1. nobel ədəbiyyat mükafatı sahibi albert camusun "əfsanə" kitabı dedilər, aldıq, oxuduq, sizin əfsanə anlayışınıza tullanım. bildiyin düz kitab düm düz bir kardiograma kimi irəliləyir. kitabı və albert camusu qoyuram bir kənara, onla işim yoxdur. ama, bu kitabı tərifləyənlərə bir çift söz deyilməlidir, oxuduqları kitab sayı bir əlin barmaqlarının sayını keçməyən bu adamların psixologiyasını başa düşmək elədə çətin deyil, niyə bu kitabı təriflədiklərini. insanın sahib olduğu şey tək/az-dırsa ondan möhkəm yapışar, qaldırıb göyün üzünə qoyar. ata və anası sağ ikən onlara lazımi qayğını göstərməyib, ikisindən biri öldüyü zaman sağ qalanın başına dönən insan kimi. başqa bir misal, avropanın şəhərləri haqqında fikir alanda kimdənsə, poxdan bir şəhəri qaldırıb dağ başına qoya bilir, bu, o insanın oradaki əziz xatirələri ilə yanaşı, getdiyi, gördüyü tək şəhər olduğu üçün eqosu xətrinə qarşı tərəfə onun getdiyi yerin möhtəşəmliyi ilə təsir edib, dünyada görülməsi lazımi bir yeri onun gördüyünü və digər insanlardan fərqləndirməyə çalışır özünü. kitab məsələsidə eynidir. adam həyatında üç beş kitab oxuyubsa, o kitabı qaldırıb göy üzünə qoyur ki, qoy qarşı tərəf onun çox dəyərli bir kitab oxuduğunu və dəyər verilməsi lazımi biri olduğunu anlasın. bilirəm çox uzadıram, ama bu paulo coelho və elif şafakçılardan hamımız çox yığmışıq, başa salmağa çalışıram onları. səhv anlaşılmasın coelho ilə camusu bir tutmuram kitabın dəyəri haqqında bir azdan yazacam o ayrı.
bu kitabı tərifləyənlər kafkanın metamarfozunu oxuyanlarının * bəlkədə oxumayanların etdiyi şeyi edirlər. metamarfozanın giriş cümləsi olan"bir sabah oyandı, və böcəy olmuşdu" cümləni yerə göyə sığdırayıb. uybla! girişə bax sən dedikləri şeyi edirlər. yad kitabının ilk cümləsi olan"bugün anam öldü, bəlkədə dünən, bilmirəm" cümləni deyərək, ayblin! ədəbiyyata gəl! bu adam aşıb! bu adam ilahdı! kimi nidalarla təəccübləndiklərini göstərirlər. bu tip adamlar facebook şairləri dediyimiz kategoriyadaki insanların şeir/yazılarını oxuyanda da attırırlar, sən əjdahasan!! asikume?

kitaba gəldikdə isə, 1942-ci ildə yazılıb bunu qeyd edim əvvəl. bu əsas nöqtədir. sonra isə ədəbi əsərlərdəki bir nüansa diqqət çəkmək istəyirəm. xüsusilə bizim ədəbiyyat kitablarımızdavə aztv-mizdə azərbaycan yazarları üçün işlədilən şablon ifadə olan "yazıçı öz dövürü və gələcək nəsillər üçün əvəzolunmaz əsərləri miras buraxıb" sözü deyilir. onsuz da olmayan ədəbiyyatımızı biraz da gözdən salırlar. !öz dövürü və gələcək nəsillər üçün" sözü bir əsər üçün deyilə bilinəcək ən dəyərli sözdür, bunu hər kitaba aid etmək olmaz. azərbaycan ədəbiyyatına ümumiyyətlə girmirəm. məsələn dostoyevskinin cinayət və cəzası gələcək nəsillərə də xitab edərkən, qoqolun ölü canları daha çox dövrün insanlarına xitab edir. gələcək nəsillərədə xitab edəcək, gələcək 100 il demirəm 50 il, hətda indiki globallaşan dünyanı da nəzərə alsaq gələcək 25 il üçün xitab edəcək kitab yazmaq hər adamın işi deyil. camus bu kitabı başda qeyd etdiyim kimi 1942-ci ildə yazıb, və kitabın ana mövzusu yabancılaşma * sözün azərbaycanca tam qarşılığını tapa bilmədim ikən əsas da 19-cu əsr yazılmış bir kitab ikən, gələcəyə xitab etmədiyini çox rahat deyə bilərik. yabancılaşma 19-cu əsrdən başlayaraq çox sürətlə davam etməkdədir, və artıq pik nöqtəyə çatmışdır. nəinki hər on illikdən bir hər ildən bir daha da yabancılaşan postmodern dünyamızda camusun 1942-ci ildə yazdığı yabancılaşma haqqındaki kitabını "indiki dövrə görə" dağ başına qoymaq düzgün deyil. təkrar edirəm "indiki dövr". öz zamanı üçün mükəmmələ yaxın kitab adlandıra bilərik "bəlkə". ama indiki dövrdə cəmiyyəti öz beynində silib atmış, palaza bürün el ilə sürün sözünü boş vermiş adam tapmaq heç də çətin deyil. kitabda isə əsərin qəhrəmanı merusaultun cəmiyyət və cəmiyyət qaydalarının boş vermiş olması ön planda tutulur. kitabın sonunda nəsə maraqlı birşey bir göndərmə olar deyə gözlədim, ama sonda adam rahib ilə dialoqa girdi və bitdi.

özətlə camus'un ilk kitabıdır, və heç də şahəsər ünvanına sahib olmağa layiq deyil. çox güman ki ilk kitabı olduğu üçün. bəlkə də vəba'nı oxumaq lazımdı.