3. Aksiomdur.. eyni çayı ikinci dəfə keçə bilməzsən. Səbəbi sadədir əslində. istənilən insan doğulduğu sosial mühitdən ( milieu= milö) asılı olaraq bir sıra ön kodlaşdırmaya sahib olur, dini, dünyəvi, elmi. Biz bu kodlaşdırmanı (zavod ayarları da deyə bilərik) sorğulamadan qəbul edirik. Bir müddət sonra, ətraf mühitlə ilk qarşılaşmamızda, hardakı bizim dəyərlərlə digər dəyərlər toqquşur, ilk müqayisəmiz başlayır. Həyatın təməli müqayisədir. Müqayisə olmadan nəyin yaxşı, nəyin pis olduğunu bilə bilmərik. Əlbəttə, armudla almanı müqayisə eləsək istədiyimiz nəticəyə vara bilmərik. Uğurlu nəticə çıxartmaq üçün uyğun kriteriyalar olmalıdır. Yaş irəlilədikcə, mühitimiz və dünya görüşümüz də ona uyğun genişlənir. Yeni insanlar yeni fikirlər, yenə müqayisə edirik, öz təməl ideologiyamıza/əqidəmizə/həyat prinsiplərimizə hansı daha uyğundursa onu mənimsəyirik. 18 yaşlı bir gəncin dünya görüşü ilə 25 yaşlı, hətta 30 yaşlı bir gəncin dünya görüşü tamamilə fərqlənir. istəklər, zövqlər yaş artdıqca eyni qalmır, kimsə 18 yaşındakı özü ilə şəkillərdə deyil, məhz canlı qarşılaşsa, aradakı fərqi görər, inkişaf varsa, (nə gündəymişəm ala deyib özü ilə məzələnər), yox heç bir dəyişiklik yoxdursa, o zaman nostalji hisslərə qapılacaq- Heyf deyildi ötən çağlar filan təsəllisi dilə gələcək. Zülmət və aydınlıq bənzətməsi dini fəlsəfədə də öz əksini tapıb. Quranın "ayətul kürsü" kimi tanınan məşhur bəqərə surəsinin ayələrində biz onları qaranlıq zülmətdən aydınlığa çıxartdıq kəlməsi də buna işarədir. Necə ki suda və ya quyuda dərinliyə getdikcə yuxarılar sənə daha aydın gəlirsə, həyatımızın parlaq illəri bizə elə işıqlı görsənir. Dünənimiz bugünə nisbətdə aydindırsa və biz onun həsrətin çəkiriksə, deməli inkişaf yoxdur, zamanla sadəcə geriyə doğru hərəkət eləmişiq. Amma, tam tərsi geriyə dönüb baxanda bugünümüz və gələcəyimiz daha aydırdırsa, o zaman qaranlıq keçmiş ifadəsini işlədirik. " Aydın gələcək- qaranlıq keçmiş"
Zamanla hər şey dəyişir, kiçikdən böyüyə və ya tərsinə. Həyat sistematik olaraq hərəkət edir, eyni saatın mexanizmləri kimi hər bir mexanizm digərinin hərəkətinə təkan verir və bütövlükdə saat işləyir. Önəmli olan bizə bu sistemdə düşən payı anlamaq və hansı mexanizm olaraq etdiyimiz hərəkətdir, doğrunu bilsək, nəinki zamanla dəyişmək, hətta zamanın özünü dəyişə bilərik.