S Ö Z A L T I

1986 klivlend şar festivalı | tarix

balloonfest'86 kimi də bilinən festival 1,5 milyon şar ilə guinnessin dünya rekordunu təzələsə də, ardınca baş verənlərdən sonra bir faciə olaraq adlandırıldı. united way of cleveland adlı şirkət dünya rekordunu təzələmək üçün abş-ın klivlend şəhərində böyük bir torun altına helium qazı ilə doldurulmuş şarlar buraxdı. günlərlə insanlar tərəfindən doldurulan şarların sayı milyon yarımı keçmişdi. şarların havaya buraxılacağı gün üçün yağış proqnozu verilmişdi. buna görə də şirkət şarların planlaşdırılan vaxtdan qabaq buraxılmasına qərar verdi və yağış başlamadan dünya rekordu qırıldı.

helium qazı ilə doldurulmuş şar sönənə qədər havada qalır. fəqət şarlar hələ havada olarkən proqnozlaşdırılan külək və yağış eri gölündən şəhərə doğru gəldi və soyuq hava cəbhəsində onlarla toqquşan şarlar bir anda yerə düşməyə başladı. növbəti günlərdə də şarların bir qisminin eri gölünün kanada sahillərində yerə düşdüyü bildirildi.

şarların yerə düşməsi nəticəsində quru və su yolları tutuldu, burke lakefront havalimanı yarım saat öz fəaliyyətini dayandırdı. həmin gün dənizə çıxan və bir müddət sonra ailələri tərəfindən itkin düşdüyü bildirilən iki balıqçının axtarışı da şarların yerə enməsi nəticəsində ləngidi və nəticədə axtarışlar dayandırıldı. bir neçə gün sonra balıqçıların nəşi sahilə çıxdı. balıqçılardan birinin xanımı bu festivalı təşkil edən şirkətə 3,2 milyon dollarlıq iş açsa da, daha sonra aralarında razılaşdılar.

bununla yanaşı ohayo ştatının medina əyalətində louise nowakowski adlı qadının otlaq sahəsinə düşən şarlar qadının ərəb atlarının qorxmasına və yaralanmasına səbəb oldu. louise də şirkətə 100 min dollarlıq dava açsa da, onlar da iş böyümədən öz aralarında razılaşdılar.

uzun müddət unudulmayan bu festival guinnessin rekordlar kitabının 1988-ci ildə çap olunmuş nüsxəsində "indiyə qədərki ən böyük kütləvi şar buraxılma hadisəsi" adını qazandı və rəsmi statistikaya görə şarların sayı 1,429,643 idi.

i̇qbal bano | musiqi

1928-ci ildə (bəzi mənbələrə görə 1935-ci ildə) Dehlidə anadan olmuş müğənni. o daha çox qəzəl oxumaqda ixtisaslaşmış və Malika-e-Ghazal, yəni "Qəzəl kraliçası" adı ilə Hindistanda və Pakistanda məşhurlaşmışdır.
1952-ci ildə Pakistana köçür və burada evlənir. Evlənərkən yoldaşından heç vaxt ondan oxumağı kəsmək tələbi etməməsini, əksinə onu dəstəkləməsi üçün söz verməsini istəyir, yoldaşı ölənə qədər verdiyi sözü tutur. Artıq 1950-ci illərdə bir "star" olur. O, urdu dili ilə yanaşı fars dilində də qəzəllər oxuyub. Həmçinin, qəzəllərdən savayı acların halına acıyan şeirlər də ifa etmişdir.
Pakistanda Məhəmməd Ziya-ül-Həqqin hakimiyyətə gəlməsi ilə cəmiyyətin islamlaşdırılmasına başlanılır. Əlbəttə, şəxslərin, xüsusən qadınların geyimləri ilə bağlı məhdudiyyətlər qoyulur. Bunlardan biri də islama zidd olması səbəbi ilə saridir. Sari bilindiyi kimi Hindistan, Pakistan və yarımqitədəki digər ölkələrin milli geyimi sayılır.
Bu qərardan çox keçmədən İqbal Bano 13 fevral 1986 (və ya 1985) tarixində Lahorda, Al-Hamra Hall-da protest rəmzi olan qara rəngli sari geyinib auditoriya qarşısına çıxdı. Həmin tədbir əslində tanınmış şair Faiz Əhməd Faizin ildönümünün qeyd edildiyi tədbir idi və Faiz də rejimdən kamını almışdı. O, anti-faşist və mütərəqqi şeirlərinə və Zülfüqar Əli Bhutto ilə olan əlaqəsinə görə Ziya rejimi tərəfindən təqiblərə məruz qalmışdı. * 1984-cü ildə vəfat edib . Tədbirdə Bano şairin Hum Dekhenge (biz görəcəyik) qəzəlini rejimə qarşı səsləndirir. Bu, Banonun səhnədən və konsertlərdən uzaqlaşdırılmasına səbəb olur. Rəsmi etirazlara baxmayaraq, o, gizli polisin girişi olmayan bağ evlərində tamaşaçılar üçün çıxış etməyə davam etdi.
Bu gün - 21 aprel Pakistanda İqbal Banonun şərəfinə "Qara sari günü"dür.

2019-cu ildə İqbal Banonun 81 yaşına həsr olunmuş Quql dudl

davide moscardelli | idman

(bax: maraqlı faktlar)
verdiyi sözlərdən ötürü 7 il boyunca saqqalını qırxa bilməyən keçmiş italyan hücumçu.

2 fevral 2013 tarixində "bologna avropa turnirlərində iştirak edənə qədər saqqalımı uzadacağam" dedi və bologna avropada oynaya bilmədi. sonra lecce-ə transfer olduqdan sonra əgər lecce serie b-ə çıxarsa qırxacağını dedi. lecce həmin il serie b-ə çıxa bilmədi. sonra transfer olduğu arezzo serie b-ə yüksələrsə üzünü qırxacağını dedi. amma o da olmadı. və 2020-ci ildə 40 yaşında karyerasını bitirdi. o karyerasını bitirəndən sonra bu il bologna 32 turdan sonra 59 xalla 4-cü yerdədir və yəqin ki avropaya gedəcəklər(avropaya getmək üçün ən az 7-ci olmaq lazımdır). lecce isə 2018-də serie b-ə hətta 2019-da serie a-a yüksəldi. elə yəqin komandaları onun saqqalının ağırlığı geri salırmış. indilərdə isə məşqçilər korpusunda işləyən davide saqqal saxlamaqdan xoşu gəldiyini və mırta saxlayacağını dedi. saqqal uzatmamışdan əvvəl isə belə görünürdü:

stolipin qalstuku | tarix

stolipin çar rusiyası dövründə nazirlərdən biri idi, və əsas da aparıcı adam idi. tarixə stolipin islahatları adı ilə də düşmüşdü. amma bu islahatların bir qara tərəfi də var idi ki, o çoxlu insanlar öldürürdü. stolipin qalstuku isə onun qərarı ilə boyunlara keçirilmiş edam ipinə deyilirdi. (bax: qəribə deyimlər)

edip | mədəniyyət

Yunan mifologiyasında atasını bilmədən öldürərək * öldürdüyü adamın öz atası olduğunu bilməyib və anası ilə evlənmiş Thebes kralı.

Rəvayətə görə, edipin atası louis gələcəkdə oğlu tərəfindən öldürüləcəyi haqqında xəbərdarlıq alır. Buna görə oğlu edip doğulan zaman onu cithaeronda ölümə tərk edirlər. Lakin çobanlardan birinin uşağa yazığı gəlir və öz övladları kimi böyüdürlər.
Edip Thebesə gedən zaman yolda atası louis ilə qarşılaşır və onu öldürür. Thebes yolundakı sfinks insanlara suallar verir, cavab verə bilməyənləri öldürürmüş. Edip bütün suallara cavab verdiyindən, sfinks özünü öldürür. Edip thebesə gələrək özünü kral elan edir və dul qalmış anası ilə evlənir* Anası olduğunu bilmədən . Homerin dediyinə görə, edip həyat yoldaşının əslində anası olduğunu öyrəndikdən sonra özünü asmışdır.
Edip anasına qarşı olan istəyi və onunla evlənməsi ilə Freudun edip kompleksi anlayışına da ilham olmuşdur.

1986 klivlend şar festivalı | tarix

(youtube: )

i̇qbal bano | musiqi

davide moscardelli | idman

lumpen proletariya ★ wiki

sinfi şüuru, inqilab üçün motivasiyası olmayan, ideologiyasız, öz marağını tapa bilməyən fərdlərin əmələ gətirdiyi kəsim üçün karl marks və engels tərəfindən ortaya atılan terminologiya. hər bir xalq üçün fərqli xüsusiyyətlərlə müəyyən olunsa da ortaq məqamlar çoxdur; bu kəsmin sinfi şüuru olmur və böyük bir qismi işci sinfinə mənsub olsa da daim orta təbəqə və ya üst təbəqəyə oxşamağa, özlərini onlar kimi göstərməyə çalışırlar. marks bunları "hər sinif üçün istənməyən kəsim" və əks-inqilabi qüvvə adlandırırdı.

bunların arasında təhsilli işsizlər də var ki, bunlar özlərini intellektual olmadıqları halda intellektual göstərməyə çalışırlar. hər hansı bir fiziki və ya zehni əməklə məşğul olmadıqlarına baxmayaraq bilgiləri ilə özlərini hansısa sinifə sıramağa çalışırlar.

stolipin qalstuku | tarix

edip | mədəniyyət

yamayka valyuta sistemi | iqtisadiyyat

kitsch | etimologiya

millətçi vs milliyətçi | fəlsəfə

dozimetr | elm

nəzəri fizika ★ wiki | elm

mütəxəsislərinin bütün kariyeraları boyu yalnız taylor düsturunu və rəqqas tənliyini təkrar-təkrar tədbiq etdiyi iddia olunan fizika sahəsi. hansı bölmədə məşğul olurlarsa olsunlar, nəzəri fiziklər bu iki silahdan istifadə edərək iş görürlər və yuxarıdakı iddianın sahibləri müəyyən qədər haqlıdırlar.
nəyə görə taylor düsturu?
taylor rəisin iddiasına görə istənilən kəsintisiz sonsuz dəfə törəməsi alına bilinən funksiya bir sonsuz çox hədli şəklində yazıla bilər. bu çox hədli doğurdan da sonsuza qədər yazılarsa eyni ilə sizin funksiyanızı verə bilər. amma kağız üzərində sonsuza qədər yazmaq mümkün olmadığı üçün taylor çoxhədlisini həmişə müəyyən qüvvətə qədər yazırlar. bunun nəticəsində də siz bir aproksimasiya, sadələşdirmə etmiş olursunuz. nəzəri fiziklər də eyni ilə bunu edirlər. bir fiziki asılılığın taylor çoxhədlisini verilən şərtlərə görə müəyyən qüvvətə qədər yazırlar. misal üçün xüsusi nisbilik nəzəriyyəsində enerjinin sürətdən asılılığı üçün verilən funksiya əslində nisbətən qəlizdir. bu funksiyanın taylor çoxhədlisi yazılır. çoxhədlini sıfırıncı qüvvətə
qədər yazarsaq e=mc`2 alırıq. bu şiddətli sadələşdirmə yalnız və yalnız cismin sürəti sıfıra bərabər olarsa doğrudur. əgər cisim relyativistik olmayan, yəni kiçik sürətə sahibdirsə, onda taylor çoxhədlisinin növbəti qüvvətini də yazmalıyıq. növbəti ifadə klassik kinetik enerjiyə mv`2/2 bərabərdir. deməli aydın olur ki, relyativistik sürətə sahib olmayan cismin toplam enerjisi mc`2+mv`2/2 kimi ifadə oluna bilər. cismin sürəti işıq sürətinə yaxınlaşdıqca çoxhədlinin 3-cü 4-cü 5-ci və s. qüvvətlərini də yazmaq lazım gəlir ki, bunlar da relyativistik effektlərə görə yaranan və ya alınan əlavə enerjilərdir. gördüyünüz kimi taylor çoxhədlisinin müxtəlif qüvvətlərini hesablamağa qatmaqla müxtəlif şərtlərdəki fiziki reallığı izah edə bilərik.
nəyə görə rəqqas tənliyi?
periodik olaraq təkrarlanan hərəkətə rəqsi hərəkət deyilir. rəqsi hərəkət sistemin tarazlığının pozulduğu istənilən yerdə yaranır. məsələn yellənçəyə toxunmazsaq o tarazlıq vəziyyətində qalır. amma onu bir tərəfə qaldırsaq irəli-geri hərəkət etməyə başlayacaq. bu hərəkət təkrarlandığı üçün rəqsi hərəkət adlanır. rəqqas tənliyi isə bu hərəkəti izah edən tənliyə deyilir. rəqqas tənliyinin özəlliyi odur ki, rəqqasın yerini dəyişmə sürəti tarazlığın nə dərəcədə pozulmasından asılıdır. əlavə bilgi: bir parametrin dəyişməsi onun birinci törəməsi, dəyişməsinin sürəti isə ikinci törəməsidir. yəni hərəkət tənliyində bir parametr və onun ikinci törəməsi varsa buna rəqqas tənliyi deyilir və yaranan hərəkət rəqsi hərəkətdir. bəs axı nəyə görə rəqsi hərəkət bu qədər vacibdir? çünki ətrafınızda gördüyünüz demək olar ki, bütün fiziki proseslər tarazlığın pozulması ilə yaranır və rəqsi hərəkətdir. məsələn su dalğaları, işıq, termodinamik proseslər və s. rəqsi hərəkətlə hətta səma cisimlərinin hərəkətini belə izah etmək mümkündür. çox dirəşsəniz iqtisadi qanuna uyğunluqları, yırtıcıların və ya şikarların bir bölgədəki sayını və s.-ni də rəqqas tənliyi ilə izah edə bilərsiniz. bundan başqa ehtimal olunur ki, kainat özü belə bir natarazlıqdan yaranan rəqsi hərəkətdir, və big bang-in arxasından big crunch gəlir. mən çalışdım adi nümunələr verim, amma elementar zərrəciklərdən tutmuş akustikaya, meteorologiyaya qədər hər yerdə rəqqas tənliyinə rast gəlmək olar. çünki demək olar ki, bütün proseslər tarazlıq vəziyətinin müəyyən səbəblərə görə pozulmasıdır, və sistem rəqs edərək tarazlıq vəziyyətinə qayıtmaq istəyir.
not: zaman və məkandakı ulu tarazlığı pozduğuna görə tanrını şiddətlə qınayıram. oturmuşduq da.

futhark | mədəniyyət