1. 60-cı illər Azərbaycan ədəbiyyatı yaradıcılığının zirvəsi. Hələ də lazımi diqqəti, rəğbəti görmədiyini düşündüyüm povest. Çünki içi mən qarışıq müasir dövr Azərbaycan ədəbiyyatına, anar, elçin kimi xalq yazıçılarına, onların yaradıcılığına şübhəmiz var. Uni dərsinin anar olmamasına rəğmən israrla anarı oxumaq istəmədiyimi xatırlayıram. Nəysə, sonra haqq yoluna qayıtdım.
Bu əsər, bu povest özünün eksiztensialist təhkiyəsi ilə, anar melanxoliyası ilə, obrazların əntiqə monoloqları ilə qəlbimdə qəşəng bir taxt qurub. Quqlladım əsəri ki, haqqında əlavə məlumat öyrənim, amma qırıq-qırıq "əxlaqi problemlər qaldırılır, bla bla" dan başqa nəsə görmədim. Öncə onu deyim ki, povestdə Hamının "təhminə və zaur" deyə tanıdığı "beşmərtəbəli evin altıncı mərhələsi" nin sələfidir. Oxuyucu təhminə və zaurla ilk bu əsərdə tanış olur, düzdü burada hər ikisinin münasibətinə çox geniş yer verilməyib, amma mən burdakı təhminəni daha üstün tuturam. Bəlkə buna görə də o filmi izləmək istəmirəm, beşmərtəbəli evi də oxumaq. Elə bilirəm xəyal qırıqlığına düçar olacam, ya da əsərin kədəri altında əziləcəm, bəlkə də içdən-içə onların qovuşması arzumu boğmaq istəmirəm, ya da elə bilirəm təhminə elə özüməm və s. Qeyd edim ki, "beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" nin davamı da anarın 2021-ci ildə qələmə aldığı "təhminənin son sirri"ni də oxuya bilərsiz. Mən 2cini oxumamışam deyə 3-cüyə də keçmək istəmirəm. Nəysə bu qədər saçmalık yeter. Qayıdaq, povestimizə. Burda baş qəhrəman nemətdir, onun həyatıdır, varoluş sancıları çəkməsidir əsas məğz. Povest nemətin yuxusu ilə başlayıb elə yuxusu ilə də bitir. Amma finaldakı yuxu bizə ümid, nəsə xoş bir təsir bağışlayır. Bəlkə də povestə sevgim korrektor məmməd nəsirdən irəli gəlir. Özünəməxsus fəlsəfəsi ilə, nitqi ilə, daima Paxmel olub millətlə məzələnməsi ilə məni özünə aşiq etmişdirdkfjkf. Elə ən çox bəyəndiyim sətirlər də məmməd Nəsirə aiddir.
Sizə bir qucaq çox sevdiyim sətirləri yığıb gətirmişəm,"ağ limandan". Ümid edirəm, oxuyanlar da bəyənər... ilk bəyəndiyim sətirlər təhminənin təsviri ilə başlayır(səh 13)
"bəzi qadınların üfüqi təsəvvür edə bilirsən. Amma kaman-qız şaquli idi, gözlərini yumsan da, onu yalnız dimdik görəcəksən. Uzun ayaqlarıyla addımlayır, gedir. Quş kimi harasa tələsir. Həmişə ayaq üstə. Şəməşək. Kaman-qızı yataqda uzanan təsəvvür etmək çətindir. O yalnız üz-üzə dayanıb öpüşə bilər, qollarını boynuva salar. Dolayar qollarını boynuva. Dolayar uzun qollarını boynuva. Dolayar uzun qollarını boynuva şərf kimi... "

" bir fikir-hiss qəfil külək kimi nemətin içində qopdu, bayraq kimi qəlbində dalğalandı: birdən - birə dərk etdi ki, sürəyyaya aşiq olub. Bu kəşf damardakı qan kimi təpədən topuğacan içini dolaşdı, dövran etdi, qızdırdı. içində nə isə uçub dağıldı. Düşündü, anladı ki, bu, hədər, ümidsiz, gümansız bir sevgidir. Nə əvvəli var, nə axırı. Sürəyya onunçun əbədiyyən çatılmazdır. Və bu fikrin mütləqliyi xəstə bir ehtiras kimi onu daha da gözərtdi, qövr etdirdi, elə bil qəlbinə, beyninə bir qom qot atdılar. Kədərlənmədi, ilıq, titrək, nigaran bir duyğu bütün varlığını limhəlim doldurmuşdu. "


" bəlkə bütün bunlar reallığa, doğruya çevriləndə, ömrüm olanda onlar da bugünkü həyatım kimi adi, vərdişli, gündəlik olacaq."

" cavan sevgililər öz ata-analarının bütün maneə və əngəllərinə baxmayaraq yüz cür kələk qurub sonda da bir-birinə qovuşurdular."

(italik:" futbol deyir, tiryək kimi, nəşə kimi bir şeydir. Başı qatıb gündəlik həyatı unutmaq üçündür." )

məmməd nəsirin qəribə, yazıq təbəssümü vardı. Elə bil icazəylə gülümsünürdü. Həm də böyük məşəqqətlə gülümsəməyə icazə almışdı. Elə bil yerimək, oturmaq, yaşamaq icazəsini də böyük çətinlik və yalvar - yaxardan sonra almışdı. Həm də müvəqqəti almışdı"

yeddi dəfə orfoqrafiyanı dəyişdilər. Amma məni işdən xaric eləyə bilmədilər. Hər dəfə qaydaları əzbərləyirəm. Qoy gəlsin sənin cavan korrektorların. Görək hansımız yaxşıyıq. Əski əlifbanı da bilrəm, latını da, indikini də * məmməd nəsirimdən incilər vol1.

məmməd Nəsir 35 il idi bu idarədə korrektor işləyirdi. Amma deyirdi ki, üçüncü qədəhdən sonra oluram redaktor, beşincidən sonra şöbə müdiri, yeddincidən sonra idarə müdiri. Sonra daha hesabı itirirəm. Ancaq bir vaxt görürəm ki, zamministrəm. Sonra ministr. Sonra Hindistan padşahı. Sonra Allah. * vol2

ən yaxşı səfər şərab kuzəsinin boğazından dibinə səfər etməkdir. Bu yolu ki keçirsən, çatırsan şüşənin dibinə, düşürsən cənnətə. Bəli, hurilər, qılmanlar, məlaikələr. Özləri də qələt eyləyirlər, cənnətdə suxoy zakon zad yoxdur * vol3

bax, bir var can, bir var canan, bir də var canalan.

həmişə aşağı baxdığındanmı beli bükülmüşdü, ya beli bükülü olduğundanmı həmişə aşağı baxırdı? * məmməd Nəsir haqda anardan incilər

ay səfdər, vallah bu dünya bir yer deyil. Bir başım açılmır, bir macal eləyə bilmirəm ki, gedib özümü öldürüm. * məmməd Nəsirim yenə pufpuflanır

qadın tezisdir. Kişi antitezis. Uşaq sintez.

təhminəni düşündü. Onun qənirsiz gözəlliyini, boyalı dodaqlarını, sürməli gözlərini, uzun ayaqlarını. gülüşündəki, səsindəki, qoxusundakı qadın cazibəsini. Xasiyyətindəki qəribəliyi, pərakəndəliyi, söz-söhbətinin dağınıq məntiqsizliyini.

zaur əlini təhminənin paltarındakı düymələrə atdı. Təhminə onun əlini kənara çəkib dedi ki, dayan, sənə bir nağıl danışım. Zaur da dedi ki, nağıl istəmirəm, səni istəyirəm. Təhminə də dedi ki, bu nağıl elə mənim özüm haqdadır. Ona nənəsi danışıb, əsliynən kərəmin nağılıdır. Toy günü əslinin atası əsliyə bir paltar bağışlayır. Bax lap bu mənim paltarım kimi yaxadan dizəcən düyməli. Toy gecəsi kərəm gəlib bir-bir düymələri açır, axırıncı düyməyə çatanda bütün düymələr təzədən bağlanır. Zaur dedi ki, çox sarsaq nağıldır. Kərəm də əfəlin biriymiş, heç vacib deyil ki, axırıncı düyməni açasan. Təhminə dedi ki, elə əsl sarsaq sən özünsən, nağıl isə dahiyanə nağıldır, özü də lap mənim haqqındadır. Çoxları elə bilir ki, mənim bütün düymələrimi açıblar, mən isə təzədən yaxamacan düymələnib kilidlənirəm.

Adam heç vaxt qəlbən, ya zehnən, fikirlə, hisslə bəxtiyar olmur. Bəxtiyarlıq ancaq keçəri duyumların təsadüfliyidir.


Dip not : yenidən vuruldum, çox qəşəngdi axı :')