36. rusiya'nın ermənistan'da hərbi baza saxlamaqda daha böyük məqsədləri olduğunu yaxşı bilirik. moskva'nın gözüylə baxıldıqda, həmin bazanın birbaşa hədəfi biz deyilik. ermənistan türkiyə və iran'la həmsərhəd ölkədir. türkiyə nato üzvüdür. rusiya'nın ermənistan'da hərbi varlığı bu ölkələrlə qarşıdurmaya hesablanıb. amma bunları bilmək bizə rahatlıq gətirə bilməz.
bakı'nın gözüylə baxıldıqa, rusiya'nın ermənistan'da hərbi bazasının birbaşa hədəfi kimi özümüzü görürük (görməliyik). bizim üçün bunun başqa anlamı olmamalıdır. özümüzü rusiya'nın yerinə qoyub, "bu bazanın əsas məqsədi başqadır" kimi sadəlöhv cavablar axtarmağa zaman və sinir xərcləməməliyik.
rusiya'nın ermənistan'da hərbi bazası bizim guman oluna biləcək qarabağ savaşımızda (əngəl də olmasa) ciddi çəkindirici amildir. həmin bazanın özü sırf hərbi baxımdan böyük güc deyil. bizim ordumuz həm say, həm texniki, həm də döyüş imkanlarına görə həmin bazadan üstündür. amma "sırf hərbi baxımdan" deyilən bir şey də yoxdur. problem siyasidir (geopolitikdir).
rusiya'nın ermənistan'dakı hərbi bazaya (onlar ermənistan'ın tərəfində vuruşmağa girişsələr) qarşı ordumuzun əks-tədbirlərini rusiya cavabsız qoyası deyil. rusiya'nın bizə qarşı hərbi təhlükəsi ermənistan'ın ərazisində deyil, xəzər tərəfdədir. rusiya'nın xəzər'də dəniz desant qüvvələrinin tez-tez təlim keçirməsi təsadüf deyil. dəniz desantını kimə qarşı istifadə edəsidirlər? aydındır ki, bizə qarşı. xəzər'in sahillərində başqa elə bir şəhər yoxdur ki, yerləşməsinə, enerji, infrastruktur, maliyyə, inzibati, siyasi, hərbi və s. əhəmiyyətinə görə bakı'ya bərabər olsun. üstəlik, rusiya özünün xəzər donanmasını yeni, 300 km məsafədən dənizüstü hədəfləri vura bilən raketlərlə təchiz etməsi kimə qarşıdır? təbii ki, bizə qarşı. xəzər'də rusiya'dan sonra ən böyük və güclü donanma bizdədir.
bizimkilərin rusiya'nın sərhəddində yol və körpü infrastrkutrlarının genişləndirilməsini heç bəyənmirəm. 1920-ci ildən dərs çıxarmamışıq, deyəsən. rusiya'nın (ehtimal oluna biləcək) hərbi təcavüzü üçün yol imkanlarını artırıq.
bütün bunları niyə yazdım?
bugün xəbər yayıldı ki, rusiya'nın əlinin altında olan ktmtnin (kollektiv təhlükəsizlik haqqında müqavilə təşkilatının) baş katibi nikolay bordyuja deyib (sitat):
"ermənistan'ın ərazisində vəziyyət mənfiyə doğru inkişaf edərsə, ermənistan, ktmt'nin üzvü kimi, müttəfiqlərindən bütün zəruri yardımı almaq haqqı var" (sitatın sonu).
burada yeni nə var ki? yeni olan "ermənistan'ın ərazisində" ifadəsidir. doğrudur, bundan əvvəl də rusiya'nın "müstəqil" ekspertləri dəfələrlə deyib ki, qarabağ'da müharibə yenidən başlayarsa, rusiya'nın ermənistan'dakı hərbi bazası hərbi əməliyyatlara girişməyəcək. amma həmin ekspertlərin sözünün siyasi çəkisi çox az olub (ekspertləri kremlin danışdırdığı aydın olsa da). burada isə oxşar fikri (başqa formada) ktmt'nin baş katibi deyib. baş katibin rusiya ordusu üzərində heç bir səlahiyyəti olmadığı aydındır. bununla belə, baş katib birbaşa kremlin idarə etdiyi adamdır, kremlin icazəsi olmadan belə sözləri deməz.
problem nədədir ki? ilk baxışdan yaxşı və düz deyib. bizim istədiyimiz də bu deyilmi? yəni, qarabağ'da hücuma keçəcəyimiz halda rusiya'nın ermənistan'dakı bazasının bizə qarşı işlədilməyəcəyini istəmirdikmi? biz onsuz da ermənistan'ın rəsmi ərazisinə hücum edəsi deyilik, eləmi? öz ərazimiz olan qarabağ'da bizə qarşı döyüşəsi ermənistan'ın qoşunları olsa da, döyüşlər bizim ərazidə aparılacağına görə rusiya hərbi bazasının hərəkətə keçməsi üçün əsas verəsi deyilik, eləmi?
formal olaraq elədir, amma... ammalar çoxdur və onları hərbi müstəvidə axtarmamalıyıq. problem siyasidir (geopolitikdir). rusiya'ya əsas yox, bəhanə lazımdır. buradakı iqtidarın (ən azı son bir il ərzində) açıq-aşkar qərbə qarşı yön aldığını görən rusiya, bizi yaxın gələcəkdə öz tələsinə salmağa istəyə bilər. məsələn, rusiya (vaxtılə amerikanlar xorvatlara deyən kimi) bizə deyə bilər ki, "mən gözümü yumuram, siz hücuma başlayın, mane olan deyiləm; tez bir zamanda nəyi ala bilsəniz, sizindir".
aşağı qarabağ'da ordumuzun tez bir zamanda az itkisiz sürətlə irəliləyə biləcəyii şübhə doğurmur. həm relyef baxımından, həm də ermənilərin orada güclü müdafiəsi olmadığına görə, ordumuz oraları tez ala bilər. yaxşıdır? əlbəttə! amma qələbə bir tək hərbi uğur məsələsi deyil.
qərblə münasibətlərimizin pisləşdiyi bir vaxtda rusiya'nın (guman oluna biləcək) "mane olmayacağam" sayağı vədinə inanıb hücuma keçsək, qərb bizə qarşı bütün birləşmiş siyasi gücünü qoyacaq. rusiya bizə görə qərblə yeni qarşıdurmaya getməyəcək. hətta özü (rusiya'nı deyirəm) bmt'nin təhlükəsizlik şurası'nda bizə qarşı qətnamə təklif edəcək, ya da başqaların təklif etdiyi qətnaməyə səs verəcək. bu hələ mülayim variantdır.
daha pis, yuxarıda yazdığım kimi, rusiya'nın bizə qarşı birbaşa hərbi təcavüzü ola bilər (2008'də gürcüstan'a qarşı təcavüzü unutmadıq, deyilmi?). xəzər'də dəniz desant və raket təlimləri də buna görə lazımdır rusiya'ya.
rusiya ölkəmizə qoşun yeritmək üçün (sülhməramlı, ya da işğalçı - fərq etməz) hər şeyə gedə bilər. rusiya'nın sözünə inanmaq olmaz. hətta döyüşsüz, misal üçün 3-5 rayon qaytarmağı təklif edərsə, razılaşmamalıyıq. həmin rayonları götürsək, "növbəti kompromisi" bizdən tələb edəcəklər, bizimsə kompromisə gedəsi torpağaımız yoxdur. beləcə qarabağ'ı həmişəlik itirə bilərik. qısamüddətli uğurlara aldanmaq olmaz. uzunvadədə uduzmuş olarıq. müstəqilliyimiz əldən gedər, üstəlik ərazimizə rusiya'nın qoşunları də girər.
mən "sülhpərvər" deyiləm, qarabağ'ın da danışıqlar yoluyla qaytarıla biləcəyinə inamım çox azdır. amma düşmənimizin rusiya kimi hərbi müttəqfiqi ola-ola, rusiya'nın ehtimal oluna biləcək şirnikdirməsinə uyub, özü də qərblə münasibətlərin pis olduğu bir vaxtda, hücuma keçməyimiz doğru olmazdı. düşmənimizin hərbi müttəfiqi varkən, özümüzə hələ də hərbi müttəfiq tapa bilməməyimiz böyük strateji zəifliyimizdir. bu zəifliyi aradan götürmək uğrunda çalışmalıyıq.