susmaq razılıq əlamətidir

susmaq - hərəkətsizlik olmasına baxmayaraq bir etiraz növüdür. jestlər, mimikalar, alovlu çıxışlar, çağırış etmək, yaradıcılıqla məşğul olmaq və.s bu kimi şeylərin mənasız olduğu zaman insanın şüurlu şəkildə susmağa ehtiyac duyur. hisslər saxta olduğundan don halda durmaq və daha çox gözlərimizin danışdığı bir aktdır. çox zaman susanlar özlərini sadəcə olaraq əşya kimi hiss edirlər. fərq etmədən sakit şəkildə hər şeyə razılıq verirlər. sanki çamadandırlar, onu istədiyin yerə apar və daşı. susmaq qızıl deyil. susmaq artıq intihara aparan yoldur. bunun uzun çəkməsi adətən şəxsin travmasını və yaxud mübarizənin qəbul edib-etməməsindən asılıdır.

utanc

Əgər siyasət və ideologiyaları oxuyursuzsa, hər baş vermiş hadisələri analizlər verməyə çalışacaqsız. Dünyada baş vermiş hadisələri anlamaq nə qədər sadə olsa da, sənə olan təsirindən çıxa bilmirsən. Qətiyyən iddia etməyin ki, Türkiyədəki problemlərin Azərbaycana təsiri yoxdur. Qonşu ölkələrdə baş vermiş hadisələr az təsiri olsa da, sonradan böyük partlayış effekti kimi mənəvi böhrana gətirib çıxarır. (misal: Rusiyanın Krıma əl atmasından sonra Qarabağ söhbətinin yenidən alovlanması) Xüsusi ilə ölkəmizdə olan savadsızlıq və ideoloji vaksini olmayan boş məkan üçün istənilən ideya girib - çıxmaq qabiliyyətinə malikdir. Bu gün çox təəssüf edirəm ki, biz dünyadakı hadisələrdən ancaq dır-dır etməyi bacarırıq. Nümunə qarşımızda ola-ola ondan nəticə çıxartmaq istəmirik. Əminəm ki, ölkəmizdə problemlər boğaza qədər yığılıb qalıb. O problemlər bizim boğazımda ilişib, ancaq biz yenə yaşamağa davam edirik. Bir azərbaycan insanı yaşadığı vəziyyətdən xəbərdar deyil. Daha çox ailəsi və qohumları ilə kifayətlənir. Görəsən hər birimiz gedib, insanların həyatı haqda çoxlu məlumatlar toplasaydıq, necə olardı? Bəlkə də utanc duyardıq. Utandığımızdan gizlənməyə bir deşik axtarardıq. Şəxsən özüm əsgərlikdən sonra bir neçə insanların həyatlarını araşdırmağa başladım. Eşitdiyim məlumatlar məni daxildən o qədər sıxırdı ki, "bütün bunlar mənə təsirmi edirmi" sualını verirdim. Hətta nə qədər eqoist olsam da, həmin insanlara qarşı empatiya qurmağa çalışdım. insan çox iyrənc varlıqdır. Əminəm ki, zamanla daha çox şeylər eşidəcəm. Bu şeylər bəlkə də məni utandıracaq və anlayacam ki, həyatda çox şeylər saxtadır. Bu saxtalıqdan yaxa qutarmaq üçün sadəcə olaraq ətrafınızdan çıxmağı və sizə bol utanc duymanızı arzulayıram. Utanmaq saflıq deyil. Bir şəxsin nədənsə utanması insan olmağa ilk cəhddir.

(youtube: )

pis anlar

Ən pis anlar odur ki, əsərdə oxuduğun hadisələri real həyatda eşitmək və sarsıntı keçirəcək qədər özünü öldürməyə cəhd etməkdir. Onda anlayırsan ki, həyatı anlamaq üçün bədii əsər oxumaq kifayət etmir. Bu gün gecə saat 4-də yuxuda ayıldıqda yataqda bir xeyli düşündüm. Düşündüm ki, dərk etmək kifayət etmirmiş. Hiss etmək də lazım imiş. Yoldaşlar, yaşamaq başqadır. Beyinizi işə salanda ürəyinizi də unutmayın.

(youtube: )

cəmiyyəti dəstəkləmək

yaşadığımız cəmiyyətin düşüncəsi çox dar olduğundan biz gənclər çalışırıq ki, maksimum onlardan uzaqlaşaq və özümüzə adi dünyamızı inşa edək. amma bəzən müəyyən nöqtəyə getdikdən sonra, ya asosial oluruq, ya da kiçik bir sürünün içində əriyirik. bu gün kifayət qədər kiçik sürülər var. hansılar ki, artıq kimsə nəyisə öyrənməyə çalışanları və ya onların fikirlərini sağlam tənqid edənləri iqnora qoymaqla məşğuldular. sanki bu kiçik sürülər cəmiyyətə faydalı işlər görüblər. kiçik saytlar açmaqla işə başlayıb, sonra işlərini sonlandıranlardan cəmiyyəti xilas edənmi çıxacaq? ötəri romantik olub, pafoslu çıxışlar edənlər, publarda vaxtlarını keçirib əylənənlərdən radikal dəyişiklik edən çıxacaq? bəli, əslinə qalsa elə ən böyük səhvlər cəmiyyətin onları dinləmələri yox, kiçik sürülərin taleyə təslim olmaqlarıdır. onlar tale deyilən şeyin hökmü altında, qısa zamanda nəyisə dəyişdirəcəklərinə inanırdılar. bəs sonra nə oldu? indi onlar xaricə qaçmağı və ancaq özləri üçün yaşamaqlarını məsləhət verirlər. məgər rus-dillilər də elə etmədimi? sabah din və millətçilik hakim olsa, bütün səhv cəmiyyətdən daha çox həmin kiçik sürülərdə olacaq. çünki onlar anlamalıdılar ki, taleyə yox, yaradıcılığa tabe olmaq lazım idi. çalışmaq lazım idi ki, cəmiyyətdə yaradıcılıq hökmranlıq etsin! insanları təbəqəyə bölməməli idilər. (əkinçidən də intelektual çıxa bilər.) hərə öz bacarağına görə işləməli idi. öz ölçüsünü bilmək əxlaqsızlıq sayılmamalı idi. amma bu kiçik sürülərdə hər şey əksinə oldu. şəxsən mən onları ağ əlcək geyinmiş rus-dililərlə eyni görürəm. hətta müxalifət olmarına baxmayaraq mənim üçün satqındılar. satqınların isə cəzası bilirsiz nə olur? unudulub tam yox olmaq. tarixin zibil qutusuna atılırlar. ona görə də cəmiyyəti tənqid etmək hələ qəhrəmanlıq deyil. qəhrəmanlıq o sayılır ki, ortaya iş qoyub, taleyə qarşı vuruşmaqdır. sual olunur. görəsən bizlərin içərsində belə cəsarətlilər varmı?

əzabı unudan insanlar

pafoslu danışmaq çox asandır. bayrağı hansısa yüksəkliyə sancıb, onunla da fəxr etmək də çox asandır. asan şeylər güc naminə əldə olunur. amma əziz yoldaşlarım siz bir şeyi unudursuz. acını! o acını ki, yaddaşımızda ilişib qalır və ondan dərs alırıq. öz ölmüş "şəhidləri" ilə fəxr edən insanımız keçmişdəki kimi eyni səhvləri edir. çünki siz ey biçarələr tarixi tarix kitablarından oxuyursuz. bəs quru cümlələr ilə təsvir edə bilən hadisənin içindəki hisslər hara yox oldu? hansı acımızı biz ədəbiyyatlaşdırmağa cəhd etdik? bəli, siz deyəcəksiz ki, qəhrəmanlarımıza aid kifayət qədər şeirlər var. amma əzizlərim o şeirlər bizlərin yaddaşındadırmı? samballı ədəbi bir əsər varmı, mənə islam istilası, monqol istilası və nəhayət ssri-nin hücumunu təsvir etsin. tarixi ədəbiyyatdan oxuyarlar, əziz dostum! öz acılarını unudub, onu ədəbiyyatlaşdırmayan və tirana sığınan xalq ölməyə məhkumdur. və bundan sonra rəsulzadə, nərimanov, əliyev və.s kimilər yenə yaddaşımızdan silinəcək. çünki heç biri var olacaq bir hərəkət etmədi. dövlət yaratmaq hünərdisə, öldürmək və başqaldırmaq ondan da yüksək şərəfdi. şərəf odur ki, o ölümü gözə ala-ala yaradıcı bir dağıdıcılıq edəsən. bizim belə bir başqaldırımız yoxdur. ona görə də ədəbiyyatımız yoxdur.

p.s:
elə yaşamalısan ki, öləndən sonra da ölməyəsən. həyatın məqsədi məhz budur. (c) cəlil məmmədquluzadə

tanrı

keçən dəfə "tanrı sevgidirmi?" başlıqlı mövzu açmaq istədim. amma əfsuzlar olsun ki, moderatorlar buna icazə vermədilər. eybi yox. mən niyə bu mövzunu açmışam. çünki müşahidələrə əsasən fanatik olmayan və düşüncəsi ciddi olan şəxslər tanrını sevgi hesab etməklə, belə bir inam nümayiş etdirirlər. görəsən onlar nə axtarırlar? niyə dünən hökm edən tanrı, bu gün gül-çiçək çələyinə dönüşüb, sevgi oldu? bəlkə sevgi olan tanrı obrazı elə atadır? ata sevgisindən yaxa qutara bilməyən övlad böyüyub başa çatdıqdan sonra onun hökmlərindən uzaqlaşır. gənclik bitir və yetkinlik dönəmi başlayır. çox insanlar uşaqlıq dövründə ilişdiyindən daima hökm edən və onun istədiyi övlad olmaq çabası ilə yaşayırlar. sanki bir mənzərə yaranır ki, yetkinləşmiş və uşaqlıq illərində qalan övlad özünü isbat etmək üçün atanın (tanrının) gözündə layiqli övlad (mömin) olmağa çalışır və bunu bacarmadıqda özünə xüsusilə qızlar atalarına oxşar erkək axtarışına çıxırlar. (ona görə də azərb. qadınları ailə münasibətlərində itaətkar olmağa meyillidirlər). qadınlar çəkdiyi əzablarına baxmayaraq, öz həyat yoldaşındakı gördüyü ata obrazından razıdır. etiraz edə bilər amma müqavimət göstərmir. bu minvalla bu tanrıya adlanan sevgi davam edir. sevgi adlanan şey çox şeyləri bərbad edir. azadlığımızı əlimizdən alaraq, əxlaqlı olmaq və itaətkar ya hökm edənə çevirir. qadınlar itaərkarlığa, kişilər isə hökm edənə çevrilir. bizim bir insan olaraq inkişaf etməməyimiz və uşaqlıq dönəmində olduğu kimi qorxulardan azad olmadığımıza görə sığınacaq axtarırıq və bunu tanrıda (ata) görürük. yetkinləşmək artıq tanrıdan imtina etmək, özünə xidmət etməkdir. sevgi məhz özünə xidmətdir.(meyster ekxart:
"beləliklə, əgər mən tanrıya qovuşurumsa və o məni özü ilə birləşdirirsə, deməli mən tanrıda yaşadığım üçün, bizim aramızda fərq yoxdur... bəziləri tanrını görə biləcəklərini uydurur, sanki o ordadır, onlar da burda. lakin bu mümkün deyil. tanrı və mən birik. tanrını dərk etməklə, mən onu özümə yaxınlaşdırıram. tanrıya sevgidə mən ona nüfuz edirəm.") səhv anlamayın, mən burda özünə sevgini narsizm kimi yox. şüurlu eqoist olmağı nəzərdə tuturam. yəni güzgüyə baxarkən, özümə tutarlı sübutlar taparaq tənqid edirəm. daima özümü çox bilən yox, az bilən hesab edirəm. çünki əslində çox bildiyini iddia edən insan, özünü dərk etməyən insandır. insan dünyanı ancaq hərəkətdə olarkən dərk edə bilər. insan bütün ömrünü tanrıda sevgi axtarmaqdansa, öz uşaqlıq illərini araşdırıb, səyahət etməli və nəticədə özünün travmalarını tapmış olacaq. əgər onun iradəsi varsa, o travmaları aşacaq və nəticədə yetkin insan olacaq. beləliklə insan yetkin olmaqla tanrını yəni atanı məhv etmiş olacaq.

tanrı

tanrı sevgidirmi?
ah, nə gözəldir o incancıklar ki, tanrını bir sima hesab edir, ona doğru qovuşmaq üçün özlərinə min cür yasalar qoyarlar. iki göz, qaş, dodaq, sima və saçlar. günlərlə oturub, sənin şəninə şeir yazmaq. sənə qovuşmaq üçün özümü yırtmaq kimi bir vəzifədə olmaq. amma bir gün sən sevginə qovuşursan, sən artıq əxlaqı qaydaların burda keçmədiyi, içindəki instinktin işlədiyini görürsən. ona toxunarsan və ehtiras içində yağ kimi yayılmağa və o balın, əndamın dadına baxmağa başlayarsan. və bu iş bitdikdən sonra özünə deyirsən; sevgi budurmu? demək ki, sevgi yox imiş. tanrını sevgi hesab edənlərin arzuları burda puç olmuş olur. ona görə də min cür əfsanələrdə öz sevgilisinə qovuşan erkək onu qucaqlayarkən yanıb kül olur. (əsli kərəm. mahmud və məryəm əfsanələri). çünki qovuşmaq burda bütün həqiqətləri ortaya çıxara bilər. ey, yufka ürəkli tanrıya inanan iradəsiz insanım. tanrı yoxdur. o, sən qovuşarkən öldü. həqiqət olan varsa, özünsən. sevgi olan varsa, özünsən. özünə xidmət etmək elə əsl sevgidir.

mart hadisələri

belə bir düşüncə vardır ki, atamın etdiyi cinayətin (mən) məsuliyyətini daşımıram. bundan başqa yaşadığım məkan və ətrafımdakı insanlar bu etdiyim cinayətə görə cavabdeh deyillər. amma biz nə edirik? soyqırımı incələyərkən bütün məsuliyyəti erməni xalqının üstünə tökürük. halbuki bu cinayətləri edən varsa, daşnaklardı. ümumiyyətlə bu cür haqqsızlıqlar dünya təcrübəsində də var. bu ənənə yəhudilərdən gəldi. hansı ki, yəhudi xalqına əzab verən faşistlər olarkən, almaniya dövləti bu hadisələrdə əzab çəkən yəhudilərə pul yardımı etməyə başladılar. məgər atalarının etdiyi cinayətinin məsuliyyətini alman xalqımı daşımalı idi? əlbəttə yox. bütün soyqırımların bir günahkarı varsa, millətçi zehindən oluşan qruplaşmalardı. fərqi yoxdur bu hansı millətə mənsubdur. faşistlər, frankoçular, daşnaklar, bozqurdçular və.s baxın edilən cinayətlərin məsuliyyəti daşıyan varsa, onlardı. onların ideyaları yaşadıqca, bu cür cinayətlər dolayı yolla başqa bəhanələrlə edilməyə başlayacaq. (məsələn abş hindulara qarşı soyqırım etdiyi kimi, bu gün yaxın şərqdə ərəblərə qarşı davam etdirir) ona görə də həm tənqid həm yarqılamaq hətta lazım olarsa, böyük məhkəmlər qurmaq daha ədalətlidir. çox heyif ki, dünya bu cür soyqırımlardan əziyyət çəkir. formalar dəyişsə də, millətçi daha doğrusu faşist bir düşüncə davam edir.