6. cismin hərəkət miqdarını, hərəkət vəziyyətini xarakterizə edən fiziki kəmiyyət. cismin kütləsi ilə onun sürətinin hasilinə bərabərdir və p hərfi ilə simvolizə olunur* içimdən bir səs deyir bu sözdə basıb bağlamışam amma nəysə . vektorial kəmiyyətdir, vektorunun istiqaməti cismin sürət vektorunun istiqaməti ilə üst-üstə düşür. bu kəmiyyətin hesablamalara gətirilməsi ilk baxışdan lazımsız kimi görünsə də* mən əvvəl elə düşünürdüm , cismin hərəkət tənliyinin qurulmasında böyük əhəmiyyətə malikdir. nyutonun birinci qanununa görə cismə başqa cisimlər təsir etmədikdə o öz hərəkət miqdarını/hərəkət vəziyyətini/yəni impulsunu qoruyur. impulsun dəyişməməsi ya cismin düzxəttli bərabərsürətli hərəkəti deməkdir, ya da hərəkətsiz dayanması deməkdir. yəni impuls sabit v sürətinə bağlı olaraq sabit qalmalıdır. kütlə haqqında da bir şey deməliyəm, amma onu sonraya saxlayıram. elə bunu düşündükdən sonra da keçirik nyutonun ikinci qanununa. cismə təsir edən qüvvə onun hərəkət miqdarını/hərəkət vəziyyətini/yəni impulsunu dəyişdirir. burdan əks tərəfə bir məntiqi əlaqə qururuq ki, impulsun dəyişməsi cism üzərində hökm sürən bir qüvvənin varlığını, və ya yaranmasını(!) vacib edir. söhbət impulsun zamana görə dəyişməsindən gedir təbii ki. zamana görə dəyişməni tapmaq da həmin funksiyanın, kəmiyyətin zamana görə törəməsini almaq deməkdir. burdan da qüvvə anlayışını təqdim etmiş oluruq: f=dp/dt başqa cür f=d(m*v)/dt . əgər kütlənin zamana görə dəyişmədiyini nəzərə alsaq* ki bu heç də həmişə belə deyil , onda m-i bir sabit kimi törəmə əməlindən kənara çəkə bilərik və hərkəs tərəfindən yaxşı bilinən məşhur qüvvə düsturunu alarıq: f=m*dv/dt , a=dv/dt => f=m*a . amma kütlənin sabit olmadığı hallarda bildiyimiz f=ma düsturu keçmir. məsələn bir raket düşünün. uçduqca həm sürəti dəyişir, həm də yanacaq sərfiyyatına görə kütləsi azalır. onda f=d(m*v)/dt düsturunda törəmə əməlinin altında zamana görə dəyişən iki funksiya var, heç birini sabit olaraq kənara çəkə bilmərik. onda düsturumuz belə görünər f=v*dm/dt+m*dv/dt .
impulsun bir kəmiyyət kimi elmə daxil olması mən düşündüyümün əksinə olaraq bir zəruriyyət imiş. adına fizikadakı az saylı saxlanma qanunlarından biri yazılıb. impulsun saxlanma qanununa görə qapalı sistemdə cisimlərin impulslarının toplamı sabit qalır. əgər bu toplam impulsun zamana görə törəməsini alsaq sıfır cavabını alarıq. yəni sistemə kənardan qüvvə təsir etmir. zatən təsir etsəydi qapalı sistem sayılmazdı niyə dirəşirəm ki.