4. məntiqli olan haldır. bir işin mükəmməlini görməyə çalışan adam adətən gördüyü işin nəticəsi ilə özünü dəyərləndirməyə çalışır. mükəmməldən daha aşağı olan bir iş dolayı yolla onun özünün də mükəmməl olmadığını sübut edəcəyinə görə, adamda məğlubiyyət qorxusu yaranır. nəticədə bu işin görülməsini ertələyir. burda heçkimdə günah yoxdur. problem burda mükəmməl olmağa çalışmaq deyil, gördüyün işlə öz şəxsi dəyərini əlaqələndirməyə çalışmaqdır. buna səbəb adətən ünsiyyətdə olduğumuz insanlar tərəfindən yaxşı və ya pis dəyərləndirilməkdir. və bir insanın mükəmməliyyətçi olması onun bütün mövzularda, girişdiyi bütün işlərdə bu cür davranacağı demək deyil. bəziləri işdə işləyərkən, müdirin tapşırığını eləməyə təmbəllik edir. çünki mükəmməl olmayacağından qorxur. müdir onun işində səhv tapsa, şəxsiyyətinə zərər dəyəcəkmiş, aşağı dəyərləndiriləcəkmiş kimi başa düşür. başqaları hədiyyə seçməyə təmbəllik edirlər. hədiyyənin bəyənilməməsindən adi, sıradan olmasından qorxurlar. bir başqaları diplom işinə başlaya bilmir və ya bitirə bilmir. başqa tip insanlar yeni insanlarla tanışlıq zamanı çəkinirlər, yeni insanlara kifayət qədər dəyərli və ya mükəmməl görünməməkdən qorxurlar. təkrar etməkdə fayda var, bu problem bir sahədə deyil, müxtəlif sahələrdə ola bilər və tamamilə təbiidir.
yuxarıda dediyim kimi, bunun səbəbi yaxın insanlar tərəfindən elədiyin hərəkətlərə görə yaxşı və ya pis dəyərləndirilməkdir. tutalım ki, siz bir qrupla bir yerdə əylənirsiniz. bir lətifə danışırsınız, hamı gülür və sizdən xoşları gəlir, lətifənizi tərifləyirlər. əla lətifə danışdığınızı deyirlər. sizsə özünüzə əla lətifə danışan obrazını calaşdırırsınız və növbəti dəfə lətifə danışmaq istəyəndə iki dəfə fikirləşməyə məcbursunuz. çünki əgər lətifənizə heçkim gülməsə, bu heç də yaxşı lətifə danışmadığınız mənasına gəlir və öz rolunuzu, özəlliyinizi itirirsiniz. bu olduqca sadə misaldır amma məncə mükəmməliyyətçiliyin arxasındakı mexanizmi əla başa salır. bir uşaq dərsdə yaxşı qiymət alırsa, onu ağıllı olduğuna görə tərifləmək olmaz, çox təhlükəlidir. bir rəsm dərsi alan tələbə yaxşı şəkil çəkirsə, onu istedadlı olduğuna görə tərifləmək olmaz. və ya kimsə, insanlarla ünsiyyətdə yaxşıdırsa, onu doğuşdan ünsiyyətcil adlandırmaq olmaz.
həqiqət budur ki, xətadan yayınmaq olmaz. insan elədiyi xətaların sayını azalda bilər, amma heç vaxt sıfır edə bilməz. bundan başqa bir işdə nə qədər professional, nə qədər "mükəmməl" olsaq, xətalarımızın sayını daha da az etmək o qədər çətinləşir, yəni bu işin sonu yoxdur.
qəliz vəziyyətdəyik. bir tərəfdən xətadan yayınmaq olmaz. digər tərəfdən də lənətə gəlmiş beynimiz, bədənimiz uğurdan asılıdır. illərdi məhlədə top çiləmək rekordu saxlayan bir adamın hansısa bir gün dalbadal 3 dəfədən artıq çiləyə bilməməsi onun bir də ayağına top almamasına səbəb ola bilər. yenə ekstremal bir nümunə, amma beynimiz bu qədər uğurdan asılıdır.
çıxış yolu bəlkə də özünüzə yaraşdırdığınız yeganə özəlliyin çalışqanlıq olması ilə tapıla bilər. məsələn tutalım ki, riyaziyyatdan son bir ildə əla nəticələr əldə etmişsiniz. bunu bir istedadınızın boynuna yıxa bilərsiniz. amma belə olan halda, biraz həcmi və səviyyəsi böyük olan bir problemlə üzləşəndə, beyniniz "riyaziyyat istedadına" xələl gətirmək istəməyəcək. və siz problemi həll etməyə təmbəllik edəcəksiniz. çünki əgər ilk cəhddən həll edə bilməsəniz, istedadınız şüphə altında olacaq. indi isə son ildəki nailiyyətlərinizi çalışqanlığınızın boynuna yıxaq. yeni problemlə üzləşəndə, onu həll eləmək üçün sadəcə götünüzü cırmalı olduğunuzu bilirsiniz və elədiyiniz səhvlər sizin vecinizə də deyil. çünki öyrənməklə məşğulsunuz, özünüzü heç kimə sübut eləməli deyilsiniz!
indi bir problem qalır. deyə bilərsiniz ki, əgər insanların bütün nailiyyətlərinin tək səbəbi çalışqanlıq olsa idi, onda bu bütün insanlar eyni nöqtədən başlayır və istənilən insan istənilən şeyə nail ola bilər deməkdir? bundan başqa başqa axı mən keçən il riyaziyyatdan əla qiymətlər almaq üçün demək olar ki, heç oxumamışdım?
cavab yox. acı səslənsə də, təbiət bizi xırda fərqliliklərlə dünyaya gətirir. hər bir insan müxtəlif, özünə məxsus yerdən başlayır həyata. bu fərqlər bəzilərinə bəzi sahələrdə digərlərindən 5-10 addım irəlidə başlamaq şansı verə bilər. ancaq unutmaq olmaz ki, əgər startdakı fərq 5-10 addımdırsa, yetişkin bir professionalla digərləri arasındakı fərq 500-1000 addımdır. yəni bu fərqlər sənə başlanğıcda kömək edir, ancaq zamanla qaçmağa başladıqca bu fərq heçnəyə çevrilir.
özünüzü və dostlarınızı tərifləyəndə onlara doğuşdan gəlmiş özəlliklər yükləməyin. həmişə, çəkilən əziyyətə, göstərilən şücaətə, hərəkətlərə önəm verin. heçkimi qəlibləşdirməyin.
sayğılar, sizin qatıq.