1. hüseyn nihal atsızın romanıdır. roman hərb sənətini inanca çevirmiş, inandığı şeyləri qorxmadan ifadə etdiyinə görə həyatı məhv olmuş səlim pusat və bu bədbəxt həyatı onunla bölüşən arvadı ayişə pusat haqqındadır. romanda daha sonra hadisələr qarışır və səlim özünü anlaya bilmədiyi hadisələrin, insanların və sevgi hekayəsinin içində tapır.

romandakı səlim çox sərt obrazdı. hələ həbsdən çıxdıqdan sonra tam bir daşa dönür. amma ayişə isə tam bir xəyalların qadınıdır. ərini bu qədər sevən, onun üçün hər şeyi gözə alan, hətta ərinin yenidən şən və coşğulu həyatına geri qayıtması üçün başqasına aşiq olmasını belə qəbul edə biləcək qadın yəqin ki, təkcə elə romanlarda olar.

kitabdan geri gələn məktub adlı bir şeir:

canında vurub parçalanan qəlbi, nəhayət
gur saçları qan, gözləri kəskin biri deşib dəldi.
artıq bitəcək ruhunu sarsan bu qiyamət
çünki saçı qan sevgilinin ismi əcəldi...

içdin əzəl zəhrini sən öz əllərin ilə
bəs indi könül uzaq kölgəni gözlər?
bax, qışqırır "boşdur ümidlər"- deyə dinlə,
zülmətdə kədər bəsləyən qəmli köpəklər.

dinlə hərdən aləm ölkəsinin ruhunu: yer-yer
dəvət edir bax səni minlərlə qucaqlar...
bir sirr kimi, sevda kimi səssiz gəzinənlər
səni bir gün bu çəmənlərdə uzanmış tapacaqlar...

ürəyin mənim olsun deyirəm, çünki bu qədər...
cismin sənə bəs deyilmi? tez qəlbini sök ver!
yoxdur kənar aləmdə xilas olmağa bir yer!
mütləq sevəcəksən məni, bundan qaça bilməzsən...

ram ol mənə, ruhun yeni bir aləmə girsin...
yazılmış qədərin: eşqimə ömrüncə əsirəm!
düşüncənlə, şüurunla, xəyalınla bilərsən.
mütləq sevəcəksən məni, bundan qaça bilməzsən...

sevda kimi bir gizli əməl ruhuna sinmiş;
bir həzz ki, xəyaldan üstün və dərinmiş.
göydən gələrək könlünə rüzgar kimi enmiş,
bir sirr ki bu, ölsən belə əsla açamazsan...

anlatması imkansız olan öylə bir an ki,
xülyadaki səs varlığının qayəsi sanki...
bax əmr eyləyir: daldığın aləmdən oyan ki,
mütləq sevəcəksən məni, bundan qaçamazsan!