller 1949–1960
96 büyük uyku raymond chandler 1939
97 amers (fransızca) saint-john perse 1957
98 şapşal gazi andré franquin 1957
99 yanardağın altında malcolm lowry 1947
100 geceyarısı çocukları salman rüşdi (salman rushdie) 1981

od üstündən tullanmaq

həqiqətən də bəlkə 16 novruzdu ki, evde olmuram. bütün bunları danışıram nağıl kimi gelir. olubmu olmuyubmu emin deyilem. hele de varmı bu enene?
novruz bayramında ocaq qalanıb üstünden tullanardıq. ve tullanarken de "ağırlığım, uğurluğum köhne ilde qalsın" kimi sehrli bir ifadeni mızıldanardıq. uşaqları başa düşdüm. bizim üçün eylenceli idi bu.
böyüklere ne gelmişdi lan? yeke-yeke daydaylar, xalalar filan da oppanardılar ateşin üstünden.
heç kim de çıxıb demirdi ki, "aga bu nedir?". zaten hamının çıldırdığı bir ortamda tek başına ağıllı olmaq çekilmez bir eziyyet olardı yeqin ki.
qonşuluqda yaşayan mekteb direktorumuz da odun üstünden tullanandan sonra akılcılık felsefesine beslediyim son inam qırıntılarını da itirdiyimi ve bir pervane tek özümü ateşe atdığımı xatırlayıram.

sərxeyr

bəzən daha qısa olsun deyə sərxi de deyirler.
palatka toylarının toybaşısı, tamadası, masabəyi. artık hangisini beyenirsen.
esas vezifesi cavanların mahnı zakaz elemek üste dava elemelerini engellemekdi. kendde hörmet edilen, sözü keçen tipler seçilirdi genellikle.
camaatın uşaqlıq arzusu kosmosa uçmaq olubsa, men sərxi olmaq istemişem.
biz böyüdük, serxi olacaq yaşa ve statusa çatdıq, ama palatka toyları leğv olub tarixe qarışdı.