9. Masonluq "Dərnəklər Qanunu"na əsasən qurulan; irqindən, dilindən, millətindən, dinindən asılı olmayaraq dünyəvi; üzvlərinin özlərini bir-birilərinin mənəvi qardaşı hesab etdikləri, bir-birilərinə tolerant yanaşmalı olan təmiz əxlaqlı insanlar birliyidir.

"Spekulyativ" masonluq günümüzdəki masonluqdur və öz əsasını "operativ" masonluqdan almışdır. "Mason" sözü ingilis dilindən tərcümədə "bənna" deməkdir. Operativ masonluq ilk başlar adi bir sex, ustalar birliyi idi ("freemasons" - "azad bənnalar") və Orta əsrlərdə tikilən kilsələr, saraylar bu sənətkarlar cəmiyyəti tərəfindən tikilirdi. Bu sexlərin öz "peşə sirləri" varıydı. Burada da şagird və usta münasibətləri mövcud idi. Görünür, spekulyativ masonluq öz strukturunu buradan almışdır.

Ümumiyyətlə masonluğun mənşəyi, tarixi ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcuddur.

Bəziləri bu təşkilatın öz başlanğıcını "*məbəd cəngavərləri*"ndən (tampliyerlər) götürdüyünü düşünür. Xaç yürüşləri zamanı Qüds ələ keçirilərkən "məbəd cəngavərləri"ndən ibarət orden yaranır. Məqsədi gündüzlər zəvvarları qorumaqdan ibarət olan bu orden üzvləri , axşamlar Süleyman Peyğəmbərin məbədinin xarabalıqlarında gecələyirlər. Bir müddət sonra onlar ticarət sayəsində varlanırlar. Fransa *kralı iv gözəl filipp* tərəfindən tonqalda yandırıldıqdan sonra, davamçıları Avropaya gedərək burada mason təşkilatlarını yaradırlar (ki bir çox masonik rituallarda tampliyer izlərinə rast gəlmək mümkündür).

Başqa fikirlərə görə isə təşkilat başlanğıcını şərqdəki "*əxi birlikləri*"ndən götürür. Bunlar ilk başlar Əməvilərin Asiyaya yürüşü zamanı mal və canlarını qorumaq üçün işsiz gənclərdən ibarət "Qaziyan" adlı birlik idi. Sonra öz aralarında biznes təşkilatı yaradırlar və beləliklər ilk "əxi birlikləri" təşəkkül tapır. *Səlahəddin Əyyubi* öz qorumasını məhz bu əxi dəstələrindən təşkil edir. Xaç yürüşləri zamanı məğlub olan xristianlar geri qayıdarkən, ingiltərə kralı *şir ürəkli I Riçard* burada qalmağı seçir. Əyyubi ilə dostluq münasibətləri quraraq əxiliklə daha yaxından tanış olur və onun təməl düsturlarını öz ölkəsinə aparır və avropada yaranan mason təşkilatları öz strukturunu buradan götürür.

Mason təşkilatları gizli deyildir, çünki mövcud olduqları ölkələrin Daxili işlər Orqanlarının nəzarəti altında fəaliyyət göstərir. Bir çox insan tərəfindən gizli olduqlarını düşündükləri şey isə "təşkilat sirri"dir. Buna "peşə sirri" də deyirlər. Necə ki, əsnaf sexlərində yalnız ustaların bildiyi, bir qismini isə şagirdlərinə ötürdüyü özünəməxsus qaydalar toplusu var, burda da elə təşkilatdaxili qaydalar sirdir.

33 dərəcədən ibarət olan (ilk 3 dərəcə- "Şagird", "Usta Köməkçisi", "Ustad") ibarət bu təşkilatlarda ciddi bir nizam-intizam var. Hər bir dərəcənin öz bildiyi təşkilatdaxili sirlər var, hansı ki, bunu, ondan aşağılar yox, yalnız yuxarı dərəcələr bilə bilər. iyerarxik olaraq ən yüksək mərtəbə 33-cü dərəcədir. Bu təbəqəyə çatmış masonlar ən böyük həqiqəti bilir.

Azad Masonlar yığıncağında dayanmadan həqiqəti axtarmağa çalışırlar. Heç bir nəzəriyyəni isə qəti şəkildə qəbul etmirlər. Çünki heç bir elm, məlumat son deyil və hər bir məlumat bir az daha həqiqətə yaxınlaşdırır. Təşkilatdakı iclaslar zamanı bəzən bununla bağlı müxtəlif mühazirələr keçirilir, fikir mübadilələri və fəlsəfi söhbətlər aparılır.

Təşkilatın əsas vəzifəsi isə xeyriyyə işləri ilə məşğul olmaqdır. Ölkə daxilində tələbələrə təqaüdlərin verilməsi, müxtəlif təhsil ocaqlarının yaranması, iş yerlərinin açılması vəs. kimi ülvi ideyaları realizə etmək üçün üzvlər öz aralarında pul toplayırlar. Lojada kisə dolaşdırılır və buna "pul kisəsi" deyilir. Hər mason, bu kisəyə pul atmalıdır.

Bundan əlavə, bəşəriyyət üçün daha əsas qlobal ideyalar, qlobal dəyərlər, qlobal xeyriyyə, qlobal təşkilatlar formalaşdıra bilmişdir. *BMT*, *Qızıl xaç*, *UNESCO*, *FiFA* vəs. bunlara nümunə olaraq göstərilə bilər. *Ümumdünya insan Haqları Bəyannaməsi*, ABŞ-da *istiqlaliyyət Bəyannaməsi* kimi normativ-hüquqi aktların hazırlanmasında da mason təşkilatları böyük pay sahibidir.

Bir ölkə daxilində bir neçə mason lojaları ola bilər. Hansı ki, bunlar, "Böyük Loja"da birləşir. Hər bir dərnəyin öz daxili nizamnaməsi var. Üzv olmayan bir şəxs qonaq qismində (işlərinə qatılmaq istisna olmaqla) buraya gələ və buradakı bir neçə insanla tanış ola bilər.

Ən azı 21 yaşına çatmış, özünəməxsus əxlaq və şöhrətə sahib, müntəzəm bir yaşayışı olan, özünü və ailəsini dolandıracaq mala və gücə sahib olan, mason ideallarını anlayacaq qədər təhsil almış hər kəs masonluğa girə bilər. Bəziləri düşünür ki, oraya daxil olmaq üçün mütləq içəridən bir üzv tanışın olmalıdır. Giriş isə bir sıra araşdırma və sorğu-sual sonrası xüsusi bir mərasimlə həyata keçirilir.

Təşkilata üzv olmaq üçün Tanrıya inancın olması mütləqdir. inancsız insan buraya üzv ola bilməz. Hansı dinə sahib olmağının isə heç bir fərqi yoxdur. Necə deyərlər, bütün yollar Romaya aparır. Orada hər kəs bir-birilərinin mənsub olduğu dinə hörmətlə yanaşmalıdırlar. Çünki bu barədə fikir ayrılıqları təşkilatın ümumi prinsiplərinə xələl gətirə biləcəyinə görə də burada "din" barədə müzakirələr yol verilmir.

Masonluğa görə vətənə sevgi və sədaqət digər dəyərlərin təməlini təşkil etdiyinə görə, üzvünün hər bir fəaliyyəti (maraqların toqquşmaması, masonluğun ümumi prinsiplərinə zərər vurmamaq şərtiylə) öz millətinin ümumi mənafeyi naminə həyata keçirməlidir. Təbii ki, burada milli sevgi deyəndə "şovinizm" nəzərdə tutulmamalıdır.
Bununla yanaşı "din"dən əlavə, burada bir də "siyasət" barədə müzakirələr qəti şəkildə qadağandır. Belə deyək, mason siyasətlə məşğul ola bilər, amma masonluq əsla.

Onlar iddia edirlər ki, tərəzi "ədalətin", ağ rəng "dürüstlüyün" simvolu olduğu kimi masonluqda da bəzi simvollar lazımi anlayışları ifadə etmək üçündür. Bunlardan bir neçəsi:
"G" hərfi: God, Geologie, Gravitation vəs. kimi sözlərin baş hərfidir. Damalı döşəmə: "Qara" hələ kəşf edilməmiş həqiqətləri, "ağ" isə kəşf edilmişləri təmsil edir. Gönye: işlərin dürüstlüklə görülməsinin lazımlığını xatırladır. Üçbucaq: Azadlıq-Bərabərlik-Qardaşlığı ehtiva edir. Nar: Müntəzəm surətdə yerləşmiş dənələr, bir-birinə ahənglə bağlanmış bir ailənin simvoludur.

Belə bir hal da var ki, qadın mason ola bilməz. Səbəblər çoxdur, amma bunlar boş və mənasızdır. Amma masonluğun əsaslarında ilkin vaxtlar qadınlar ona görə yox idi ki, onlar, Süleyman məbədinin inşasında kişi işçilər kimi işləməmişlərdir. Bununla belə qeyd etməliyəm ki, ayrı-ayrı zamanlarda Avropada nə vaxtsa qadın Mason Lojaları olub. Ancaq mövzunun işlənmə tərzi qadınlar üçün cəlbedici olmadığından fəaliyyətləri də uzun çəkməyib. Belə Norveç, Hollandiya və Amerikada yalnız qadınlardan ibarət (vəya mix) lojalar var, hansı ki, onlar qeyri-müntəzəmdir və xüsusi bir mahiyyəti yoxdur. Bunu da qeyd edim ki, qadın masonluğu üçün çalışmış, bir zamanlar çətinliklə də olsa dostları ilə birgə, 1893-cü ildə (Grand Loge Symbolique Ecossaise Mixte De France Le Droit Humaine) qadınlara məxsus mason lojası da qurmuş *Maria Deraismes* adlı yazıçı və aktivist bir qadının adını çəkmək də yerinə düşərdi.

Tanınmış masonlara *Puşkin*, *Viktor Hüqo*, *Volter*, *Benjamin Franklin*, *Dostoyevski*, *Mozart*, *Beethoven*, *Abraham Lincoln*, *George Washington*, *Harry Truman* və başqalarını nümunə kimi göstərmək olar.


Mənbə:
- Mithat Gürata "Masonluq"
- Vikipediyadan və baza biliklərimdən müəyyən əlavələr