S Ö Z A L T I

i̇qbal bano | musiqi

1928-ci ildə (bəzi mənbələrə görə 1935-ci ildə) Dehlidə anadan olmuş müğənni. o daha çox qəzəl oxumaqda ixtisaslaşmış və Malika-e-Ghazal, yəni "Qəzəl kraliçası" adı ilə Hindistanda və Pakistanda məşhurlaşmışdır.
1952-ci ildə Pakistana köçür və burada evlənir. Evlənərkən yoldaşından heç vaxt ondan oxumağı kəsmək tələbi etməməsini, əksinə onu dəstəkləməsi üçün söz verməsini istəyir, yoldaşı ölənə qədər verdiyi sözü tutur. Artıq 1950-ci illərdə bir "star" olur. O, urdu dili ilə yanaşı fars dilində də qəzəllər oxuyub. Həmçinin, qəzəllərdən savayı acların halına acıyan şeirlər də ifa etmişdir.
Pakistanda Məhəmməd Ziya-ül-Həqqin hakimiyyətə gəlməsi ilə cəmiyyətin islamlaşdırılmasına başlanılır. Əlbəttə, şəxslərin, xüsusən qadınların geyimləri ilə bağlı məhdudiyyətlər qoyulur. Bunlardan biri də islama zidd olması səbəbi ilə saridir. Sari bilindiyi kimi Hindistan, Pakistan və yarımqitədəki digər ölkələrin milli geyimi sayılır.
Bu qərardan çox keçmədən İqbal Bano 13 fevral 1986 (və ya 1985) tarixində Lahorda, Al-Hamra Hall-da protest rəmzi olan qara rəngli sari geyinib auditoriya qarşısına çıxdı. Həmin tədbir əslində tanınmış şair Faiz Əhməd Faizin ildönümünün qeyd edildiyi tədbir idi və Faiz də rejimdən kamını almışdı. O, anti-faşist və mütərəqqi şeirlərinə və Zülfüqar Əli Bhutto ilə olan əlaqəsinə görə Ziya rejimi tərəfindən təqiblərə məruz qalmışdı. * 1984-cü ildə vəfat edib . Tədbirdə Bano şairin Hum Dekhenge (biz görəcəyik) qəzəlini rejimə qarşı səsləndirir. Bu, Banonun səhnədən və konsertlərdən uzaqlaşdırılmasına səbəb olur. Rəsmi etirazlara baxmayaraq, o, gizli polisin girişi olmayan bağ evlərində tamaşaçılar üçün çıxış etməyə davam etdi.
Bu gün - 21 aprel Pakistanda İqbal Banonun şərəfinə "Qara sari günü"dür.

2019-cu ildə İqbal Banonun 81 yaşına həsr olunmuş Quql dudl

davide moscardelli | idman

(bax: maraqlı faktlar)
verdiyi sözlərdən ötürü 7 il boyunca saqqalını qırxa bilməyən keçmiş italyan hücumçu.

2 fevral 2013 tarixində "bologna avropa turnirlərində iştirak edənə qədər saqqalımı uzadacağam" dedi və bologna avropada oynaya bilmədi. sonra lecce-ə transfer olduqdan sonra əgər lecce serie b-ə çıxarsa qırxacağını dedi. lecce həmin il serie b-ə çıxa bilmədi. sonra transfer olduğu arezzo serie b-ə yüksələrsə üzünü qırxacağını dedi. amma o da olmadı. və 2020-ci ildə 40 yaşında karyerasını bitirdi. o karyerasını bitirəndən sonra bu il bologna 32 turdan sonra 59 xalla 4-cü yerdədir və yəqin ki avropaya gedəcəklər(avropaya getmək üçün ən az 7-ci olmaq lazımdır). lecce isə 2018-də serie b-ə hətta 2019-da serie a-a yüksəldi. elə yəqin komandaları onun saqqalının ağırlığı geri salırmış. indilərdə isə məşqçilər korpusunda işləyən davide saqqal saxlamaqdan xoşu gəldiyini və mırta saxlayacağını dedi. saqqal uzatmamışdan əvvəl isə belə görünürdü:

stolipin qalstuku | tarix

stolipin çar rusiyası dövründə nazirlərdən biri idi, və əsas da aparıcı adam idi. tarixə stolipin islahatları adı ilə də düşmüşdü. amma bu islahatların bir qara tərəfi də var idi ki, o çoxlu insanlar öldürürdü. stolipin qalstuku isə onun qərarı ilə boyunlara keçirilmiş edam ipinə deyilirdi. (bax: qəribə deyimlər)

edip | mədəniyyət

Yunan mifologiyasında atasını bilmədən öldürərək * öldürdüyü adamın öz atası olduğunu bilməyib və anası ilə evlənmiş Thebes kralı.

Rəvayətə görə, edipin atası louis gələcəkdə oğlu tərəfindən öldürüləcəyi haqqında xəbərdarlıq alır. Buna görə oğlu edip doğulan zaman onu cithaeronda ölümə tərk edirlər. Lakin çobanlardan birinin uşağa yazığı gəlir və öz övladları kimi böyüdürlər.
Edip Thebesə gedən zaman yolda atası louis ilə qarşılaşır və onu öldürür. Thebes yolundakı sfinks insanlara suallar verir, cavab verə bilməyənləri öldürürmüş. Edip bütün suallara cavab verdiyindən, sfinks özünü öldürür. Edip thebesə gələrək özünü kral elan edir və dul qalmış anası ilə evlənir* Anası olduğunu bilmədən . Homerin dediyinə görə, edip həyat yoldaşının əslində anası olduğunu öyrəndikdən sonra özünü asmışdır.
Edip anasına qarşı olan istəyi və onunla evlənməsi ilə Freudun edip kompleksi anlayışına da ilham olmuşdur.

yamayka valyuta sistemi | iqtisadiyyat

bretton vuds valyuta sistemi çökdükdən sonra 1976cı ildən bu sistem fəaliyyət göstərirdi. yamayka valyuta sistemində qızıl rəsmən pula çevrilmə funksiyasını itirdi. yəni qızıl demonetizasiya olundu. amma dövlətin ehtiyatı kimi saxlamaq olar. məsələn bizim ölkə də keçən ildən çoxlu qızıl ehtiyatı yaratdı.
zaman-zaman bu sistemə də dəyişikliklər edilməyə başlandı.
valyuta problemləri üzrə qarşılıqlı təsir və məsləhətlər yolu ilə beynəlxalq valyuta əməkdaşlığına yardımçı olmaq

dünya ticarətinin balanslaşdırılması və gücləndiril­məsi üçün yaxşı mühitin yaradılması
rəqabətə çağıran valyutanın devalvasiya olunmasından qaçmaq
valyuta üzrə qarşılıqlı münasibətlərin möhkəmləndirilməsinə tərəfdar olmaq, valyuta kursunun sabitliyinə köməklik etmək
dünya ticarətinin inkişafını nəzərdə tutan, valyuta müba­diləsində məhdudiyyəti aradan qaldırmaq və çoxtərəfli ödəmə sisteminin yaradılmasına köməklik göstərmək
milli və beynəlxalq səviyyədə inkişaf üçün dağılma tədbirləri tətbiq etmədən üzv olan ölkələrə onların ödəmə balanslarında düzəlişlər edilməsi üçün müvəqqəti əsasda maliy­yə vəsaiti vermək
üzv olan ölkələrdə beynəlxalq ödəmə balansları üzrə qıtlığın miqyası və davam etməsi ixtisar edilsin,beynəlxalq valyuta münasibətlərində ölkələrin əxla­qını və beynəlxalq valyuta sisteminin vəziyyətini müşahidə etmək,qısa və orta müddətə kreditlər vermək və sə bunlara daxil idi.

i̇qbal bano | musiqi

davide moscardelli | idman

stolipin qalstuku | tarix

1962 tanzaniya gülmə epidemiyası ★ wiki | sağlamlıq

Ümumilikdə 30 min insanın Tanzaniyada məruz qalmış olduğu epidemiya.

1962-ci il yanvarın 30-da Tanzaniyanın Kashasha kəndindəki qızlar üçün internat məktəbində üç qız şagirdin etdiyi zarafatla başlayan gülünc qəhqəhələri zamanla epidemiyaya çevrildi.

Epidemiya əvvəlcə bütün məktəbə yayıldı. Bu epidemiya bir çox digər epidemiyalardan fərqli olaraq birbaşa xəstəliyə səbəb olmayıb. Əksinə, insanları güldürürdü. Məsələ bunda idi ki, bu gülmə nəzarətsiz və qeyri-ixtiyari baş verirdi. Öncələri məktəbdəki 159 şagirddən 95-i bu epidemiyaya yoluxub.

Şagirdlərin gülməkdən dərslərinə diqqətini verə bilmədiklərini görən məktəb direktoru onları evlərinə göndərərək məktəbi bağlayır. Məktəb direktorunun bu hərəkəti epidemiyanın bütün kəndə yayılmasına səbəb olub. Epidemiya digər kəndlərdə, əsasən də gənclər arasında yayılaraq təsirini artırıb.

Nshamba kəndində 217 nəfəri yoluxduran gülünc epidemiyası aylarla davam etdi. Məktəb aylar sonra açılsa da, epidemiya hələ də davam etdiyi üçün bir neçə gün ərzində yenidən bağlandı. 14 məktəbdə 18 ay müddətinə tədris və təlim dayandırılıb. Epidemiya ümumilikdə 30 min insanı əhatə edib. İnsanlar nəzarətsiz şəkildə gülməyə davam etdikcə karantin zonaları yaradıldı.
Karantin zonalarında müalicələrə başlanılıb və zaman keçdikcə epidemiya nəzarət altına alınıb. Xəstələrin simptomlarına bir neçə saatdan 16 günə qədər davam edən təkrarlanan gülmə, huşunu itirmə, qızartı və ağlama ani atakları daxildir. Bunlar xoşbəxtsizlik, məqsədsiz hərəkətlər və bəzən zorakılıqla müşayiət olunurdu. Ailələr və hökumət baş verənlərlə bağlı onlara bir ipucu vermək üçün hər cür eksperti cəlb etdi; lakin mütəxəssislər elmi səbəb tapa bilmədilər.

Hadisə ilə bağlı araşdırma aparan Texas A&M Universitetindən Christian Hempelmann gülünc epidemiyasını stresli mühitlərdə baş verə bilən kütləvi psixogen və ya sosiogen xəstəlik halı kimi təyin etdi. Çünki 1962-ci ildə Tanzaniya yenicə müstəqillik qazanmışdı. Bu səbəbdən tələbələr müəllimlərinin və ailələrinin onlardan daha çox gözləntilərinin olduğunu bildiriblər. Bu, həddindən artıq stressə səbəb olub və stress nəticəsində bu hadisə baş verib.

Mövzu ilə bağlı araşdırmalar uzun müddət davam etdi. Bəzi ekspertlər, epidemiyanın evdəki "ənənəvi mühafizəkarlıq" ilə məktəbdə bu inanclara meydan oxuyan yeni ideyalar arasındakı mədəni uyğunsuzluq toqquşması nəticəsində ortaya çıxa biləcəyini ifadə etdi. Bəziləri epidemiyanın səbəbinin beyinə təsir edən virus infeksiyası və ya virus ola biləcəyini irəli sürürlər. O dövrdə epidemiya ilə bağlı qeydlər yaxşı aparılmadığından epidemiyanın səbəbi ilə bağlı bəzi məlumatlar etibarlı deyil. Nəticədə heç kim bu epidemiyadan daimi təsirlənmədi. Səbəbi heç vaxt tam başa düşülməyib.

https://tr.m.wikipedia.org/wiki/1962_Tanzanya_G%C3%BClme_Salg%C4%B1n%C4%B1

edip | mədəniyyət

yamayka valyuta sistemi | iqtisadiyyat

kitsch | etimologiya

millətçi vs milliyətçi | fəlsəfə

dozimetr | elm

futhark | mədəniyyət

terapevtik məktub ★ wiki | sağlamlıq

Depressiya, qayğı pozuntusu, posttravmatik stress pozuntusu kimi mental anomaliyaların müalicəsi üçün istifadə edilən psixoterapiya üsullarından biridir. Terapevtik məktublar psixoloqla olan seansların uzantısı kimi istifadə edilir və xəstənin öz düşüncə, emosiya və davranışlarının daima fərqində olmasına şərait yaradır.



Bu üsulun daha məşhur versiyası influencerlərin də dayanmadan təbliğ etdiyi 'günlük tutma' metodudur. Məktub terapiyası ilə tanış olduğum dönəm artıq bu üsulu bir müddətdir ki, tətbiq edirdim. Bəzən geri dönərək yazılarımı yenidən oxuya bilmək və özümdə təkrarlanan bir sıra 'düşüncə-hiss-davranış' qəliblərini müşahidə etmək anlıq qayğı pozuntularımın şiddətini azaldırdı, lakin gözlədiyim qədər nəticə ala bilmədiyim üçün xəyal qırıqlığına uğrayırdım. İndi geriyə baxdıqda düşünürəm ki, günlük metodunun gözlədiyim qədər təsirli olmamasının əsas səbəbi yəqin ki, yazdıqlarımı onsuz əvvəldən də uzun müddətdir beynimdə aydın şəkildə analiz etməyim, hər qayğı pozuntusu nöbəti keçirdiyim zaman öz-özümə təkrar etməyim və buna görə də onları artıq banallaşdırmağım idi. Bu səbəbdən metodun məndə fərqli bir təsir yaratması üçün yeni bir faktor çatışmırdı: ikinci şəxs və ya qarşılıq illüziyası.

Terapevtik məktub metodu ilə sevdiyim və qayğı pozuntusu problemi səbəbilə dərin bağ qurduğum bir personaj- Alis vasitəsilə tanış olmuşdum. Psixoterapevti ona ‘niyə sevdiyin bir məşhura məktub yazmağı və bütün hisslərini orda ifadə etməyi yoxlamırsan?’ dediyində ilk başda ikimiz də bu fikrə eyni skeptikliklə yanaşmışdıq. Ancaq onun bu şübhəni aşaraq məktublarını yazmağa başlaması məndən daha az zaman aldı. Alisin özünə seçdiyi məktub yoldaşı Brüs Uillis idi. Brüsə yazdığı hər məktub onun üçün nə qədər ciddi idisə, mənə bir o qədər absurd gəlirdi. Lakin bir müddət sonra mən də onunla bərabər bu məktublarda rahatlıq tapmağa başladım və bu, məndə yeni bir fikir oyatdı; eyni üsulu yoxlamalı idim.

Terapevtik məktubun əsas üstünlüyü hissləri ifadə və identifikasiya ilə yanaşı, insanda yaratdığı oksitosin effektidir: dəstək, başa düşülmə və bununla birlikdə gələn rahatlama hissi. Həqiqətən də qarşınızda bir şəxs olduğuna beyninizi inandıra bilsəniz, effektlərini görmə ehtimalınız yüksəkdir. Lakin terapevtik məktublar müxtəlif növ və formalarda olur və təbii olaraq hər birinin işləmə mexanizmi də eyni deyildir. Yoxlaya biləcəyiniz başlıca 4 tip məktub növü bunlardır:

1. Özünüzə ünvanladığınız: günlükdən fərqli olaraq, məktubun formal xüsusiyyətlərinə- salamlaşma, əsas hissə, nəticə, sağollaşmaya sahib yazı növüdür. Bu məktub növünü yazmaq üçün məsləhət görülən bəzi addımlar:
- Problemli tərəfinizi, hissinizi müəyyən edin. (əsəb? Utancaqlıq? Qorxu?)
- Sizi şərtsiz olaraq sevən və dəstəkləyən birini təsəvvür edin. O, sizə bu hissiniz barədə nə deyərdi? sualını cavablamağa çalışın.
- Özünüzə hər kəsin qüsurları olduğunu xatırladın və dünyada sizinlə eyni problemdən əziyyət çəkən nə qədər insan olduğunu düşünməyə çalışın.
- Bu hissin yaranmasına səbəb ola biləcək obyektiv faktorları düşünün: ailə mühitiniz, başınıza gələn hər hansı bir travmatik hadisə, genetika ?
- Konstruktiv düşünməyə çalışın. Özünüzdən bu neqativ hisslərlə mübarizə aparmaq üçün nə edə biləcəyinizi soruşun.
- Yazını bir kənara qoyun və bir müddət onun barəsində düşünməyin. Daha sonra isə onu açaraq oxuyun.
- Bəzən sadəcə bu addımlar yetərli olsa da, bəzən də rol oyununu davam etdirə və məktubu oxuduqdan sonra özünüzə cavab verə bilərsiniz. Bu, beyninizdəki düşüncə qəliblərini qırmağa və məsələyə yeni bir perspektivdən baxmağınıza kömək edə bilər.
2. İstirmarçıya ünvanlanan: bəzən depressiyanızın və ya hər hansı travmanızın qaynağı müəyyən bir şəxs olsa da, onunla danışmağınız ya mümkünsüz, ya da effektsiz ola bilər. Toksik, lakin bunun fərqində olmayan və ya inkar edən hər hansı ailə üzvünüz məsələn. Bu məktub növü ilə ona qarşı olan bütün hiss və düşüncələrinizi tam şəkildə ifadə edə bilərsiniz, lakin önəmli məqam sonda qarşıdakı şəxsi bağışlayaraq, yaxud bütün məsuliyyəti onun üzərinə yükləyərək yükü öz üzərinizdən atmağınızdır. (Bu məktub həqiqətən göndərilmək üçün nəzərdə tutulmur)
3. Yad bir şəxsə ünvanlanan: entrynin başlığında örnəyini verdiyim (alis-brüs) məktub növüdür. Ancaq bu kateqoriyaya həm də hər hansı real, lakin tanımadığınız şəxsə ünvanlanan məktublar da daxildir. Əgər bu üsulu sınaqdan keçirmək istəyirsinizsə, ‘letters to strangers’ layihəsi artıq uzun illərdir belə bir xidməti təklif edir: layihənin saytına daxil olmaqla göstərilən nümunəyə uyğun məktub yaza və onu elektronik olaraq sayta göndərə bilərsiniz. Həmin məktub daha sonra sayt vasitəsilə anonim olaraq başqa bir şəxsə yollanacaq və bir müddət sonra siz də qarşılıqlı məktub alacaqsınız. * Sözaltı günlük başlığı da, fikrimcə, oxşar funksiyanı görə bilər.
4. Emosiyalara ünvanlanan: mənim üçün ən yeni və maraqlı məktub növüdür. psixologiyada artıq qəbul edilmiş yanaşmaya görə, hər hansı bir hisslə başa çıxmağın əsas yolu həmin hissi qarşınıza düşmən olaraq almaq və ya ondan qaçmaq deyil, onu qəbul edərək anlamağa çalışmaqdır. Bəs bir hissi anlamağın ən yaxşı yolu nə ola bilər?! Bəlkə də onu şəxsləşdirərək özünü ifadə etməsinə imkan tanımaq. ‘Ye, dua et, sev’ əsərinin müəllifi Elizabet Gilbert də bu metoddan istifadə etdiyini, qorxu hissinə ‘bu situasiyada tam olaraq narahat olduğun məqamlar nədir?’ sualını verərək, onun cavabını almağa çalışdığını və onunla dialoq quraraq bu vəziyyəti necə sakitləşdirə biləcəyinin yollarını tapdığını deyir. Digər hisslərə yaza biləcəyiniz məktublar barədə örnəkləri isə Burada tapa bilərsiniz, Göz atmağınız məsləhətdir.