S Ö Z A L T I

i̇qbal bano | musiqi

1928-ci ildə (bəzi mənbələrə görə 1935-ci ildə) Dehlidə anadan olmuş müğənni. o daha çox qəzəl oxumaqda ixtisaslaşmış və Malika-e-Ghazal, yəni "Qəzəl kraliçası" adı ilə Hindistanda və Pakistanda məşhurlaşmışdır.
1952-ci ildə Pakistana köçür və burada evlənir. Evlənərkən yoldaşından heç vaxt ondan oxumağı kəsmək tələbi etməməsini, əksinə onu dəstəkləməsi üçün söz verməsini istəyir, yoldaşı ölənə qədər verdiyi sözü tutur. Artıq 1950-ci illərdə bir "star" olur. O, urdu dili ilə yanaşı fars dilində də qəzəllər oxuyub. Həmçinin, qəzəllərdən savayı acların halına acıyan şeirlər də ifa etmişdir.
Pakistanda Məhəmməd Ziya-ül-Həqqin hakimiyyətə gəlməsi ilə cəmiyyətin islamlaşdırılmasına başlanılır. Əlbəttə, şəxslərin, xüsusən qadınların geyimləri ilə bağlı məhdudiyyətlər qoyulur. Bunlardan biri də islama zidd olması səbəbi ilə saridir. Sari bilindiyi kimi Hindistan, Pakistan və yarımqitədəki digər ölkələrin milli geyimi sayılır.
Bu qərardan çox keçmədən İqbal Bano 13 fevral 1986 (və ya 1985) tarixində Lahorda, Al-Hamra Hall-da protest rəmzi olan qara rəngli sari geyinib auditoriya qarşısına çıxdı. Həmin tədbir əslində tanınmış şair Faiz Əhməd Faizin ildönümünün qeyd edildiyi tədbir idi və Faiz də rejimdən kamını almışdı. O, anti-faşist və mütərəqqi şeirlərinə və Zülfüqar Əli Bhutto ilə olan əlaqəsinə görə Ziya rejimi tərəfindən təqiblərə məruz qalmışdı. * 1984-cü ildə vəfat edib . Tədbirdə Bano şairin Hum Dekhenge (biz görəcəyik) qəzəlini rejimə qarşı səsləndirir. Bu, Banonun səhnədən və konsertlərdən uzaqlaşdırılmasına səbəb olur. Rəsmi etirazlara baxmayaraq, o, gizli polisin girişi olmayan bağ evlərində tamaşaçılar üçün çıxış etməyə davam etdi.
Bu gün - 21 aprel Pakistanda İqbal Banonun şərəfinə "Qara sari günü"dür.

2019-cu ildə İqbal Banonun 81 yaşına həsr olunmuş Quql dudl

davide moscardelli | idman

(bax: maraqlı faktlar)
verdiyi sözlərdən ötürü 7 il boyunca saqqalını qırxa bilməyən keçmiş italyan hücumçu.

2 fevral 2013 tarixində "bologna avropa turnirlərində iştirak edənə qədər saqqalımı uzadacağam" dedi və bologna avropada oynaya bilmədi. sonra lecce-ə transfer olduqdan sonra əgər lecce serie b-ə çıxarsa qırxacağını dedi. lecce həmin il serie b-ə çıxa bilmədi. sonra transfer olduğu arezzo serie b-ə yüksələrsə üzünü qırxacağını dedi. amma o da olmadı. və 2020-ci ildə 40 yaşında karyerasını bitirdi. o karyerasını bitirəndən sonra bu il bologna 32 turdan sonra 59 xalla 4-cü yerdədir və yəqin ki avropaya gedəcəklər(avropaya getmək üçün ən az 7-ci olmaq lazımdır). lecce isə 2018-də serie b-ə hətta 2019-da serie a-a yüksəldi. elə yəqin komandaları onun saqqalının ağırlığı geri salırmış. indilərdə isə məşqçilər korpusunda işləyən davide saqqal saxlamaqdan xoşu gəldiyini və mırta saxlayacağını dedi. saqqal uzatmamışdan əvvəl isə belə görünürdü:

stolipin qalstuku | tarix

stolipin çar rusiyası dövründə nazirlərdən biri idi, və əsas da aparıcı adam idi. tarixə stolipin islahatları adı ilə də düşmüşdü. amma bu islahatların bir qara tərəfi də var idi ki, o çoxlu insanlar öldürürdü. stolipin qalstuku isə onun qərarı ilə boyunlara keçirilmiş edam ipinə deyilirdi. (bax: qəribə deyimlər)

edip | mədəniyyət

Yunan mifologiyasında atasını bilmədən öldürərək * öldürdüyü adamın öz atası olduğunu bilməyib və anası ilə evlənmiş Thebes kralı.

Rəvayətə görə, edipin atası louis gələcəkdə oğlu tərəfindən öldürüləcəyi haqqında xəbərdarlıq alır. Buna görə oğlu edip doğulan zaman onu cithaeronda ölümə tərk edirlər. Lakin çobanlardan birinin uşağa yazığı gəlir və öz övladları kimi böyüdürlər.
Edip Thebesə gedən zaman yolda atası louis ilə qarşılaşır və onu öldürür. Thebes yolundakı sfinks insanlara suallar verir, cavab verə bilməyənləri öldürürmüş. Edip bütün suallara cavab verdiyindən, sfinks özünü öldürür. Edip thebesə gələrək özünü kral elan edir və dul qalmış anası ilə evlənir* Anası olduğunu bilmədən . Homerin dediyinə görə, edip həyat yoldaşının əslində anası olduğunu öyrəndikdən sonra özünü asmışdır.
Edip anasına qarşı olan istəyi və onunla evlənməsi ilə Freudun edip kompleksi anlayışına da ilham olmuşdur.

yamayka valyuta sistemi | iqtisadiyyat

bretton vuds valyuta sistemi çökdükdən sonra 1976cı ildən bu sistem fəaliyyət göstərirdi. yamayka valyuta sistemində qızıl rəsmən pula çevrilmə funksiyasını itirdi. yəni qızıl demonetizasiya olundu. amma dövlətin ehtiyatı kimi saxlamaq olar. məsələn bizim ölkə də keçən ildən çoxlu qızıl ehtiyatı yaratdı.
zaman-zaman bu sistemə də dəyişikliklər edilməyə başlandı.
valyuta problemləri üzrə qarşılıqlı təsir və məsləhətlər yolu ilə beynəlxalq valyuta əməkdaşlığına yardımçı olmaq

dünya ticarətinin balanslaşdırılması və gücləndiril­məsi üçün yaxşı mühitin yaradılması
rəqabətə çağıran valyutanın devalvasiya olunmasından qaçmaq
valyuta üzrə qarşılıqlı münasibətlərin möhkəmləndirilməsinə tərəfdar olmaq, valyuta kursunun sabitliyinə köməklik etmək
dünya ticarətinin inkişafını nəzərdə tutan, valyuta müba­diləsində məhdudiyyəti aradan qaldırmaq və çoxtərəfli ödəmə sisteminin yaradılmasına köməklik göstərmək
milli və beynəlxalq səviyyədə inkişaf üçün dağılma tədbirləri tətbiq etmədən üzv olan ölkələrə onların ödəmə balanslarında düzəlişlər edilməsi üçün müvəqqəti əsasda maliy­yə vəsaiti vermək
üzv olan ölkələrdə beynəlxalq ödəmə balansları üzrə qıtlığın miqyası və davam etməsi ixtisar edilsin,beynəlxalq valyuta münasibətlərində ölkələrin əxla­qını və beynəlxalq valyuta sisteminin vəziyyətini müşahidə etmək,qısa və orta müddətə kreditlər vermək və sə bunlara daxil idi.

i̇qbal bano | musiqi

davide moscardelli | idman

stolipin qalstuku | tarix

edip | mədəniyyət

yamayka valyuta sistemi | iqtisadiyyat

kitsch | etimologiya

dekalog ★ wiki | kino

krzysztof kieślowski rejissorluğu ilə 1989-cu ildə 10 seriyadan ibarət olan və polşa milli televiziyası üçün çəkilmiş, bibliyada musa peyğəmbər ə göndərilmiş 10 əmr əsas alınaraq və bu 10 əmrin müasir dünyaya və əxlaqi dəyərlərə adaptasiya edilərək çəkilmiş serialdır. ssenarini krzysztof kieślowski ilə birlikdə krzysztof piesiewicz yazmışdır. hər seriyada eşidə biləcəyimiz musiqilər isə zbigniew preisner ə məxsusdur. bu serial (dəxlisiz şeylərə də, bu şahəsərə də serial demək nə qədər üzücüdür) kieslowskinin rəng trilogiyası ilə birlikdə kinematoqrafiya tarixinə öz damğasını vurduğu şahəsərdir. yalnızca mövzuları baxımdan deyil, görüntü, aktyor oyunu, musiqi, bəzi seriyalarda uyğulanan rəng filteri kimi xüsusiyyətlərinə görə də mühümdür. hətta polşada kino aktyorlarını iki yerə ayırırlar: dekalogda çəkilənlər və çəkilməyənlər. yuxarıda da qeyd etdiyim kimi, musa peyğəmbərə göndərilən 10 əmrin hər seriyada özünəxas incələnməsi və sorğulanması var. mövzu kifayət qədər ciddidir, samballıdır, amma hər adamın kieslowski qədər rahat altından çıxa biləcəyi kimi rahat da deyil. serialda sonuncu seriya xaric vacib anlarda görünən mələk obrazı vardır. hadisələr eyni blokda, müxtəlif evlərdə yaşayan insanların başından keçir, hər seriyada bir başqa seriyadakı bir personaj görünür. nəysə, keçək seriyaların tanıtımına.


--spoiler--



--spoiler--
dekalog jeden
"sənin tanrın mənəm, məndən başqa tanrın yoxdur" (i am the lord thy god... thou shalt not have other gods before me. thou shalt not make unto thee any graven image... thou shalt not bow down thyself to them, nor serve them.) əmrinin əsas alındığı seriyadır. əmrin əsas ideyası "tanrı və ona ibadətin müqəddəsliyi"dir ki, keşlovski bu mövzunu "elmin bütləşdirməsi" olaraq ekranlaşdırmışdır.
1988-ci il 10 dekabr tarixində ilk dəfə göstərilmişdir.
seriyanın baş qəhrəmanı krzystof və onun oğlu paveldir. pavel ağıllı, dərslərini yaxşı oxuyan, riyaziyyatı və şahmatı sevən, kompüter proqramlamasıyla məşğul olaraq evdə xırda məşğulluq tapan uşaqdır. pavelin atası isə universitetdə dərs deyən, elmi bütləşdirən bir insandır. keşlovski burda insan və din, insan və texnika, insan və inanc mövzularını incəliyir. bir də pavelin bibisi vardır ki, qardaşının tam əksinə inanclı biridir. pavel elmə inamla gerçək inam arasında qalmış, amma bütün bunlara rəğmən dahi biri uşaqdır. pavel atasından buz bağlamış gölün üzərində konki sürmək üçün izn istəyər, atası da kompüterlə son üç günün havasını daxil edib, buzun qırılıb qırılmayacağını hesablayar və cavab buzun qırılmayacağıdır. pavel dostlarıyla gölə gedər və buz qırılar. bəli, elm işə yarayır, amma hər şeydə xəta payı da vardır. film ağlayan məryəm görüntüsü ilə bitməkdədir.

dekalog dwa
"tanrının adını adını əsla boş yerə istifadə etməyəcəksən" (thou shalt not take the name of the lord thy god in vain.) əmri "danışmağın müqəddəsləşdirilməsi" idealını təmsil edir. keşlovski bu əmri "bir sözün insan həyatındakı önəmi" olaraq ekranlaşdırmışdır. ilk dəfə 1990-cı il 11 may tarixində göstərilmişdir.
dorota gelle yenə eyni bloklarda yaşayan bir qadındır. əri xəstədir və həkim də eyni bloklardakı evlərdən birində yaşamaqdadır. həkimdən əri ilə əlaqədar görüş tələb edər və görüşərlər. bir neçə dəxlisiz cavabdan sonra həqiqətləri danışmaq məcburiyyətində qalar. qadın hamilədir və uşağı başqasındadır. iki seçimi vardır; əgər əri öləcəksə uşaq yaşamağa davam edəcəkdir, aborta getməyəcəkdir, yox əgər, əri yaşayacaqsa uşağı abort etdirmək məcburiyyətindədir. həkim istər-istəməz kiminsə həyatını həll edəcək bir qərar eşiyindədir. və and içərək yaşamaq ehtimalı 15% faiz olan ərin öləcəyini bildirər. bundan sonra biz yaxın planda çiyələk kompotu və onun içindən qurtulan milçək görürük ki, bu da ərin yaşamağa davam edəcəyini bildirən bir alleqorik görüntüdür. ər qurtulmuşdur və uşaq da yaşayacaqdır. çox qısa zaman ərzində xəyanət, bağlılıq, yaşamaq və ölüm, insanın həyat eşqi və həyatda danışdıqlarının nə qədər önəmli olduğunun tədqiq edildiyini görürük.

dekalog trzy
"sabbath günü nü xatırla və onu müqəddəs qıl" (remember the sabbath day, to keep it holy.) əmri "vaxtın müqəddəsliyi" idealını özündə daşıyır. keşlovski bunu "xüsusi günlərin dəyərini saxlaması" ideyasında ekranlaşdırıb. ilk dəfə 18 may 1990-cı ildə göstərilmişdir.
janusz və ewa baş xarakterlərdir. biz milad bayramında januszu evinə santa claus geyimində döndüyünü görərik. biraz keçdikdən sonra ewa zəng edər və janusza yalan danışaraq ərinin yoxa çıxdığını bildirər. seriya boyunca biz bu ikilinin ewanın ərinin axtarışda olduğunu görərik. finala yaxın isə ewanın yalan danışdığını, əsas məqsədinin bu müqəddəs günü öz sevgilisi ilə keçirmə istəyidir. bu bir növ müasir insanın itirdiyi dəyərlərə, yadlaşmaya, bir-birinə əvvəlkindən daha çox möhtac olduğuna, amma bunu etiraf etməyi bacara bilmədiyi üçün daha da bədbəxtliyə yuvarlandığına göndərmədir.

dekalog cztery
"ataya və anaya hörmət edəcəksən" (honor thy father and thy mother.) əmrinin ideyası "avtoritariyanın müqəddəsliyi"dir ki, keşlovski bunu "şəxsiyyətin tənzimləyiciləri kimi ailə və sosial münasibətlər" ideyası altında incələmişdir. film ilk dəfə 25 may 1990-cı ildə göstərilmişdir.
anka 20 yaşında universitet tələbəsidir və atasıyla birlikdə yaşamaqdadır. atası michal işinə görə tez-tez səyahət edir, bir səyahətdən öncə isə anka atasının kağızları arasında "ölümümdən sonra oxunacaq, qızıma" yazılı məktub görür və şübhəyə düşür. daha sonra biz ankanın əlində qələmlə məktubun üzərindəki yazını təqlid etdiyini görürük. dəqiqələr irəlilədikcə bunun səbəbini başa düşürük. atası geri döndüyü zaman onu qarşılayaraq "mən sənin qızın deyiləmmiş, bunu niyə məndən gizlətdin?" deyir. daha sonra ata və qız münasibətlərinin qırılma həddinə qədər çatdığını görürük. anka atasına söhbətləri zamanı deyir ki, mən ilk dəfə sevişdiyim zaman çox qorxmuşdum. çox zaman sən gözümün önünə gəlirdin. mənimlə evlənmək üçünmü bu vaxta qədər bu sirri gizlətmisən?" bu sözləri deyərək soyunur və mən sənin artıq qızın deyiləm, nə istəsən edə bilərsən deyir. atası ona əynini geyinməsi üçün jaket verir. növbəti səhər biz atanın evi tərk etdiyini və ankanın arxasından çağıraraq onu saxlayır. məktubun saxta olduğunu, onu özü yazdığını deyir. seriya ata və qızın birlikdə məktubu yandırmağı ilə bitir ki, bizim bu məktubda gördüyümüz sözlər ankanın yazdığı məktubdakı ilk sözlərlə eynilik təşkil edir. rejissor bizim ailə dəyərlərimizi, əxlaqımızı, ata və anaya qarşı olan hörmətimizin hansı sərhədlərdən keçdiyini sorğulayır.

dekalog piec
"öldürməyəcəksən" (thou shalt not kill.) əmri "insan həyatının müqəddəsliyi" idealına əsaslanır ki, keşlovski bunu "cinayət və cəza" mövzusunda ekranlaşdırır. ilk dəfə 1 iyun 1990-cı ildə göstərilmişdir. daha sonra bu serialdan əlavə olaraq krotki film o zabijaniu filmi halında eyni aktyorlarla 20 dəqiqə daha uzun versiyası təqdim olunmuşdur.
film pyotr adlı vəkilin imtahan suallarına cavab verməsi səhnəsiylə başlayır, eyni anda jacek adlı 20 yaşı olan və kənddən gələn bir gəncin varşava küçələrində avaralıq edərək gəzdiyini görürük. jacek heçnə etmir, etdiyi şeylər də başqalarına zərər vurmaqdır (bir yaşlı qadının quşları yemləmək istərsən onları qaçırdır, körpüdən daş ataraq avtomobilə ziyan vurur, tualetdə bir adamı yerə yıxır). waldemar taksi şoferidir və öz kefi istədiyi kimi davranır, başqalarının vacib işi olmasına rəğmən öz maşınına almır, gənc qızlara altdan altdan marıtdıyır və ağzının suyunu axıdır. bir sözlə heç özünə də xeyri olmayan adamdı, əsl ölməli adam. sonra biz jacekin bir fotostudiyada balaca qız şəklini böyütdüyünü görürük. restoranda yemək yeyərkən pəncərədən baxan balaca qızları güldürür, qaşıqla stəkanın dibindəki kofeni şüşəyə ataraq uşaqların kefini düzəldir. jacek restorandan çıxandan sonra waldemarin taksisinə yaxınlaşır, eyni anda başqa iki nəfər gəlsə də onlara yalan söyləyərək özü təkbaşına taksiyə oturur. taksi şəhərdən uzaqlaşdıqca əlindəki ipi sıxır və qətlin yaxınlaşdığını izləyici hiss edir. kino tarixinin ən maraqlı qətl səhnələrindən birini görürük. hadisə bitdikdən sonra məhkəmə zalında jacekə ölüm hökmü oxunur və o edam ediləcək. edam ediləcəyi gün waldemarı öldürərkən onunla eyni dəqiqələrdə vəkillik imtahanı verən pyotrla (pyotr onun vəkilidir) görüşmək istəyir. görüş zamanı həyatda sevdiyi tək insan olan bacısının ölümündən danışır, bizə burda niyə böyüklərə pis davrandığı, uşaqları sevdiyi aydın olur. jacek ölmək istəmir, hər nə qədər soyuqqanlı qatil olsa da, o eyni zamanda ölümdən qorxan fani insandır. final səhnəsində möhtəşəm musiqi ilə bərabər vəkil pyotrın edamda özünü günahkar gördüyünü, daha yaxşısını bacara bilmədiyi üçün özünü qınadığını görürük. rejissor bizə öldürülən hər nə qədər şəxsiyyətsiz biri olsa da öldürülməməsi gərəkdiyini, insan həyatının vacibliyini göstərir. amma eyni anda dövlətin cəzalandırma mexanizmi sorğulayır. öldürəni öldürmək özü qatillik deyilmi? eyni anda modern insanın aldığı travmalar və bundan yaranan başqalarına yadlaşma, uzaqlaşma, hissizləşmə, vəhşiləşmə kimi psixoloji vəziyyətləri də göstərir.

dekalog szesc
"zina etməyəcəksən" (thou shalt not commit adultery.) əmrinin əsas ideyası "sevginin müqəddəsliyi"dir. keşlovski bunu "sevginin və ehtirasın təbiəti" əsasında ekranlaşdırmışdır və sorğulamışdır. ilk dəfə 1990-cı il 8 iyun tarixində göstərilmişdir.
tomek 19 yaşı olan bir gəncdir və dekalog seriyasının keçdiyi bloklardan birində yaşamaqdadır. yaşadığı ev dostunun evidir və dostu birləşmiş millətlər orudusunda xidmət etmək üçün getmişdir. gedərkən qarşı binada yaşayan bir qadını göstərmiş və çılpaq gəzdiyini bildirmişdir. tomek izlədikcə qadına aşiq olmuşdur, qadınsa 30-lu dövrünü yaşayan, fərqli kişilərlə "münasibət"lər yaşayan, sevgini yalnız ehtiras zənn edən maqdadır. tomek qadına yaxın düşmək üçün, onu daha çox görmək üçün müxtəlif bəhanələr yaradır, ona pul gəlmiş kimi mesajlar göndərir, daha sonra süd paylayıcısı işinə girir. qadın başqa kişilər ilə sevişərkən izləməməyə çalışır, hətta bir dəfə mane olmaq üçün qaz idarəsini zəng edib qadının evində qaz sızıntısı olduğu barədə yalan danışır. bir gün qadına onu izləyən, yalandan "pul gəlib" xəbərdarlıqları göndərən, qaz idarəsinin işçilərini evinə göndərdiyini etiraf edir. qadın əsəbləşir, ona gülür. elə həmin axşam öz sevgilisi ilə pəncərənin önündə savaşır, sonra sevgilisinə vəziyyəti deyir. tomek məcbur olub bayıra çıxmalı olur və yumruqla yerə sərilir. daha sonrakı hadisələrdə qadın onu evinə çağırır və sevginin yalnız ehtiras olduğunu bildirir. qadına toxunduğu üçün həm utanan, həm də özündən asılı olmadan boşalan tomek travma keçirir və intihara cəhd edir. qadın səhvini başa düşsə də oğlanı bir müddət görə bilmir. gördüyündə isə tomek maqdaya artıq onu izləmədiyini deyir və film bitir. keşlovskinin sorğuladığı mövzu modern insanın sevgini dəyərsizləşdirdiyini, fokuslandığımız nöqtənin ehtiras olduğu, gerçək sevgi ilə qarşılaşdığımızda buna inanmadığımız, bir çox şeylər kimi onu da görməzdən gəldiyimizi, gülüb keçdiyimizi və insanlıqdan necə də uzaqlaşdığımızdır. bu seriya bəlkə də 10 seriyanın tacıdır və daha sonra filmə çevrilmişdir.
(bkz:krótki film o miłości )

dekalog siedem
"oğurlamayacaqsan" (thou shalt not steal.) əmrinin ideyası "mülkiyyətin müqəddəsliyi"dir ki, keşlovski bunu "sahiblik və tamah insanın ehtiyacıdır" mövzusunda ekranlaşdırmışdır və bu mövzunu incələyir. ilk dəfə 15 iyun 1990-cı ildə göstərilmişdir.
film bir uşağın əsəbpozucu səsi ilə başlayır. daha sonra biz majkanı görürük. o, 22 yaşında olan gənc bir qadındır, əsəbpozucu səsini eşitdiyimiz uşaq isə onun 16 yaşında ikən anasının direktor olduğu məktəbdə müəllim işləyən bir kişiylə münasibətindən, ictimai qınaqdan qorxduğu üçün gizlincə doğduğu və majkanın anası tərəfindən böyüdülən, hətta ewa (majkanın anasının adı belədir) bütün ehtiyacları qarşılanan, süd verilən, ewanı öz anası zənn edən aniadır. ania öz uşağına sahiblənmək istəyir, fəqət anası buna icazə vermir. majka ewanı öz yanına alaraq kanadaya qaçmaq istəyir və uşağı oğurlayaraq ewanın atası olan wojtekin yanına gedir. wojtek onu görəndə təəccüblənir, aradan keçən əzablı illərdən sonra özünü güclə toplaya bilmiş, uşağından qoparılmış ata nə edəcəyini bilmir. wojtek majkaya gəlmə səbəbini soruşduqda, majka kanadaya getmək istədiyini deyir. wojtek etiraz edərək deyir ki, sən axı onu oğurlamısan. majka isə bəşəri sual qoyur ortaya; insan özünün olanı oğurlaya bilərmi? keşlovski bu sualla əslində bizə müraciət edir, bizim əxlaqi dəyərlərimizi yenidən mühakimə edir. wojtekin evində majkanın aniaya "ana de" sözlərini dediyi səhnə insanın başına buz baltası kimi dəyir və paramparça edir. filmin sonunda qaçmağa çalışarkən ewa wojtekin köməyi ilə majkanı tapır və uşağı onun əlindən alır. majka qaçaraq qatara minir və anasının arxasınca çığıran ania və qatardan çarəsizliklə baxan majka səhnəsi bu seriyanı ən kədərli sonluqla bitən hissə halına gətirir və daha bir buz baltası. ümumilikdə bu seriya, dekalogların içində mənə görə ən kədərlisi olandır.

dekalog osiem
"yalan yerə qonşuna qarşı şahidlik etməyəcəksən" (thou shalt not bear false witness against thy neighbor.) əmrinin ideyası "həqiqətin müqəddəsliyi"dir ki, keşlovski bunu " çıxılmaz vəziyyətlərdə həqiqətlərin dəyişməsi" kimi ekranlaşdırmışdır. bu hissə dekaloglar içində mühakimədən daha çox, sorğulamağın daha yüksək olduğu hissədir. ilk dəfə 22 iyun 1990-cı ildə göstərilmişdir.
film zofia adlı qadının idman edərkənki səhnəsi ilə açılır. zofia universitetdə işləyən, disiplinli həyatı olan yaşlı xanımdır. amerikadan onun işləri maraqlanmaq bəhanəsi ilə gələn elzbietayla zofia arasında ilk başda heç bir əlaqə olmadığı görünür. elzbieta sadəcə onun işləri ilə, yazdıqları ilə əlaqədar biri kimi görünsə də, sonradan hadisələr ortaya çıxır. məlum olur ki, ikinci dünya müharibəsi zamanı yəhudi balaca uşaq olan elzbietanı qorumaları üçün zofianın yanına gətirmişlərdir, lakin onlar balaca qızı qəbul etmirlər. zofia daha sonra bunu belə izah edir: "başqa çarəmiz yoxdu, səni gətirən adamdan ss xəfiyyəsi kimi şübhələnmişdik". vəziyyət burda aydın olur, elzbieta daha sonra zofia haqqında öyrəndiklərini deyir ki, məndən sonra çox sayda uşağı qorumusan. qadın bunu öz vicdanını rahatlatmaq üçün, səni qəbul edə bilmədiyim üçün, yalan danışdığım və həyatım boyu bu yalanın ağırlığı altında əzildiyim üçün etmişəm. zofia nə dərəcədə günahkardır? daha sonra biz elzbietanın onu gizlədən adamla danışmasını görürük ki, adam belə bir hadisələr olmadığını söyləyir, öz keçmişindən qaçır. biz iki yaşlı insanı görürük; bunlardan biri öz keçmişini qəbul etmiş, səhvlərini görən və bundan qaçmayan biri, digəri isə keçmişlə üzləşməkdən qorxan kişidir. zofia hər nə qədər yalan demiş olsa da, onun etdiklərinə görə onu bağışlamaq olarmı? rejissor bu sualı qarşımıza qoyur və qırağa çəkilir.

dekalog dziewiec
"qonşunun arvadına göz dikməyəcəksən" (thou shalt not covet thy neighbor's wife.) əmrinin ideyası "məmnun olmaq/qalmağın (qonşudan) müqəddəsliyi"dir ki, keşlovski bunu "cinsiyyət, qısqanclıq və sədaqət" olaraq ekranlaşdırmışdır və əxlaqi dəyərlərimizin var olub-olmadığını incələyir. ilk dəfə 1990-cı il 29 iyun tarixində göstərilmişdir.
roman cərrahdır, bir gün etdiyi səyahətlər zamanı həkim dostuna özünü müayinə etdirər və impotent olduğu ortaya çıxar. dostu ona boşanmağı məsləhət görər. hanka romanın evli olduğu gözəl bir qadındır və romanla söhbətləri zamanı sekssiz eşq ola biləcəyini irəli sürər. roman maşınının bardaçokunda bir fizika dəftəri görər və həyat yoldaşından şübhələnməyə başlayar. onu izləyər və sonra hankanın anasının evində bir oğlanla görüşdüyünü bilər. gedib evin kilitinin kopyasını çıxartdırar. bir gün arvadının anasının evinin yerləşdiyi binanın pilləkənlərində oturub arvadıyla oğlanın sevişmələrinə qulaq asar. hanka getdikcə özünü günahkar hiss etməkdədir və son görüşdə oğlandan ayrılmaq istər və dəvət edər. telefonlara qulaq asan roman görüşədn xəbər tutar və girib evdəki şkafın içində gizlənər. izlədikcə, qadının ayrılmaq üçün buraya gəldiyini anlar, otağı tərk edənə yaxın hanka şkafın içindəki ərini görər. buna çox əsəbləşər və "mənim onunla necə sevişdiyimə baxmaq üçünmü bura gizləndin" deyər. şokda olan roman bir neçə gün görüşməmək təklif edər. zamanla araları yenidən düzələr, bu səfər hanka tətilə gedəcəkdir. təsadüfən hankanın sevişdiyi gəncin də əşyalarını yığıb harasa getdiyini görər, evlərinə zəng edib soruşar və hanka ilə eyni yerə getdiklərini bilər. bundan sonra evə gedib intihar məktubu yazar, velosiped sürərək özünü bir körpüdən atar. hanka eyni dəqiqələrdə oğlanı görər və o dəqiqə varşavaya geri dönmək istəyər, ancaq ərinə zəng çatmır, nə qədər etsə də xeyri olmur. qarşısına çıxan ilk avtobusa minib geri dönər, evdə ərinin məktubunu görüb məhv olar. bir qədər keçdikdən sonra zəng gələr və film hankanın "şükür allaha ki yaşayırsan" sözləri ilə bitər.
ayrıca, bu hissədə van den budenmayer və musiqiçi olmaq istəməyən, amma anası istəyən qız vardır ki, insana van den budenmayeri sevdirir. yaxşı olardı ki, bu seriyanın öz entrysində ətraflı yazılsın.

dekalog dziesiec
"qonşunun malına göz dikməyəcəksən" (thou shalt not covet thy neighbor's goods.) əmrinin ideyası "məmnun olmaq/qalmağın (qonşuyla) müqəddəsliyi"dir ki, keşlovski bunu "acgözlülük və münasibətlər" mövzusu ətrafında ekranlaşdırmışdır. bu seriyada dekalog mələyi yoxdur, rejissorun öz dediyinə görə səbəb böyrək alveriymiş. seriyanın daha bir spesifik xüsusiyyəti, digər seriyalarda görülməyən qara yumor un olmasıdır.
artur və jerzy iki qardaşdılar. onlar ataları öldükdən sonra atalarının evlərinə gedirlər və burada çox böyük marka kolleksiyası ilə qarşılaşırlar. marka kolleksiyasını dəyərini bilmək istəyəndəysə, eşitdikləri rəqəmə inana bilmirlər, dəyəri milyonlardır. iki qardaşın atası bütün həyatını bu markaların toplanmasına xərcləmişdir və ailə üzvləri arasında olan münasibət qopmuşdur. atanın qeydlərini oxuyarkən "avstriya çəhrayı merkurisi" haqda yazılanları görürlər və bu itkin markanın tapılması üçün qoca qurd olan başqa bir kolleksionerlə danışırlar. kolleksioner onlardan qan analizi istəyir və analizdən sonra jerzynin qanının uyğun gəldiyini, əgər böyrəyini verərsə həmin markanı ona verəcəyini deyir. jerzy məcbur razılaşır və əməliyyata girir. əməliyyatda ikən qardaşı artur onun yanında qalır və bu vaxtı evə oğru girərək bütün kolleksiyanı oğurlayırlar. çox istədikləri halda, azdan da olurlar. işin maraqlı tərəfi odur ki, onların hər ikisi oğurluqda bir-birini şübhəli görürlər və dedektivə bu haqda müraciət edirlər. rejissor bununla hətta müasir dünyada iki qardaş arasında inam deyilən şeyin qalmadığını, iplərin qopduğunu və normal bir şeymiş kimi görünən hadisələrin, əslində, çox böyük əxlaq problemi olduğunu göstərir. ayrıca, onların uğursuzluğa düçar olmağını 4. əmrə bağlı olduğunu da deyə bilərik, çünki onlar valideyninə qarşı hörmətsizlik etmişdir və tanrı ədaləti bərqərar edir.

--spoiler--



--spoiler--
bu haqda əlimdən gəldiyi qədər yazdım, ümid edirəm faydalı olar. kino tarixində çox vacib hadisədir dekalog. izləyin, izlətdirin.

p.s məlumatlar vikipediadan götürülərək, yazarın öz şərhləri ilə mix edilib istifadəyə verilmişdir.

millətçi vs milliyətçi | fəlsəfə

dozimetr | elm

futhark | mədəniyyət

on the internet nobody knows you are a dog ★ wiki | incəsənət

Peter Steiner tərəfindən, 5 iyul 1993-cü ildə New Yorker qəzetində dərc edilmiş və iki itin təsvir olunduğu şəkil: biri kompüterdə oturur və eyni bu frazanı söyləyir, ikincisi isə oturur və ona diqqətlə qulaq asır. Bu şəkil, 2011-ci ildən bu yana The New Yorker-in səhifələrindəki ən populyar rəsm idi və Steiner müntəzəm yenidən çapından 50.000 dollar qazanır. Şəkildəki yazı ingilis dilində atalar sözünə çevrilmişdir.