S Ö Z A L T I

i̇qbal bano | musiqi

1928-ci ildə (bəzi mənbələrə görə 1935-ci ildə) Dehlidə anadan olmuş müğənni. o daha çox qəzəl oxumaqda ixtisaslaşmış və Malika-e-Ghazal, yəni "Qəzəl kraliçası" adı ilə Hindistanda və Pakistanda məşhurlaşmışdır.
1952-ci ildə Pakistana köçür və burada evlənir. Evlənərkən yoldaşından heç vaxt ondan oxumağı kəsmək tələbi etməməsini, əksinə onu dəstəkləməsi üçün söz verməsini istəyir, yoldaşı ölənə qədər verdiyi sözü tutur. Artıq 1950-ci illərdə bir "star" olur. O, urdu dili ilə yanaşı fars dilində də qəzəllər oxuyub. Həmçinin, qəzəllərdən savayı acların halına acıyan şeirlər də ifa etmişdir.
Pakistanda Məhəmməd Ziya-ül-Həqqin hakimiyyətə gəlməsi ilə cəmiyyətin islamlaşdırılmasına başlanılır. Əlbəttə, şəxslərin, xüsusən qadınların geyimləri ilə bağlı məhdudiyyətlər qoyulur. Bunlardan biri də islama zidd olması səbəbi ilə saridir. Sari bilindiyi kimi Hindistan, Pakistan və yarımqitədəki digər ölkələrin milli geyimi sayılır.
Bu qərardan çox keçmədən İqbal Bano 13 fevral 1986 (və ya 1985) tarixində Lahorda, Al-Hamra Hall-da protest rəmzi olan qara rəngli sari geyinib auditoriya qarşısına çıxdı. Həmin tədbir əslində tanınmış şair Faiz Əhməd Faizin ildönümünün qeyd edildiyi tədbir idi və Faiz də rejimdən kamını almışdı. O, anti-faşist və mütərəqqi şeirlərinə və Zülfüqar Əli Bhutto ilə olan əlaqəsinə görə Ziya rejimi tərəfindən təqiblərə məruz qalmışdı. * 1984-cü ildə vəfat edib . Tədbirdə Bano şairin Hum Dekhenge (biz görəcəyik) qəzəlini rejimə qarşı səsləndirir. Bu, Banonun səhnədən və konsertlərdən uzaqlaşdırılmasına səbəb olur. Rəsmi etirazlara baxmayaraq, o, gizli polisin girişi olmayan bağ evlərində tamaşaçılar üçün çıxış etməyə davam etdi.
Bu gün - 21 aprel Pakistanda İqbal Banonun şərəfinə "Qara sari günü"dür.

2019-cu ildə İqbal Banonun 81 yaşına həsr olunmuş Quql dudl

davide moscardelli | idman

(bax: maraqlı faktlar)
verdiyi sözlərdən ötürü 7 il boyunca saqqalını qırxa bilməyən keçmiş italyan hücumçu.

2 fevral 2013 tarixində "bologna avropa turnirlərində iştirak edənə qədər saqqalımı uzadacağam" dedi və bologna avropada oynaya bilmədi. sonra lecce-ə transfer olduqdan sonra əgər lecce serie b-ə çıxarsa qırxacağını dedi. lecce həmin il serie b-ə çıxa bilmədi. sonra transfer olduğu arezzo serie b-ə yüksələrsə üzünü qırxacağını dedi. amma o da olmadı. və 2020-ci ildə 40 yaşında karyerasını bitirdi. o karyerasını bitirəndən sonra bu il bologna 32 turdan sonra 59 xalla 4-cü yerdədir və yəqin ki avropaya gedəcəklər(avropaya getmək üçün ən az 7-ci olmaq lazımdır). lecce isə 2018-də serie b-ə hətta 2019-da serie a-a yüksəldi. elə yəqin komandaları onun saqqalının ağırlığı geri salırmış. indilərdə isə məşqçilər korpusunda işləyən davide saqqal saxlamaqdan xoşu gəldiyini və mırta saxlayacağını dedi. saqqal uzatmamışdan əvvəl isə belə görünürdü:

stolipin qalstuku | tarix

stolipin çar rusiyası dövründə nazirlərdən biri idi, və əsas da aparıcı adam idi. tarixə stolipin islahatları adı ilə də düşmüşdü. amma bu islahatların bir qara tərəfi də var idi ki, o çoxlu insanlar öldürürdü. stolipin qalstuku isə onun qərarı ilə boyunlara keçirilmiş edam ipinə deyilirdi. (bax: qəribə deyimlər)

edip | mədəniyyət

Yunan mifologiyasında atasını bilmədən öldürərək * öldürdüyü adamın öz atası olduğunu bilməyib və anası ilə evlənmiş Thebes kralı.

Rəvayətə görə, edipin atası louis gələcəkdə oğlu tərəfindən öldürüləcəyi haqqında xəbərdarlıq alır. Buna görə oğlu edip doğulan zaman onu cithaeronda ölümə tərk edirlər. Lakin çobanlardan birinin uşağa yazığı gəlir və öz övladları kimi böyüdürlər.
Edip Thebesə gedən zaman yolda atası louis ilə qarşılaşır və onu öldürür. Thebes yolundakı sfinks insanlara suallar verir, cavab verə bilməyənləri öldürürmüş. Edip bütün suallara cavab verdiyindən, sfinks özünü öldürür. Edip thebesə gələrək özünü kral elan edir və dul qalmış anası ilə evlənir* Anası olduğunu bilmədən . Homerin dediyinə görə, edip həyat yoldaşının əslində anası olduğunu öyrəndikdən sonra özünü asmışdır.
Edip anasına qarşı olan istəyi və onunla evlənməsi ilə Freudun edip kompleksi anlayışına da ilham olmuşdur.

yamayka valyuta sistemi | iqtisadiyyat

bretton vuds valyuta sistemi çökdükdən sonra 1976cı ildən bu sistem fəaliyyət göstərirdi. yamayka valyuta sistemində qızıl rəsmən pula çevrilmə funksiyasını itirdi. yəni qızıl demonetizasiya olundu. amma dövlətin ehtiyatı kimi saxlamaq olar. məsələn bizim ölkə də keçən ildən çoxlu qızıl ehtiyatı yaratdı.
zaman-zaman bu sistemə də dəyişikliklər edilməyə başlandı.
valyuta problemləri üzrə qarşılıqlı təsir və məsləhətlər yolu ilə beynəlxalq valyuta əməkdaşlığına yardımçı olmaq

dünya ticarətinin balanslaşdırılması və gücləndiril­məsi üçün yaxşı mühitin yaradılması
rəqabətə çağıran valyutanın devalvasiya olunmasından qaçmaq
valyuta üzrə qarşılıqlı münasibətlərin möhkəmləndirilməsinə tərəfdar olmaq, valyuta kursunun sabitliyinə köməklik etmək
dünya ticarətinin inkişafını nəzərdə tutan, valyuta müba­diləsində məhdudiyyəti aradan qaldırmaq və çoxtərəfli ödəmə sisteminin yaradılmasına köməklik göstərmək
milli və beynəlxalq səviyyədə inkişaf üçün dağılma tədbirləri tətbiq etmədən üzv olan ölkələrə onların ödəmə balanslarında düzəlişlər edilməsi üçün müvəqqəti əsasda maliy­yə vəsaiti vermək
üzv olan ölkələrdə beynəlxalq ödəmə balansları üzrə qıtlığın miqyası və davam etməsi ixtisar edilsin,beynəlxalq valyuta münasibətlərində ölkələrin əxla­qını və beynəlxalq valyuta sisteminin vəziyyətini müşahidə etmək,qısa və orta müddətə kreditlər vermək və sə bunlara daxil idi.

i̇qbal bano | musiqi

alman dili ★ wiki | mədəniyyət

Alman dili bilməyənlər üçün kobud, bilən üçün isə olduqca axıcı və gözəl bir dildir. Həmçinin olduqca özəl bir dil də demək olar. Bu dildə elə ifadələr var ki, müəyyən bir situasiyanı, insan xarakteristikasını ifadə etmək üçün sadəcə 1 sözdən istifadə etmək kifayət edir. Misal üçün :
1) frendscham (fğemdşam) - başqasının yerinə utanmaq.
2) Schadenfreude (şadnfğoyde) - bir başqasının yaralanmasına, yıxılmasına və ya başına gələn hadisəyə gülmək.
(baxma: gülmə qoşuna, gələr başına)
3) Weltschmerz (veltşmeğz) -yaşadığı dünyanı bəyənməmək və bunun müqabilində gələn depressiya halı və ya melanxoliya.
4) Treppenwitz (tğeppnvitz) - keçmişdə demək istəyibdə deyə bilmədiyimiz sözlər və ya dediyimiz və peşman olduğumuz sözlərdən sonra gələn hal. Sizi bilmirəm, amma Bu peşmanlıq ən çox da gecə yerimə uzanandan sonra məni narahat edir, yatmağa qoymur.
5) Mutterseelenallein (mutezi:linalayn) - dibinə kimi yalnız olmaq. Hərfi mənası isə "elə yalnızsan ki öz anan belə arxanda durmur".
6) unwort (unvo:t) və ya unwort des jahres - hərfi mənada "söz olmayan söz" mənasına gəlir. Yəni elə sözlər var ki, vermək istədiyi məna düzgün deyil və ya müəyyən yanlışlıqlar var. unwort des jahres isə almaniyanın 1991-ci ildən bəri hakim olduğu torpaqlarda hər il seçilən "ilin mənasız sözü"nü ifadə edir. Məsələn "Klimahysterie" (klimahösteği - iqlim histeriyası ya da nə bilim belə bir şey) sözü almaniyada 2019 cu ilin umbayı seçilib.
mənbə https://www.google.com/amp/s/www.rnd.de/kultur/unwort-des-jahres-2019-wann-wird-es-bekannt-gegeben-NWS3FCITRJCBDPT4SKBQP4CP2Y.html?outputType=amp

(baxma: ilin umbayı)
7) Gemütlichkeit (qemütlihkayt) -isti yerdə yatmağın, divanda ayaqlarını uzadıb oturmağın gətirdiyi rahatlıq hissi.
8) Backpfeifengesicht (bəkpfayfnqeziht) - "yumruğa layiq bir sifət". Üzündən zəhrimar yağmaq.
(baxma: evlat olsa sevilmez)
9) Sprachgefühl (şpğaxqefühl) - hər hansı bir dili asanlıqla öyrənə bilmək bacarığı, instinkt.
10) Aufschnitte (aufşnite) - almanların müəyyən növ çörək, pendir, ət, balıq qarışıq yemək süfrələri.
11) Handschuhschneeballwerfer (həndşuşnibalviefe) - "əlcəklə qartopu atan". Özü 2 əllə bir zadı doğrulda bilməyən ancaq kənardan başqalarının işini tənqid edən umbay.
12) Torschlusspanik (toğşluspənik) - yaşlandıqca gələn panika və ya qorxu halı.
(baxma: vaxt nə tez gəlib keçdi)
13) Streicheleinheit (ştğaykhelaynhayt) - bir növ sevgini göstərmə, ifadə etmə biçimi.
14) Sehnsucht ( zihnzuxt) - obsessiv dərəcəsində nə üçünsə və ya kim üçünsə darıxmaq. Həmçinin rammsteinın 2-ci musiqi albomu (xeyri yoxdu ortaya atmalıyam bu söhbəti)
Əsas mənbə : https://www.fluentu.com/blog/german/german-words-in-english/

Kiçik bir qeyd edib yazımı bitirəcəyəm. Sözlərin yanında mötərizədə yazdıqlarım alman dilində olan sözün oxuması üçün nəzərdə tutulub, yəni buna görə azərbaycan hərflərindən istifadə etmişəm. Amma onu da deyim ki, istifadə etdiyim "ş" , "ğ" və "ə" kimi hərflər təmsili xarakter daşıyır. Belə izah edim, almanlarda "sch" birləşməsi tam bizim dilimizdə istifadə etdiyimiz "ş" hərfi kimi səslənmir. Və ya, almanların " r" hərfi bəzi sözlərdə ya heç oxunmur, ya "er" kimi oxunur, ya da "ğ" kimi. Amma bu nə azərbaycan dilindəki "ğ", nə də fransızcadakı "r" səsini ifadə edir, həmin səs ğ-x qarışığı bir səsdir.

davide moscardelli | idman

stolipin qalstuku | tarix

edip | mədəniyyət

yamayka valyuta sistemi | iqtisadiyyat

kitsch | etimologiya

millətçi vs milliyətçi | fəlsəfə

dozimetr | elm

futhark | mədəniyyət

san francisco ★ wiki | coğrafiya

dünyada görüb görüləcək ən gözəl şəhərlərdəndir. getməmişdən mənim üçün çox böyük xülyadan ibarət idi, hansı ki gördükdən sonra öz ehtirasını itirər deyə düşünürdüm, ancaq elə olmadı. ona qədər arzulayıb gördüyüm şəhərlərin çoxu öz dəyərlərini gözümdə itirmişdi. ancaq san fran həqiqətən başqadır. düşündüyümdən çox daha fərqli və gözəl imiş. həqiqətəndə amerika və dünyadakı azadlıqların ən pik həddə olduğu şəhərlərdən biridir ona söz yox, küçələr hippi qaynayır, ancaq bunun gətirdiyi xüsusiyyətlərdən biri də küçələrin narkotik istifadəçiləri, evsizlərlə qaynamasıdır. təhlükəli olan eroin, crack istifadəçiləridir. lcd, marixuana, cocaine istifadəçiləri hər yerdəki kimi orda da səviyyəli narkomanlardır. ancaq küçələr qolları yara izi ilə dolu eroinmanlarla doludur, düzdür onun da bölgəsi var, onların bölgəsinə girib girməmək sizə qalıb. bu xüsusiyyətin ən pis tərəfi yəqin ki qəsbçilik və oğruluqlardır. evsiz və eroinmanlar narkotik almaq üçün qabağınızı kəsə bilər. məsələn biz. park etdiyimiz maşınımızı 2-3 saatlıq gəzintidən sonra geri dönərkən pəncərəsi sındırılmış və içindəki bütün əşyalarımız oğurlanmış halda tapdıq, yanımızda san franciscodan olan heç kim təəccüblənmədi, normal haldır dedilər, siz əşyalarınızı maşında niyə buraxırsınız ki dedilər. siğorta şirkətinə zərər üçün zəng etdiyimiz də bugünkü 5ci pəncərəsi qırılıb əşyaları oğurlanan müştəriləri olduğumuzu dedilər. normaldır yəni. san franciscoya xoş gəlmisiniz.
bəsdir deyindik.
golden gate nəfəsinizi tutacaq qədər möhtəşəm gözəlliyə sahibdir. üstü çox vaxt dumanlı olur. san franın özü çox vaxt dumanlı olur onsuz. bir növ yaz havası, yağışlı yaz havası. soyuq-isti. möhtəşəm gözəlliyə sahib golden gatedən başınızı yana çevirib o gözəlliyin içində həbs olmuş alcatraz həbsxanasını görə bilərsiniz. adam heyrətə gəlir, belə gözəllikdə bir mühitin ortasında həbsxanada məhbussunuz. çıxıb görə belə bilmərsiniz.
san fran mövqe olaraq hər yerə çox uzaqda yerləşir. azərbaycanla saat fərqi 12 saatdır. tam əks istiqamətdə yəni. 180 dərəcə. solunda sonsuz böyüklükdə sakit okeanı yerləşir hansı ki onu keçib asiyaya çatmaq üçün uçuş müddəti təxminən 12-16 saatdır. və ya əks istiqamətdə avropaya da həmçinin o qədər uçmalısınız. east coastla məsafəsi də təxminən 5-6 saatdır. yuxarısında kanada buzluqları. aşağısındakı böyük şəhər olan los angelesə maşınla məsafə 6-7 saat. hər yerə uzaqdır yəni. niyə deyirəm bunları? çünki o yalnızdır. o qədər gözəldir ki, ancaq yalnızdır da. o gözəlliyi istəyirsinizsə, onun yalnızlığını da bölüşməyə razı olmalısınız. dəyərmi? bilmirəm. ömrümün sonunadək yaşaya bilərəmmi bilmirəm. heç vaxt hansısa şəhər ya ölkədə ömrümün sonuna qədər yaşamağı düşünməmişəm, san franın gözəlliyi uğruna orda sonadək yaşamağa dəyərmi bilmirəm. bildiyim tək şey var, o da, şəhərləri qadınlara bənzətsək əgər, ömrünün sonuna qədər sadəcə bir qadınla yaşamağı/bir şəhərdə yaşamağı sevməyən mənim kimilər üçün, həyatının hansısa qısa sayılmayacaq bir müddətində mütləq yaşaması lazım olan qadınalardan/şəhərlərdəndir. o qədər yaşamalısınız ki onunla, bezəsiniz. ən hündür təpəsində oturub dənizlə qol-qola, iç-içə girib qucaqlaşmış yarımadalar və adaları izləyib düşünürdüm; bezmək mümkündürmü? san franla yeni tanışan bizlərə bu qədər möhtəşəm hisslər yaşadan bu şəhər, orda yaşayanlara da hər gün o əvəzolunmaz hissi verirmi? bilmirəm. yəqinki sonsuz deyil. bir nöqtədə bezərsən, eynilə bir qadınla olan birlikdəliyin kimi. dünyada hansısa şəhərdən/qadından bezməyib ömür sonuna qədər yaşanılabilinəcəyini sanmıram. havası o qədər mülayimdir ki, yağış sonrası qoxan torpaq kimi gözəl hisslər bağışlayır. şəhərə uzaqdan baxanda bəzən binaların yarısından yuxarısı görünmür. duman içində olur. san fran, amerikanın əlindəki ən dəyərli cəmiyyət/şəhərdir məncə. ümumiyyətlə california ştatı da. onları çıxsanız amerika radikal, qatı, conservativ və sevimsiz insanların yaşadığı bir ölkəyə çevrilə bilər.
sistemi sevməyən bütün gözəl insanlar sanki hər şeyi siktir edib californiaya, san franciscoya qaçıb. qaldığımız oteldə gecə oturub içirdik, hansı ki içməyi çoxdan buraxmışam və qətiyyən sevmirəm artıq. hələ vodka, tekila kimi yüksək faizli içkiləri heç sevmirəm. pivəni içkidən saymıram və o candır o ayrı. viski bəzən. oturub içirik, ot tapa bilmədiyimiz üçün. axır bezib balkona çıxdıq mən və liza adlı bir ukraynalı qız. siqareti yandırıb o nəm havanı ciyərlərimizə çəkdirk. yuxarıdan hippi görünümlü saç-saqqal rasta tipli iki nəfər salam verdi, biz də verdik. çəkirdilər. bizə verə biləcəyiniz nəyinizsə varmı deyə soruşduq, əlindəki çəkdiyi sarmanı tulladı qaqaş yuxarıdan bizim balkona. ac it sümüyə cuman kimi cumub götürdük, bir də gördük 5-6 nəfər hippimi deyim üst başından openmindlıq axan uşaqlarmı deyim, düşdü gəldi aşağı, biri iki ovucunu birləşmiş formada uzadıb içi dolu otla -buyur- dedi, sanki dirilik suyu gətirib san francisco peyğəmbəri. san franciscoya xoş gəlmisiniz deyir sanki. gecənin irəliləyən saatlarında adam danışır, özü əkir bəxtəvər. legal əkir. həyatımızdakı ən gözəl sativa idi, san francisco sativası. deyilənə görə californianın şimalı, san franlılar sativa sevirlər, los angelesdə isə indica.
gecələri bir ayrı gözəldir san franın, istər görünüş olsun istər ruhu. hippi inqilablarının qoxusu hələ də küçələrindədir sanki. lgbtlilər, hippilər, graffitilər ayrı bir rəng qatırlar küçələrə. massacuest ştatının, bostonun o qatı, ciddi insanlarından qurtulub californianın gözəl insanları arasında olmaq ayrı bir rahatlıq verirdi bizə orda olduğumuz müddətxə, heç kim geri dönmək istəmirdi, təyyarəyə minməyə hazırlaşanda hamı "ala azərbaycana qayıdırıq elə bil deyirdi". qərbi amerikadan, şərqi amerikaya qayıdarkən.
bir gün yolunuz düşsə, san francisco otuyla keflənib, golden gate ilə söhbət etmədən qayıtmayın deyərəm.
növbəti səfərə görüşmək ümidi ilə san fran.