faiz arbitrajı

faiz dərəcəsi fərqli olan ölkələrdən faiz dərəcəsi aşağı ölkədən aşağı dərəcəli faiz alıb yüksək dərəcəli ölkəyə yatırtmaq işi.

əslində bazarda "tək qiymət qanunu" vardır. lakin bu qanunun daxili və ya xarici saiklerle işləmədiyi ölkələrdə bu arbitraja müraciət edilə bilər.

arbitraj, bazarın tarazlığını təmin edən bir enstrümandır. elə ki, faiz arbitrajından ötəri isti pul gələn ölkədə bir müddət sonra faiz dərəcəsi düşəcək və digər ölkələrlə eyni səviyyəyə gələcəkdir.

faiz arbitrajında ​​məzənnə fərqi riski mövcuddur. belə ki, oynaq kur zərər etmənizə və ya daha çox qazanmanıza səbəb ola bilər.

bu riskdən qaçmaq üçün müddətli valyuta alış əmri verilə bilər.

ən yaxşısı bu faizlə uğraşmamak. amma yenə də bir misal verək:

http://www.tradingeconomics.com/country-list/interest-rate
siyahıda görüldüyü kimi ganada faiz dərəcəsi 25.50'tir (inflyasiyanı da unutmayın). daha aşağı dərəcəli bir kredit alıb da ganaya yatırırsanız buna faiz arbitraj və ya faiz dərəcəsi arbitraj deyilir.

azəri yox azərbaycan türkü

"o elə demiş, bu belə demiş, bu belə etmiş" sözlərini bir yana qoyaq da bu "türk" "azerbaycan türkü" və "türkiyə türkü" sözlərinə diqqət verək. qısa yazacağam, ağıllı insanlarsınız, "ləb demeden ləbləbi" ni başa düşərsiniz.

millət dediyimiz topluluklar bir-birindən necə ayrılır? din, dil, rəng, coğrafiya? bəlkə hamısının təsiri var lakin ən əhəmiyyətlisi "dil" dir əfəndilər dil.

peki, iki dil bir-birindən necə ayırd edilir? bunun da cavabı müasir dil alimlərə görə "qarşılıqlı anlaşabilirlik" dir. iki fərqli ləhcə/şivə/dialekt vs. danışanlar anlaşıyorlarsa (bunun təfərrüatlı ölçümləri də var da deyək biz yetmiş faiz, səksən faiz) biri mən zimbabveliyem, digəri də surinamlıyam desə də eyni dili danışarlar.

indi soruşuram, türkiye vətəndaşları ilə azerbaycan vətəndaşları öz rəsmi dilləri ile danışıb bir-birlərini anlayabiliyorlar mı? sanaram ittifaq edirik ki "bəli".

dilləri bir olduğuna görə bu iki ölkənin rəsmi dilini ana dilini danışanlar da eyni millət olur mu? əl-cavab: "olur".

indi qavqa haradan törəyir ona baxaq.

1. türk, sözü türkiyədə yuxarıda zikr etdiyimiz şəkildə bir millətin fərdi olmağı deyil, türkiyə respublikasında vətəndaşlıq bağıyla bağlı fərd olmağı təyin edir. bu vəziyyətdə axmaq bir şəkildə yunan da, qaraçı də, kürd də türk oluveriyor. bu səhvdir.

2. millət və dil ayrımlarının yalnız dilçilik və sosiologiya vs. elmlərə görə deyil siyasi mənfəətlərə görə de olur. bu gün çində tək bir "çin dili" olduğunu qəbul etmək də norveç ilə isveç dilinin fərqli dil olduğuna inanmaq da siyasi bir hadisədir.

3. bir dilin iki fərqli şivə/lehçesini yazı dili etsəniz "azerbaycan dili" ilə "türkiye türkçesi" arasındakı fərqləri dərhal əldə edərsiniz. bir düşünün, erzurumlu başqa, muğlalı başqa, niğdeli başqa şəkildə yazır. türkiyədən ən aşağı on dil çıkarırsınız.tabii hamısı "azerbaycan dili" ilə "türkiye türkçesi" kimi bir-birinə bənzər şəkildə.

bu vəziyyətdə şapkanı önümüzə qoyaq da düşünək, "azərbaycan türkcəsi" və "azərbaycan türkü" ifadələrinə elmi olaraq mı qarşı çıxırıq, yoxsa türkiyəden və türkiyə türklərindən nifrət etdiyimiz üçün mi palçıq atırıq?

botchan

japon müəllif natsume soseki'nin ikinci romanı. türkiyə türkcəsine "küçük bey" adıyla tərcümə olunmuşdur.

botchan'da, japon modernləşməsinin çarpıq cəhətləri diqqəti çəkir. roman haqqında çox şey deyilər; lakin qısa kəsəcəyəm. "saf, məsum, öz halında" vs. ön qəbul sahib olduğumuz taşranın, əslində heç də elə olmadığını və bunun bütün dünyada belə olduğunu görürük.

soseki'nin müasir roman texnikası ilə ənənəvi anlatıdan faydalanaraq (əyni osmanlı romanları kimi) bir üslub inşa etdiyi keçir qaynaqlarda. bu, biz türk oxucularına yabancı deyil. ahmed midhat efendi kimi soseki'nin mövzunu yığışdırmaq üçün "bu qədəri yetər", "uzun etməyim" vs. yazdığı da gözümüzdən qaçmır.

bir neçə il əvvəl bir dərsdə reşad nuri güntekin'in çalıkuşu romanıyla arasında bir əlaqə qurulduğunu xatırlayıram. oxuyarkən bu nöqtəni də nəzərdən xaric tutmamaqda fayda var.

tanrının axirətdə soruşacağı suallar

haqqında gülməli cümlələr söyləmək yerinə oxunub öyrənilməsi (müsəlmanlar üçün) lazım olan suallardır.

ölümdən dərhal sonra soruşulacaq suallar və mömin kimsənin verəcəyi cavablar:

"rəbbin kimdir? deyərlər.

mömin qul: rəbbim allahdır, deyər.

onlar (iki mələk): dinin nədir? deyərlər.

mömin qul: dinim islam, deyər.

onlar: sizə göndərilən adam haqqında nə deyərsən? deyərlər.

mömin qul: o allahın elçisidir, deyər.

onlar: sənə bunları bildirən nədir? deyərlər.

mömin qul: allahın kitabını oxudum, ona iman gətirdim və onu təsdiq etdim, deyər.

(mənbəyi: bəra b. âzib'dən rəvayət. [imam əhməd, hədis no: 17803, əbu davud, hədis no: 4753, elbânî "ahkamu'l-cənaiz", səhifə: 156'da "hədisi səhihdir" demişdir.])

indi gələk axirət qisminə:

"adəm oğlu, qiyamət günü beş şeydən (xüsusiyyətdən) sorğuya çəkilmədikcə rəbbinin hüzurundan ayrılamayacaktır: ömrünü (həyatını) harada xərclədiyindən, gəncliyini (gənclik illərindəki güc və qüvvətini) harada itirdiyindən, malını haradan (halaldan mi, yoxsa haramdan mı) qazandığından və hara (allah 'a itaətdə mi, yoxsa allaha üsyanda mı) xərclədiyindən, bildiyi ilə əməl edib etmədiyindən (yaşayıb yaşamadığından). "

(əbu davud, hədis no: 864, elbânî, "sahihu əbi davud ', hədis no: 770'de hədisin səhih olduğunu bildirmişdir.)

fəhva

bir ləfzin məna, məzmun, ifadə, məal, məzmun, mədlul və məfhumu mənalarına gələn ərəbcə mənşəli söz.

mikhail frunze

oktyabr inqilabının bolşevik liderlərindən. 1885-ci ildə bişkekdə anadan oldu. çar dövründə on il qədər sürgündə yaşadı. qaçmağı bacardıqdan sonra bolşevik yeraltı təşkilatının başına keçdi.

1921-ci ildə sovetlerin türkiyəyə göndərdiyi heyətin başında ankaraya gəldi.

1925-ci ildə moskvada ölən mixail frunze'nin adı sovetlər dövründə bişkek şəhərinə verildi isə də şəhər "hər şey əslinə rücu edər." fəhvasınca sovetlər dağıldıqdan bişkek adını aldı.

1928-ci ildə edilən taksim respublika anıtı'da iştirak edən iki rus'tan biridir. (digəri kliment voroşilov)

buxara əməliyyatını əmr edən frunze, ənvər paşanı şəhid edən qüvvənin başında idi.

hani mustafa kemal'le ənvər paşanı bir nöqtədə göstərməyə məşğul olanlar bir dəfə daha düşünsünlər. enver paşa xəyali uğrunda ölərkən, mustafa kemal özünə ilişmeyen bu türk kasabının heykəlini 1928-ci ildə başımıza tikmişdir. çünki siyasətdə mənfəət əsasdır.

frunze'nin ölümü hələ şübhələri qoruyur. əməliyyat üçün verilən kloroform üzündən ürəyi dayandığı açıklanmışsa da bunun stalinin əmri ilə həyata keçirildiyi də deyilər.

əruz

ərəbcə geniş yol, cadırın ortasına vurulan dirək, nahiyə, tərəf, cəhət, məkkə şəhərinin adlarından biri, kinli, inadçı dəvə, şeirdə beytin birinci misrasının son bölümü, şeir haqqında elm və s. mənalarına gelir. bu mənalar arasında "çadırın orta dirəyi" mənası əruzun termin olaraq mənası ilə çox uyğundur. çünki ərəb şeirində əruz, eynilə çadırın orta dirəyi kimi əsasdır.

ədəbî termin olaraq uzun və qısa hecaların müəyyən kombinasiyalarda gözəl oxunuş ritmi yaradan ardıcıllığının (əsasən dövri) bütün misralarda (beytlərdə) dəqiqliklə gözlənilməsi ilə müəyyən olunan şeir vəzni. bütün islami ədəbiyyatlarda -təbii türkiye və azerbaycan sahəsi türk klassik edebiyatlarında da- istifadə edilmişdir.

əruz ərəblər arasında semai (işitsel) olaraq əvvəldən bəri bilinirdi. lakin böyük alim ərəb filoloqu xəlil ibn əhməd əl fərahidi əl bəsri, əruzun qaydalarını müəyyən hala gətirmiş və sistemleşdirmiştir. xəlil ibn əhməd, yalnız əruzu sistemleştirmekle qalmamış, ərəbcənin ilk lüğəti olan "kitabü'l-ayn" ı da yazmışdır. bu zat bir rəvayətə görə ərəb dilini ən yaxşı bilən gəlmiş keçmiş 3-5 adamdan biridir.

ayrıca bakınız: bəhir, təfilə.

ağalar məmmədov

#203967 saylı giridə, xoş niyyətlilik göstərib, ağalar məmmədovu cahil qəbul eləməyimiz gərəkdiyini yazmışdım. çox təəssüf ki, yanılmışam. 7 mart 2016 tarixində azadlıq radiosu veb saytında yayımlanan "“ortaq türkcə” maskalanmış osmanlıçılıq imperializmidir" başlıqlı yazısı mənə yanıldığımı göstərdi.

mən, bir yazı yaxud əsər haqqında yuvarlaq və qeyri müəyyən ifadələr istifadə eləmək yerinə onu kadavra masasına yatırıb analiz eləməyi sevənlərdənəm. bu səbəblə mətni sətirbəsətir tənqid edəcəyəm. ümidvaram ki, hörmətli oxucularım sıxılmazlar.

"modern türkologiya elmi, ulu azərbaycanlı mirzə kazımbəyin 1839-cu ildə yazdığı “türk-tatar dili qrammatikası” əsəriylə başlanır." daha ilk cümlədən yalandır! türkologiya ilə əlaqəli fəaliyyətlər avropada başlamış, hətta müəssisələrin açılması 1795-ci illərə gedib çıxır (fransa'da şərq dilləri institutu).

"kazımbəy bu kitabında türk-tatar dilinin dialektlərindən ən yaxşı bildiyi dialektləri sadalayarkən, birinci “aderbidjan dialekti”nin adını çəkir, kitabda türk-tatar dilinin qaydalarını izah edərkən isə hər dəfə azərbaycan dialektindən misallar verir. bu isə o deməkdir ki, modern dünya türkologiya elmi azərbaycan dili üzərində yola çıxmışdır. 9 il sonra alman dilinə tərcümə edilən bu əsər avropa alimlərinin əlinə çatmış olur."

yuxarıda iqtibas gətirdiyimiz paraqraf yanlış başlanğıcın yanlış nəticəsidir! türkologiyanı kazımbəy ilə başlat, (ki bu şəxs azərbaycan türküdür), təbiəti etibariylə öz ləhcəsini təməl alan bir qrammatika yazdığı üçün də "baxın, əslində doğru türkcə bizimkisidir." deyə danış. doğrusu, çox gülməlidir! (əsla səhv başa düşülməsin, kazım bəy küçümsediğimiz yox və əhəmiyyətini təqdir edirik, bununla birlikdə türkiyədə layiqincə tanınmadığını da etiraf edirik. lakin ağalar bəyin kazımbəy'i nə üçün ısrarla vurğuladığını izah etmək isə başqa bir entrinin mövzusudur.)

"bəs görəsən, osmanlılar müasir türk dili qrammatikasını nə zaman yaza bildilər? 1940-cı ildə! mirzə kazımbəyin həmin əsərindən düz bir əsr sonra!"

bu da quyruqlu yalandır. avropa'dakı türkcə haqqında qrammatika və danışıq kitabları 17-18-ci əsrlərə qədər gedir. "modern" (bu kəlimə də əslində çox mübahisəlidir, nə isə) türkcə qrammatikası 1851-ci ildə əncümən-i daniş'in ("osmanlı elmlər akademiyası" deyə çevirə bilərik) hazırladığı qəvaid-i osmani'dir ("osmanlı qaydaları") (1851). bu əsərdən sonra qrammatika kitablarının ve araşdırmaların sayı sürətlə artmışdır. yəni ki, ağalar bəyin dediyi kimi türkiyə'də hazırlanan türkcə qrammatika kitablarını 1940, 1970-ci illərə gətirmək, 1851-ci ildən bu yana əsər verən əhməd cövdət, fuad paşa, hüseyin cahit (yalçın), a. cevad (emre), köprülüzadə mehmed fuad, süleyman saib, midhat sadullah kimi isimleri görmezden gəlməkdir. səbəbi də ya cahillikdir, ya da ki, pis niyyət!

"yuxarıdakı müqayisəni ona görə verdim ki, bir azərbaycanlı “türklərin dili (ya da dilçiliyi) bizimkindən çox inkişaf edib” deyib, ağzı əyiləsi olsa, niyəsini soruşmasın. axundov 1850-1855-ci illərdə azərbaycan diliylə pyeslər yazanda, baxın görün, osmanilər hansı dillə yazırdılar."

cavab verək: osmanlı türkcəsində ilk pyes ibrahim şinasi'nin 1860'da nəşredilən
"şair evlənməsi"dir. əsəri də günlük danışıq dilindədir. roman mövzusuna gəldikdə isə, istərsəniz mən deyil, robert p. finn danışsın: "qurmaca əsərlərdə gündəlik danışığın istifadəsi türkcədə bu növün başlangıc illərində belə mənimsənilmişdir" (baxınız: robert p. finn, türk romanı (ilk dövr: 1872-1900), istanbul: agora kitaplığı, 2003; səhifə: 13.

əsasən, heç bir türkiyə türkünün və azərbaycan türkünün "sənin türkcən yaxşıdır, yox mənim türkcəm daha yaxşıdır" deyə sidik yarışdırmaması lazımdır. lakin, yenə də bu haqsız hücumlar qarşısında müdafiə haqqı törəyir.

"terminləri filosoflar, alimlər, texniklər yaradar, dili isə xalq. türkiyədə isə dünya tarixində görülməmiş hadisə baş verib: 1930-cu illərdə “türkləşmək inqilabı”na başlayan atatürk lisanı-osmanini – osmani dilini təcili (təcili!) türkcəyə çevirmək üçün erməni dilçi agop martayan-ın (dilaçar) başçılığı altında dil komissiyası qurdu. dünənədək lisanı-osmanidə yazan, üstəlik, heç biri dilçi olmayan bu adamlar bir erməni dilçisinin rəhbərliyi altında iclaslarda, kabinetlərdə, kağız üzərində sözlər, terminlər yaratmağa başladılar. atatürkə hesabatlar hazırlanırdı, “bu ay bu qədər söz icad edə bildik” deyə."

yeri gəlmişkən, türkiyəlilərin təkcə dil(çiliy)ini ermənilər qurmayıb, teatrlarını da ermənilər yaradıblar. istər osmani teatrını, istərsə də türkiyə teatrını."

ağalar bəy, bu iki paraqrafda da azərbaycan'daki haqlı erməni düşmənliyini qaşıyaraq bütün türk inqilabını və türk teatrını ittiham edir. əgər ağalar bəy, obyektif biçimdə yanlış düzəldilən və zorla qəbul etdirilməyə çalışılan kəlimələr üzərinə yoğunlaşsaydı tənqidlərini qəbul edə bilərdik. tdk=agop dilaçar demək, beləcə tdk'ya çamur atmaq milliyətçi türkoloqların (hacıeminoğlu, timurtaş, köprülü, kaplan vs.) haqqını yemək olur.

türk teatrı məsələsinə gəlincə, imperatorluq xalqları arasında etnik bir iş bölümü olduğu məlumdur. buna görə də ermənilərin teatr ilə məşğul olması nə ayıbdır nə də yanlış. onlar (dövlətə sadiq erməni vətəndaşları nəzərdə tuturam) teatr, idman, elm vb. hər sahədə çalışa bilərlər. biz onlardan utanmarıq, onlarla xoşbəxt olarıq. yunan, erməni musiqiçilərimiz var; iranlı, azərbaycan türkü şairlərimiz var. avropalı həkimlərimiz, islamı qəbul eləmiş zabitlərimiz var(idi). bunlardan nə üçün utanaq?

qaldı ki bütün osmanlı teatrını erməni əsəri qəbul edə bilmərik. ermənilərin teatr əsərləri yazdığı, aktyorluq elədikləri məlumdur, hətta öz teatr binaları da var. lakin türklərin də teatr cəmiyyətləri və yazdıqları əsərlər vardır (şair evlənməsi, vətən yaxud silistrə vs. v.ilaxır). təbii ki, 1920-ci ildə ölən mınakyan'ın 1923-cü ildə qurulan dövlətin teatrını necə qurduğu da başqa bir müəmmadır(!).

dil inqılablarını "bu adamlar nə kazımbəyi oxumuşdular, nə v.v.radlovu, nə h.vámbéry-ni." deyə ittiham edən ağalar məmmədov, görəsən ittihadçıların kültür ocaqlarında radlov ve vambery üzerine konferanslar tərtib əlediklərini, yazıb yaratdıqları əsərlərdə onlardan alıntı verdiklərini bilirmi?

"divani-lüqatit-türk, qutadqu bilik kimi bir-iki kitabdan (kitabdan!) süni bir dil – türkiyəcə uydurdular."

insaf yaxşı şeydir! (qüsura baxmayın əsəblərim korlandı). dildə özləştirə (kökə dönüş) hərəkətinə girişən bir zümrə təbii ki, ya islamiyyət öncəsi yazılı qaynaqlara ya da islami dövr ilk qaynaqlara dönəcəkdi. divanü lügati't-türk də, kutadgu bilik də bu əsərlərin başında gəlirdi. bəs hara müraciət eləmək lazım idi, cənab məmmədov? amma haqqını yeməyək, yuxarıda bir cümləsini alıntıladığımız(iqtibas gətirdiyimiz) paraqrafın sonunda "mustafa kamal özü yeni terminlər düzəldib. özü də hansı elmin terminləri olsa yaxşıdır? həndəsənin!.." deyən ağalar bəy doğrunu göstərmişdir, eynən bir pozulmuş saat kimi!

"türkiyəlilər yeni terminlər yaradarkən azərbaycanca, özbəkcə, türkməncə, qırğızca, qazaxca, xakasca, çuvaşca, uyğurca, başqırdca kimi lokal-milli dialektlərin lüğət fondundan, demək olar, heç bir söz götürməyiblər."

gülməli bir iddiadır. türkiyə'dəki özleşmeci əleyhdarları dil inqilabını "orta asiya çöllərindən kəlimələr gətirməklə" ittiham edirdilər. bu yeni törəyən azerbaycanlı filosof isə digər türk dillərindən söz alınmadığını iddia edir. memmedov əgər belə desə "kaş ki orta asiyadakı türklərdən çox bizdən söz alsa idiniz." cavab olaraq deyirik ki "hörmətli memmedov, onsuz da azerbaycan ve türkiye türkcelerinin söz varlığı bir-birinə çox yaxındır. lakin, alınması zərurət edən sözlərdə bu həssaslığı göstərəcəyik." ancaq hər kəsə məlumdur ki məmmədovun dərdi üzüm yemək deyil bağbanı döymekdir.

gələk misallara:

1. "yırtmac sözümüzü bəyənmirlər, fransızca dekolte deyirlər" yanlışdır. türkcəde yırtmaç kəliməsi yayğın olaraq istifadə olunmaqdadır.

2. “baxmayaraq”ımızı bəyənmirlər, farsca “rəğmən” deyirlər. yanlışdır. baxmayaraq zərfi türkcədə mövcuddur.

3. "əydəm sözümüzü bəyənməyib, əyilim sözü düzəldiblər". "eğilim" sözü doğru bir düzəltmədir. "eğ" (fel kökü) - i - l (feldən fel düzəltmə şəkilçisidir, funksiyası: dönüşlülük) -i - m (feldən isim düzəltmə şəkilçisi). yaxşı, ağalar bəy "əydəm"i izah edə bilərmi?

4. "bucaq sözümüzü bəyənməyib "açı" düzəldiblər" yanlışdır! türkcədə bucaq yayğın bir kəlimədir. guşə, nahiyyə, bölgə, məmləkət anlamları yayğın olmaqla bərabər "açı" (zaviye) mənasında da istifadə olunur.

4. "olay" kəliməsi üzərinə yorumları doğru olan məmmədov, türkcə qarşılıqlara gəlincə yenə qarışdırır: "əski dilimizdə “hadisə”nin anadilli qarşılığı vardı; anlam deyə bir sözü uydurmağa ehtiyac yox idi, əski dilimizdə “məna”nın anadilli qarşılığı vardı. yüzlərlədir belə faktlar." söylədiyi kəlimələrin türkcəsini bəyənmir lakin doğrusunu da bilmir, söyləməyi bacarmır! əvvəlcə də söyləmişdik. bilmədiyi sahədə danışmağa çalışır.

5. "qırğızcada bəlgi, tatarcada bilgə sözü, eynilə bizdəki bəlgə sözü kimi, işarə, nişan deməkdir. türkiyəlilər isə bəlgə sözünə sənəd (dokument) mənası veriblər." yanlış deyil amma əskikdir, doğrusu belə olmalıdır: "türkiyəlilər isə bəlgə sözünə sənəd (dokument) mənası da veriblər."

-davamı olacaq-

krisnayayoxarcunayahe minnətdarlıqla...

robert p. finn

tam adı: robert patrick john finn.

azərbaycan respublikasında amerika birləşmiş ştatlarının böyük elçiliyini açan və vekaleten böyük elçilik edən köhnə maslahatgüzar, diplomat.

19 dekabr 1945-ci ildə anadan olan finn'in uşaqlıq illəri parkchester'da keçdi. st. john universitetində amerika ədəbiyyatı ilə avropa tarixi təhsili aldı və 1967-ci ildə yüksək müvəffəqiyyətlə məzun oldu. iki il türkiyədə sülh könüllüsü olaraq qaldı. 1971-ci ildə new york universitetində, 1976-ci ildə princeton universitetində yaxın şərq araşdırmaları üzərinə yüksək lisenziya dərəcələri aldı. 1977-ci ildə fullbright bursuyla istanbula gələrək türk ədəbiyyatı və osmanlı tarixi araşdırmaları yapdı.

abş xarici işlər nazirliyinə girən finn istanbul, vaşinqton, ankara və izmirdə çalışdı. 1992-ci ildə azərbaycanda amerika səfirliyini açdı və vekaleten səfirlik etdi. 1992 və 1998-2001-ci illərdə tacikistanda, 2002-2003'de isə əfqanıstanda səfirlik yapdı. 2005-2008 arasında princeton universiteti türkologiya bölməsində işlədi. nazlı eray'ın orphee'sini və orhan pamuk'un sessiz ev'ini ingiliscəyə qazandıran finn, "building state and security in afghanistan" adlı işin da editörlüğünü de yapdı. hələ də türk ədəbiyyatı araşdırmalarını davam etdirməkdədir.

bize göre

bütün gün ərzində tamamlamaq lazım gələn işləri etmək yerinə bilgisayar başında vaxt öldürüp, yarım saatdır də köhnə e-poçtları qarışdıraram. aralarından nələr çıxmadı ki?

mövzunu dağıtmayam; işdə bu poçt yığınının arasından "bizə görə" başlıqlı bir yazı çıxdı. qardaşım üçün hazırladığım bir səhifəlik bir ödev. yazalı dörd il olmuş olması "o qədər köhnə mi?", "nə tez keçmiş zaman" dedirtdi. "sözaltı'na əlavə edim, birinin işinə yaraya bilər, internetdə ödev axtaran liseliler mənə dua edərlər." deyə düşündüm. yazını control+c bacarığıyla paylaşıram, zarafat bir yana, mənə xeyir-dua etməyi unutmayın.

"ahmet haşim'in qəzet yazılarının antolojisi: bizə görə

ahmet haşim, türk ədəbiyyatının əhəmiyyətli şairlerindendir. ədəbiyyatımızda simvolizmi nümayəndəsi olaraq və "bir günün sonunda arzu" şeiri tanınsa da nəsirdə də əhəmiyyətli əsərlər vermişdir. ikdam qəzetindən nəşr yazılarının bir qismini "bizə görə" adlı əsərində yığaraq 1928-ci ildən nəşr etmişdir.

bu əsərdə ümumi əlli iki yazı vardır. ilk yazı "başlanğıc" dır və ikdam qəzetindəki ilk yazısıdır. sonra "qazi" başlıqlı yazı gəlməkdədir və bu yazıda mustafa kemal atatürk ilə qarşılaşmasından bəhs etməkdədir.

ahmet haşim, bizə göre'deki yazılarında ədəbiyyatdan mədəniyyətə, dildən gündəlik həyata bir çox fərqli mövzunu ələ almışdır. az qala hamısı bir-iki səhifə uzunluğunda olan yazılar quru qiymətləndirmələrdən ibarət deyil. ahmet haşim'in özünə xas qiymətləndirmələri, təsbitlər və bənzətmələri mövcuddur.

hər səhifədə ayrı bir dərs olan bizə göre'den bəzi götürmələr edərək əsəri daha yaxşı açıqlayaq:

"qazi" adlı yazıda haşim, "fotoşəkil adesesine zərrə qədər ətimadım yoxdur." deyər və rəssamların fotoşəkildən fərqli olaraq "həqiqi mahiyyət gizli xəttlərini sezmeye və görməyə müvəffəq" olduğunu söyləyər.

ahmet haşim, insan həyatındakı əhəmiyyətli bir terslikten "bahar" adlı yazısında söz edər. bədənin zəiflədiyi zaman, zəkanın yetkinliyə çatdığını söyləyən yazar, bu gerçəyi qəbul etməz.

ən qısa yazılardan olan dörd paragraflık "kürk" te, o dövr istanbul qadınları arasında yayılan "xəz modası" ndan bəhs edir.

"süleyman nazif" adlı yazısında bu əhəmiyyətli şairin həyatı boyunca aclıq çəkdiyini və bundan sonra "çürümüş sümüklərinə mərmərdən bir köşk etmə" nın mənasız olduğunu bildirir.

eşq və evlilik də haşimin yazılarında yer tapar. haşim, bu yazıda çaşdırıcı bir təsbitdə tapılar: "bir-birləriylə evlenmemesi lazım gələnlər varsa onlar da yalnız sevişenlerdir." yenə eyni yazıda haşim, eşqi yabanı bir heyvana, meşə arslanına bənzədərkən evliliyi sirk aslanı olaraq xarakterizə edir.

"qaraçı" başlıqlı yazısında, mədəniyyət həll daha 1920-ci illərdə başladığını görürük. haşim, bu yazıda köhnədən qaraçıların köhnədən kağıthane əyləncələrində çalğılar oğurlayıb türküler, mahnılar söylədiklərini xatırladır; son zamanlarda qaraçıların "fonoqraf" dan musiqi dinlədiklərini kədərlənərək izah edər.

"dostum" başlıqlı yazıda, içki içincə azğınlıq edən dostunu "kimya çanağından fərqsiz" deyə xarakterizə edir. bu heç şübhəsiz diqqət çəkici bir bənzətmədir.

"üslub haqqında bir mülahizə" adlı yazısında haşim, ədəbi əsərin dilinə dair əhəmiyyətli təsbitdə tapılar. haşimin görə ədəbi əsərlər üçün də "ölüm" etibarlıdır və ölüm ən çox əsərin yeniliyi reallaşdıran qisimini vurur. yəni sifətləri, təsbeh və istiarede. haşim, bunları "ədəbi əsərin pozulmağa və çürüməyə ən uyğun zinətləri" olaraq qiymətləndirər.

sözlərin də ömrü olduğunu düşünən yazar "ustad" adlı yazısında bu sözün mənasında reallaşan dəyişikliklərə toxunar.

əsnəmək bizlər üçün çox sadə, adi bir hərəkət olsa da haşim üçün yazı mövzusu ola bilməkdədir. təxminən bir səhifə olan "əsnəmək" başlıqlı yazıda, yazar əsnəməyi "hərb və müdafiə vəziyyətini tərk etmiş tam bir təhlükəsizlik içində olduğunu hiss edən bədənin məsud təslimiyyəti" olaraq açıqlayır.

"müdhiş bir böcək" adlı yazıda özünü dişləyən tahtakurusundan bəhs edər. bu böcəyi, özündən katbekat böyük ovuna hücum etmək cəsarətini göstərdiyi üçün təqdir edər.

hamımız itləri sədaqətləri ilə tanıyırıq deyil mi? haşim, bu mövzuda bizimlə eyni fikirdə deyil. "bir fəzilətin qiyməti" adlı yazısında itlərlə əlaqədar bir xatirəsini nəql və əslində itlərin heç də sadiq olmadığını söyləyər. xatırlatmaq gərək ki haşim, itləri heç mi heç sevmemektedir.

"səyahətə çıxan adamın duyduqları" adlı yazıdan etibarən haşim, avropa səyahətindən bəhs edir. dərhal ardından gələn "ilk intibah" dan sonra adlı yazıda bu təsbitdə tapılar: "səyahət hələ dəniz səyahəti, ruhun bütün dərdlərinə dəvadır." səfərini tamamlayıb çatdığı paris şəhəri ilə əlaqədar müşahidələrini, başından keçənləri oxucularla bölüşür. paris qadınının çox azının gözəl olduğunu ancaq istisnasız hamısının sevimli olduğunu iddia edir. "tərəvəz yiyiciler" adlı yazıda parisdə getdiyi vegetarian lokantasından və oradakı yeməklərdən, müştərilərdən söz edər. "gələcək memarlıq" adlı yazıda parisdəki sıx trafikdən bəhs edər.

"bir axşam söhbəti" başlıqlı yazıda həkim lakan'la danışmasını və onun sürrealizm, kubizm, fütürizm və dadaizm sənət axınları haqqındakı düşüncələrini köçürər. təxminən üç səhifa olan yazı, əsərdəki uzun yazılardandır.

əsər "son sahife" adlı yazı ilə sona çatır."

not: əhməd haşim, məşhur türk şairi, köşə yazarı. bəlkə burada kimsənin işinə yaramaz lakin ekşi sözlük'teki bütün giriləri silib sözaltı'na daşıdığım üçün burada yer tapdı.