1. (baxma: zeynal bəy əlizadə)

ilk peşəkar azərbaycan heykəltaraşı.

azərbaycan demokratik respublikası dövründə bütün dövləti atributların tərtib olunmasında çox yaxından istirak etmiş; dövlət möhürünün, dövlət medallarının, poçt markalarının tərtibatını o, vermişdir. zeynalabdin 1923-cü ildə italiyada (perucada) accademia di belle artini “peşəkar heykəltaraş” diplomu ilə bitirmiş ilk və yeganə heykəltaraş idi.

zeynal abdin bakılı kommersantın oğlu idi. uşaqlıqdan rəsmlə, ağac üzərində oyma və gildən fiqurlar düzəltməklə məşğul olarmış. bakıda “realnı” məktəbini bitirdikdən sonra atasının təkidi ilə 1915-ci ildə moskvada kommersiya məktəbinə daxil olur. o, 1918-ci ilin payızında yenidən bakıya qayıdır. o zaman artıq azərbaycan demokratik respublikası qurulmuşdu. onu poçt və teleqraf nazirliyində baş mütəxəssis kimi işə götürürlər və 1918-1919-cu illərdə bütün medal və ordenlər, parlament nişanları, markalar zeynal abdin əliyevin çəkdiyi eskizlər əsasında hazırlanır.

1920-ci ildə dövlət hesabına avropada təhsil almağa göndərilən 100 gəncin içərisində zeynal abdin də var idi. o, italiyanın peruca şəhərində yerləşən incəsənət akademiyasının heykəltaraşlıq şöbəsinə daxil olur. azərbaycanda bolşeviklər hakimiyyətə gəldikdən sonra mühacirətdə qalmaq qərarına gəlir. dövlət tərəfindən təqaüdü dayandırıldıqda isə çox ağır maddi sıxıntılarla üzləşir və bütün çətinliklərə baxmayaraq, 1923 –cü ildə təhsilini başa vurub, fərdi sifarişlər almağa başlayır.

peruca şəhərində bethovenə və rusiya emiqrantı, “la skala” teatrının məşhur opera müğənnisi siqizmund zalesskiyə qoyulmuş məşhur büstlər zeynal abdin əliyevin əl işləridir.



istedadlı heykəltaraş zeynal abdinin məktub yazışmalarından belə məlum olur ki, 1920-1930-cu illərdə o, daha çox abş-da və türkiyədə çalışmışdır. onun çox məşhur olan “azərbaycanın gözəl incəsənət əsərləri” məqalələri 1934-cü ildə türkiyədə nəşr olunur.

zeynal abdinin ulu babası hacı mirzə əbdül rəhim 1832-ci ildə abbas qulu ağa bakixanovla birgə bakıda ilk uyezd məktəbi açır. həmin məktəbdə rus, azərbaycan dilləri, coğrafiya və digər elmlər tədris olunurdu və məktəbdə ilk olaraq müəllimliyi də o, özü etmiş, şagirdlərə azərbaycan dili və şəriətdən dərs demişdir. həmin o uyezd məktəbinin ilk məzunlarından biri də onun öz oğlu – mirzə zeynal abdin bəy əliyev olmuşdur (1826-1891).

mühacirətdə olanların hamısı, eləcə də, zeynal abdin mühacirətin ağır şərtləri altında yaşayırdılar. buna baxmayaraq, onlar, azərbaycanlı mühacirlərin görkəmli lideri olan ceyhun bəy hacıbəyli ilə (üzeyir haçıbəyovun parisdə yaşayan qardaşı) sıx əlaqə saxlayır və tez-tez ondan maddi və mənəvi dəstək alırdılar.

zeynalabdin qarşılaşdığı çətinliklərə baxmayaraq, italiyada tez bir zamanda istedadlı bir heykəltaraş kimi məşhurlaşır və o zamankı tanınmış adamlardan sifarişlər almağa başlayır. az keçmir ki, o, italiyada özünü yaratdığı əsərlərdən ibarət böyük bir şərgi təşkil edir.
azens.az