13. dərin təkamüli dayanağı olan məntiqdir. psixoloji dayanağı da var hətta. plus, içmir çəkmir də ilk iki xüsusiyyətlə üst üstə düşür.
bir kişi içmir çəkmirsə və evi var işi varsa o zaman onun həm psixoloji həm təkamüli müvəffəqiyyəti (doğurğanlığı və uşaq yetişdirməsi) yüksəkdir. *darvinian həqiqət*lə üst üstə düşür məqsəd. yəni məsələ çox sadədir.
içmir çəkmirsə *conscientiousness* yüksəkdir, təmizlik, nizam, işgüzarlıq, qaydaları sevmə və onlara uyma, avtoriteti qəbul etmə, üsyan etməmə (boşanma riskini azaldır) kimi şəxsiyyət xüsusiyyətləri var. normal şərtlərdə bu xarakterli adam maraqsız ola bilər (ən azından mənimçün) ama təkamül maraq hərləmir.
evi və işi olması da zatən içmiyib çəkməməsi xüsusiyyətindən doğur, deduktiv ya induktiv mühakimə ilə ikisi də biri-birinə sıx bağlıdır. unutmadan, içmir çəkmirsə *monogam* olma ehtimalı da yüksəkdir, və təbi olaraq evliliyin qorunub saxlanılması ehtimalı daha yüksək olacaq.
qızların adətən *bad boy*ları zevmə səbəbiysə bu *içmir çəkmir* qaqaşlarının sıxıcı olmasıdır, ama evlənmək eçün idealdırlar, nəticədə təkamül zatən o qızları o oğlanlara aparır. zira içib çəkən qaqaşlar adətən *polygam* olurlar. o qaqaşlar da evlənirlərmi? adətən. xoşbəxt olurlarmı? sanmıram.
bu məsələnin müzakirəyə qoyulma səbəbi əslində bir yığın meymunun özünü insan sanmasıdır, insan kimi davranmağa çalışırıq ama sadəcə başqa bir primatıq. adımızı belə kibirimizdən homo sapiens (zeki) qoymuşuq, kibir deyil faktdı əslində ama hansı məna da zəkadan söhbət gedir? saf rasionalizm? yox.
plus min illərdir oturuşmuş bir sistemin (qız alıb vermə) təkamülün və ümumi mənada insanların yararına olduğu üçün oturmuş olduğunu deyə bilərik mi? bəli. din kimi. ancaq *fərd*in xeyrinə deyil. nüans var. cəmiyyət və təkamülə sərf edən şey fərdə həmişə etməyə bilər.

*çəkmir içmir* tərzi oğlan istəməyən, tərsini istəyən qızlar isə mənə görə təkamülün test versiyalarıdır və *limited edition*durlar. o tip qızları sevirəm, əslində tərsinin də sevirəm, sadəcə hərəsini ayrı formada.

birdəki, azərbaycana zatən qəbilə kimi baxanda daşlar yerinə oturur. bütün fərqli qəbilələri də təbiət ən yaxşını tapmaq üçün yaradıb deyə bilərik bəlkə də. və globalizasoya nəticəsində azərbaycandakı qız ya gənclər xaricdəkilərə baxıb "orda elə deyil bizdə bu nə səviyyəsizlikdi?" deyə sual verəndə hatlar çox pis qarışır.
məsələ odur ki, xaric nədi, insanın, qadının olduğu bütün yerlərdə təməl evlənmə kriteriyası budur, sadəcə prezentasiyası fərqlidir. nisbətən daha "insani"mi deyim? sözdə ama. zira fundamental *seçim* yenə eyni yolla gedir. stabil evlilik üçün *female selection* işə düşür və yenə evi, işi olan, içmiyib çəkməyən ya da "qaydalara uyan", nizamlı (hər gün işə gedən), yəni özünü və həyatını ələ ala bilmiş oğlanlarla evlənirlər. söhbət ümimilikdən gedir, istisnalar ola bilər, ~20%.
bu təbi seçmə min illərdir oturub, hətta dibinə getsək homo sapiensdən belə əvvəl, 300 milyon illik tarixi var. *dominant male*in evi olur, işi olur, içmir çəkmir (disiplinli olur) zatən disiplinli olmasa dominant yox gangster olasıydı ehtimal ki. kapitalist rejimlə də üst üstə düşür disiplinli olanın müvəffəqiyyətli olması. soröulamır. "mən bu işdə/universitetdə nə üələt eliyrəm?" deyə dirəşmir, aaydalara uyur. ona görə əslində kapitalizm insan təbiətinin ən gözəl yansımasıdır. bu içməyib çəkməyən qaqaşlar adətən konservativ təbiətli olurlar, destructive yox. ki ailəyə də *conserve*, qorunma lazımdır, qaydaların liberal yollarla dağıdılması yox. içib çəkənlər yaradıcılığa daha meyilli olurlar, qızlar məncə onları şüurları və hissləri ilə sevirlər, saf sevgi. ama yenə də bir disiplini aşağı olan yazar, şair, rəssam, musiqiçinin evlilik həyatı uğursuz olur. dəli şairlərin çılğın və yüksək temperamentli eşq həyatlarının olması da buna görədir. ama şairlə evlənməkdənsə mühəndislə evlənmək daha məntiqlidir. hər nə qədər ürəyin hələ də o şair üçün atacaqsa da. konservativ təbiətliləri isə instiktləri səbəbilə sevirlər. fransanın monmarte təpəsindəki bohem həyat tərzini başladan o yaradıcı tipli oğlanlar, içib çəkənlər, zatən evliliyi sevmir, həzzə meyillidir. yəni sən içib çəkən qaqaşla evlənmək istəsən belə o istəməyəcək. odur ki ümüdlərini qucağına al və sakitləşdir. qəbullandır. ya da yorma özünü, zaman daşları yerinə oturdacaq. və bir gün içməyən çəkməyən qaqaşdan içməyən çəkməyən oğlun olacaq. (nüansa diqqət: içir çəkmiri sevmirsən aça içib çəkən oğlun olmasını istəmərsən. ona görə yoxki sağlamlığı əldən gedəcək, ona görə ki sənə nifrət etmə ehtimalı >50% olacaq. "məni niyə doğmusan!", ya sorğulama ehtimalı çox olacaq. ironiya orasıdır ki, qadınlar, analar, yenə o tip oğullarını daha çox sevəcəklər, ama ən çox zərbə və zərəri də onlardan alacaqlar. çünki onlar qaydaları sevmir.

bu başlıqdaki əsas müzakirə mövzusu və insanı incidən tərəf əslində *görücü üsulu* ilə qızı mal kimi satmaqdır, hansı şərtlərlə satmaq deyil. çünki o qızı zatən buraxsan yenə gedib eyni şərtlərlə adam tapacaq (80%). ya da stabil evliliyi olmayacaq, həran tərk edilmə ehtimalıyla yaşayacaq, uşaqların atasız qalma ehtimalı artacaq və.s

ağlıma bir fikir daha gəldi, "sevərək evlənənlər acı çəkər" söhbətində həqqiət var bu çərçivədən baxsaq. məsələn qız içib çəkən oğlanı sevir, çünki onlar üsyankar, asi, *rebel* olurlar. ancaq evləndikdə xoşbəxt olmurlar çünki evlilik normlarına uymaq üçün deduktiv mühakimənin bizə açıqladığı içməyib çəkməyən oğlanın "qaydalara uyma" xüsusiyyəti lazımdır.

insan (qadın, kişi) ideal xoşbəxtliyi axtarır ama başa düşmür ya qəbul edə bilmir ki təbiət ya təkamül üçün onun xoşbəxtliyi ilkin məqsəd deyil.