is one of those poems that human language does not know how to qualify.
beethoven tərəfindən 1801 ci ildə bəstələnən və bununla bağlı xalq arasında müxtəlif əfsanələrin dolaşdığı əsər. bu əfsanələrdən birinə görə:
beethoven eşitmə bacarığını itirdiyi səbəbilə depressiyaya düşür, intihar etmək istəyir və həmin depressiyada olduğu günlərdən birində viyana küçələrini dolaşır. təsadüfən piano səsi eşidir, ifa çox xoşuna gəldiyi üçün həmin evə gedir və ifa edənin kor bir qız olduğunu görür. qıza ondan bir şey istəməsini xahiş edir; qız da heç vaxt ay işığını görmədiyini ve beethoven-dən ay işığını təsvir etməsini istəyir. beethoven piano başına keçir və məşhur sonatanı bəstələyir. bu hekayə təmamilə mifdir. bu entrydə 14cü piano sonatasının gerçək tarixini yazmağa çalışacam.
əvvəla beethoven bu sonata üçün heç vaxt ay işığı adından istifadə etməyib, ay işığı sözü musiqi tənqidçisi lugwig rellstab tərəfindən 1836 cı ildə * beethovenin ölümündən 5 il sonra işlədilib və sonradan insanlar arasında belə bir yanlış fikir yaranıb ki, əsərin adı ay işığıdır. qətiyyən belə deyil.
əslində isə beethoven bu sonataya tam başqa bir ad verib : quasi una fantasia
bəs 14cü piano sonatası kimə həsr olunub? giulietta guicciard adlı tələbəsinə. 1801 və 1802 ci illərdə beethoven həm eşitmə qabiliyyətinin daha da zəifləməsi həm də başqa ağrıları səbəbilə ciddi depressiya yaşayır, bunu dostu franz wegeler'a yazdığı məktublarda görmək olar. 1802 ci ilin oktyabrında yazdığı məktubda son iki il ərzində nə qədər boş və hüzünlü həyat yaşamasından şikayətlənir. amma məktubda eyni zamanda bir ümid işığından bəhs edir, bir qadından. o qadını dostuna bu cür təsvir edir:
“a dear fascinating girl who loves me and whom i love.”
hansı ki, 14cü piano sonatası həmin qadına həsr olunur ancaq münasibətləri mümkün olmur, giulietta 1803 cü ildə başqa biri ilə evlənir və italiyanı tərk edir. yəni əfsanələrin əksinə sonatanın həqiqi adı və tarixi təmamilə fərqlidir.
keçək sonatanın analizinə. 14cü piano sonatası üç hərəkətdən ibarət sonatadır. adagio sostenuto, allegretto və presto agitato - klassik dönəm ənənəvi hərəkətlərindən fərqi isə sürətli-yavaş-sürətli ardıcıllığını təqib etməməsidir. bu sonatada tam əksinə ilk hərəkət ümumilikdə yavaş ifa olunur (pianissimo). ilk hərəkətin sonlarına doğru yüksək səsli ifanı görürük (mezzo forte) məsələn, beethovenin özü birinci hərəkətin necə ifa edilməsi haqda bu qeydi edib: “as delicately as possible and without dampers.”
çoxlarının dinləyib, bəyəndiyi hissə məhz elə ilk hərəkətdir. yəni bu:
(youtube: 
)
)ilk sıra üçlü ostinato ilə başlayır, ardınca isə ikinci sıranın sonlarına doğru güclü melodiyaya yerini verir. məhz elə əsərin açılış hissəsi (üçlü ostinato+ ardınca melodiya) ilə dərin, çətin atmosfer yaranır, artıq başa düşürsən ki, başqa bir dünyaya girirsən, sonra ikinci sıra ifa olunur
yenə üçlü ostinatolar davam edir, sonlara doğru melodiya ilə əvəzlənir, bayaqkı dərin atmosfer daha da güclənir. sonrakı hissə ümiddir, hər şeyin yaxşı olacağına bir neçə saniyəlik ümid amma qısa çəkir. yerini yenə də bayaqkı üzüntüyə, ümidsizliyə buraxır. adagio sostenuto davam etdikcə yorğunluq, çarəsizlik kimi duyğularının hamısı ardıcıllıqla yaşanır, indi düşünürəm ki, bir dinləyici üçün belə bu əsər bu qədər təsirli və mənalıdırsa; gör beethoven nələr yaşayıb və bunu bəstələyib. ağrılar, eşitmə qabiliyyətinin itməsi, depressiya, birini sevmək və ümid amma bir tərəfdən də heç vaxt baş tutmayacağını bilmək, təklik və s.
mənbə və istinadlar:
beethoven: anguish and triump - jan swafford beethoven ; the universal composer - edmund morris
https://you.stonybrook.edu/elainethebest/2015/02/25/instrumental-storytelling-reflection-the-moonlight-sonata-by-ludwig-van-beethoven/
the music and life ; beethoven - lewis lockwood letters to beethoven and other correspondence: 1824-1828
http://www.mutopiaproject.org/ftp/beethovenlv/o27/moonlight/moonlight-a4.pdf [notlar] https://uknowledge.uky.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.az/&httpsredir=1&article=1254&context=kaleidoscoe
kor qız əfsanəsi ilə bağlı isə: https://onedio.com/haber/beethoven-moonlight-sonata-hikayesi-427498 hər şeyi yazdıq sonata yaddan çıxdı. tam formada:
(youtube: )
)qeyd. entry uzun zaman əvvəl yazılmışdı, sonra da silinmişdi, yazar burda ay işığı sonatası yadına düşdüyü üçün eyni adlı entryni yenidən canlandırmağa qərar verib. entrydə qeyd olunan analizlərin və s. edildiyi mənbələr üstdə yazılıb, hansısa link açmasa ya da ayrı problem olsa əfv ola, entrynin yazılmasından aylar keçib.