19. ürəkdə yox beyində baş verən proseslər nəticəsində ortaya çıxan prosseslər bütünüdür. "eşq yoxdur" deyə bir məsələnin müzakirə edilməsi doğru deyil. zira eşq/sevgi/məhəbbət bunlar hamısı mövcuddur, sadəcə insandan insana dəyişir. beynimizdə gedən prosseslər fərqlidir. sintezlədiyimiz hormonların miqdarları fərqlidir, xəstəliklərimiz fərqlidir. bu qədər fərqin içindəykən, insanların hamısı üçün hər hansısa bir məsələni ümumiləşdirmək yalnışdır. sevgi yoxdur deyə bilərsən, ancaq bu sənin gəldiyin qənaət olduğu üçün, sənə görə və səndə sevgi yoxdur mənasına gəlir. daha elmi dillə desək sənin hipotalamusundaki oksidosin, dopamin, vasopressin az sintezləndiyi üçün, səndə insanlara bağlanma problemi var, və səndə sevgi yoxdur. tamam. sevgi tanrı deyil ki var ya yox deyə qırğın qiyamət müzakirə edilsin.

bir digər məsələ, materyalistlərə və ateistlərə ruhçuların yönəltdiyi əsassız tənqid olan "ruh və hisslər kimi ruhani şeylər yoxdursa bəs insan niyə birini sevir? ana niyə uşağını sevir?" kimi suallardır. yersisdirlər. bilgisizlikdən irəli gələn suallardır. zira bu adamlar hələ də eşqə düşdükləri zaman əzələdən ibarət ürəklərində hansısa mistik hadisələrin baş verdiyini sanırlar. xeyr, hər şey beyində başlayır və beyində bitir.

keçək əsas məsələyə; eşqin beyində ortaya çıxma prossesi və eşqə düşən insandakı hormonal dəyişiklər nələrdir.
eşq, beyindəki və bədəndəki digər bir çox tənzimlənmənin yerinə yetirildiyi və bir çox vacib hormonların sintez olunduğu hipotalamusda və digər beyin bölgələrində baş verən prosseslər bütünüdür. hipotalamusun ən çox işlədiyi vaxtlardan biridir eşqə düşülən vaxtlar. romantic love deyilən eşq, cinsəl istək və maternal love kimi üç fərqli sevgidən ilk ikisi hipotalamusu daha çox işə salanlardır. eşqə düşülən zaman sintezlənən və eşq hormonları olaraq da bilinən hormonlar/maddələr var;

(bax: oksidosin)

(bax: dopamin)

(bax: serotonin)

(bax: neuro growth factor)

(bax: vasopressin)

(bax: amiqdala)

oksidosin: hipotalamusun sintezlədiyi hormonlardandır, eşq hormonu, qucaqlama hormonu və s. kimi adlandırmaları da var. eşqə düşmüş məşuqlarda yüksək səviyyədə sintez olunur. və bir-birinə bağlılıq yaradır. qucaqlama, təmas, əl-ələ tutma zamanı daha çox sintezlənir. orgazm sonrası yüksək səviyyədə sintezlənir. məşuqların bir birinə bağlanmasına təkan verir. burada daha uzun və geniş: oksidosin/-127797

dopamin: yeniliklər zamanı beyinin insanı mükafatlandırma hormonu olaraq bilinir. eşqə düşülən zaman sintezi artır. narkotik aludəçilərində dopamin sintezi səbəbi ilə narkotikə bağlı qalma onu buraxabilməmə halı kimi, eşqə düşən iki partner arasında da bağlılıq yaradır.

serotonin: xoşbəxtlik hormonu olaraq bilinir, eşqə düşmüş insanlarda ilk başlarda qəribə bir şəkildə səviyyəsi azalır. eşqə düşülən ilk zamanlardaki melanxoliyanın səbəbi budur yəqin ki.

neuro growth factor: sinir sisteminə təkan verən və sistemdəki zərərli hissələri bərha edən maddədilr. eşqə düşülən vaxtar güclənir və artır. beyində stabilizasiya və təmizlik gedir bir növ.

vasopressin: eşqə düşülən zaman kişilərdə sintezində artış görülən bir digər maddə. kişilərdə şiddətə meyl, aqresiyanın səbəbidir. təkamül çərçivəsindən baxıldığı zaman öz partnerini qorumaq üçün sintezləndiyini düşünürəm. fərhada şirin üçün dağları deşdirən hormondur fikrimcə. eşq üçün kişilərə hər şeyi etdirəcək maddədir.

amiqdala: beyində temporal lobların içində yerləşən limbik sistemin bir hissəsidir. qorxu, hirs, fobiyalar kimi hisslərin saxlanıldığı yerdir. təhlükə zamanı həyəcan siqnalı verən və o təhlükədən qaçmağa təkan verən yerdir. uşaqlarda amiqdala boş olduğu üçün, heç bir qorxu təcrübəsi yaşanmadığı və bu qorxuların amiqdalada saxlanmadığı üçün təhlükəyə girmə ehtimalları var. elektriki əlləmə, balkonun kənarında oynamaq, istini barmaqlamaq kimi. lakin bir müddət sonra təcrübələr amiqdalaya "save" olunur və növbəti dəfə qorxu siqnalı verilir. eşqə düşən insanlarda amiqdala bölgəsinin təsiri/funskianallığı azalır. bunun nəticəsi olaraq da, məşuqlar normal şərtlərdə bir başqası üçün etməyəcəkləri riskləri, eşqə düşdüqləri zaman amiqdalanın təsiri azaldığı üçün edirlər. həyatlarını təhlikəyə ata bilirlər. fərhad şirin üçün çətinliklərlə üzləşir və s.


bütün bunlardan əlavə eşqə düşülən zaman, partnerlərin beyinlərinin ön lobu ola frontal lobun fəaliyyətində də azalma hiss olunur, frontal lob beyindəki analitik düşünmə, fikir yürütmə kimi məntiqi funksiyaların yerinə yetirildiyi yerdir. eşqin gözü kordur deyimininə haqq qazandırır. frontal lobun fəaliyyəti azaldığı üçün partnerlər sevdikləri insanın qüsurlarını görmür, analitik dəyərləndirmə edə bilmirlər. əksinə onun hərəkətlərini, gözəlliyini şişirdirlər, bir növ overrated bir situasiya yaradırlar. həmçinin zaman-zaman hərəkət pozğunlu da hiss edilə bilinir, əl əsə bilər, nələrsə sındırıla bilər. qarşınızdaki insan sizin yanınızda özünü itirirsə böyük ehtimal sizdən xoşlandığı qənaətinə bu səbəblə gələ bilərsiniz.


bütün bu prosseslər təkamül çərçivəsindən baxıldığı zaman çox məntiqli görülür. insanların bir-birinə bağlanması, və heyvani instikt olaraq nəsillərinin davam edilməsi üçün cinsəl birləşməyə girməkləri. ananın uşağını böyüdə bilməsi üçün sintezlənən yüksək miqdarda oksidan, kişilərdə öz qadınını qorumaq üçün sintezlənən vasopressin. partnerlərin bir-biri üçün həyatlarını təhlükəyə atacaqları amiqdalanın təsirinin azalması və s.

bütün bunlar, eşqə düşülən ilk zamanlar üçün keçərlidir. daha sonraları isə bu hormonların funksiyanallığı normala dönür, "eşq" mərhələsi bitir və bağlılıq yaranır. eşq mərhələsi bittikdən sonra bağlılığın yaranmayıb, ayrılıqla nəticələnməsi isə o deməkdir ki, demək ki iki partner, bir-birini yox, eşq zamanı bu hormonların ortaya çıxartığı bütün o prossesi seviblər. ilk dəfə birini sevən insanlarda bu prosseslər daha şiddətli baş verir. orta məktəb eşqləri, ilk eşqlər olduğu üçün o vaxtlar daha şiddətli səviyyədə ortaya çıxır. bir çoxumuz, məsələn mən, orta məktəbdə ikən qızlar üçün başqaları ilə savaşmağıma baxmayaraq, daha sonralar belə hadisələr olmayıb. zira ilk vaxtlar amiqdala daha çox basdırılır, vasopressin daha çox sintez olunurdu. sən ey uşaqlıq -*

nəticə olaraq, yazılanlardan dərs çıxarmaq lazımdır, bu hormonların funskialarını bilərək biz başqa insanları daha yaxşı anlaya bilərik. uşağına axşama qədər tərif yağdıran ana, və ya sevgilisinə tərif yağdığran qız/oğlan-ı qınamaq lazım deyil. onlar frontal lobun təsiri altındadırlar, uşaqlarına qarşı, və ya sevgililərinə qarşı analitik düşünmə qabiliyyətlərini itirirlər. bir dostunuz eşqə düşdüyü zaman, iki günlük sevgilisi üçün sizi satıbsa və ya sizə yox ona daha çox önəm veribsə, ona görə sizinlə dalaşıbsa, onu anlamağa çalışın, o hələ də sizin dostunuzdur. "iki günlük qız üçün on illik dostluğumuza xələl gətirir" deməyin, hormonal dəyişikliyi bir müddət sonra keçəcək. siz onun üçün eşq/cinsəl partner deyilsiniz, onun iki günlük sevgilisi ilə dostluğunuzu bir tuta bilmərsiniz.
həmçinin biz özümüz, uşaqlarımızı übermach/üstün insan olaraq görməməliyik, başa düşməliyik ki biz maternal love`nin təsiri altındayıq, sahib olduğumuz uşaq əslində digərləri kimi sadəcə bir uşaqdır, 10 yaşında nasa onu işə götürməyəcək. sevgilimiz bizim üçün dünyanın ən mükəmməl insanı ola bilər, ancaq bunu davamlı olaraq başqalarının yanında dilə gətirərək kimisə bezdirməyin yeri yoxdur. çünki sevgiliniz əslində sadəcə frontal lobu basdırılmış olan sizin üçün mükəmməldir, normal şərtlərdə o heç də hər şeyə qadir deyil.
belə.