4. iluvatar bağışlasın, təzəlikcə oxuyub bitirdiyim şahəsər. kitabın təsiri çox-çox-çox böyükdü. lord of the rings-dən, the hobbit-dən daha çox zövqlüdür desəm, yalan olmaz. lord of the rings başladığı tarixə qədər baş verən hadisələrdən bəhs edir. yəni oxumamısınızsa, əvvəlcə heç olmasa lord of the rings külliyatını tamamlamağınızı məsləhət görürəm. çünki kitabda o qədər çox ad, trixi hadisə, məkan var ki, bir müddətdən sonra noluyoz aq səviyyəsinə gəlinir. bundan sonra spoilerdi, ancaq sonda yenə spolersiz sözlərlə bitirəcəm.

--- lənətli torpaqlar---
öz kateqoriyasına bənzəyən bir hekayə xətti var əslində kitabın. bütün dini kitabar və mifologiyalarda baş verən hadisələrin bir bənzərini burda da görmək mümkündür. məsələn, yaradılış dastanı, müqəddəs yaradılanlar içərisində bir üsyankar. üsyankarlar ucbatından arada günahsız ilkdoğanların müqəddəs torpaqlardan qovulması. sonda pis güclə, ali gücün qarşı-qarşıya gəlməsi və ali güclərin qalib gəlməsiylə ilkdoğanların aid olduqları torpaqlara qayıtması. yəni bir çox dini motiflə eynidir bunlar. lakin bu kitabı, digər bütün dini motiflərdən ayıran şey, tolkien-in yaratdığı dünyanın daha maraqlı (daha gözəl deyil) bir dünya yaratmasıdır. bizim dünyamızda şeytan, cin, mələk, tanrı, insanlar və insanların arasından çıxan peyğəmbərlər var ikən, tolkien-in dünyasında elf, cücə, ork, əjdəha, müqəddəs varlıqlar, lənətli əşya, məkanlar və s. var. yəni daha fərqli bir dünya, daha fərqli bir alternativ bir dünya vəd edir.

vaların içərisindən digərlərinin bəstələdiyi mahnını bəyənməyən, ara-ara öz tərzini kiçik-kiçik danışdıran melkor, daha sonra digər bütün bəstələrin "bozbaş" olduğu qərarına gəlib öz bəstəsini daha yüksək tonla çalmağa başlayır. bunu görən eru "amaaan, heç uğraşamam bunlarla" deyib, "alın sizə bəstələdiyinz şey" deyib orta dünyanın ucqarına bunları buraxır. arada bir dənəsi erudan xəbərsiz cücələri yaradır, "sən kimsən ki, mənim yaratdıqlarımdan əvvəl canlı yaradırsan, it" sözlərini qaibdən eşitdikdən sonra dağın altına gizlədir və elflər orta dünyada ortaya çıxana qədər, dağların dərinliklərində yatırlar.

noldor xalqı adlanan elflər yarandıqdan sonra feanor 3 gözəl daş düzəldir və bunlara silmaril deyie. "hamı vay amk" deyə daşlara baxarkən, feanor "şabanoğlu şaban"dakı adile naşit kimi daşları bir tərəfə soxaraq gizlədir, ancaq yüceler istədiyində ortaya çıxardır.

melkorun daşları alıb orta dünyaya qaçmasıyla əsl hekayə başlayır. vaları lənətləyən və öz qohumları arasında sevilməyən, ancaq eyni zamanda qorxulan feanor bu daşların ardınca düşür orta dünyanın canına. lotr-dakı ən igid cəngavər olan aragorn-un götüm-götüm qaçdığı balrog-un 4-5 dənəsini parçalara ayırarkən haqqın rəhmətinə qovuşur.

daha sonra nəsillər keçir, yüz illər ötür, melkor ara-ara itlik köpəklik edir. arada bir-iki dəfə "qüdrətli" sauron görünür ancaq noldor xalqından it kimi qorxduğu üçün deşiyindən bir dəfə adam ağıllı çıxmır. melkoru topal qoyan xalqı aq, elə-belə şeydi. melkora bunu eliyən, sauron-a nələr etməz.

kitabın sonunda silmarillərin heç kimə qismət olmaması, biriin havaya, birinin dənizə, birinin də yer altına gömülməsi möh-tə-şəm idi.

daha sonra güc üzükləri haqqında hissəni də oxuduqdan sonra lotr-dakı xarakterlərin ciddi-ciddi tırtlığını qavradım. kitabı oxuyarkən ən çox 4 şeyə hirsləndim.

-feanor-un dənizi keçərkən qardaşlarının gəmilərini yandırmağı.
-feanor oğullarının öz nəsillərinə soyqırım etməsi. 3 dəfə özdə.
-amk elflərinin sauron-a əməl edərək valara müharibə elan etməsi və fironun sonu kimi dənizin dibini görmələri. valara amk. valar. tey allem.
-turin turambar. özü. varlığı belə hirslənməyimə bəs etdi.
--- lənətli torpaqlar---

kitab möhtəşəm. kitab əla. kitab əfsanəvi. insan oğlunun yaza bildiyi, biləcəyi ən möhtəşəm dastan, hekayə, dini kitab. sözün açığı mənim masaüstü kitablarımdan biri oldu. açığı heç obyektiv ola bilməyəcəm, bütün fantastik ədəbiyyatın dini kitabı, xal verməyə belə gərək yoxdu, 10/10.