karamazov qardaşları
| ədəbiyyat6,200 | 10 | 51
əjdahalar googlla
zazoza
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
məsləhətim əsərin böyük inkivizitor hissəsini oxumağınızdır
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
roman tarixinin ikinci keçid dövrü (xıx. əsr) realizm ekolunun ən estetik nümunələrindən birini (bəlkə də birincisini) təhlil etməkdən, eyniylə cinayət və cəza kimi, çəkinirəm. bu tərz romanları bir dəfədən başa düşmə cəhdi xeyli qəliz olmaqla yanaşı, biraz da cəsarət işidir. deyək ki siz karamazov qardaşları tərzi romançılığı qavrayıb, əsərin üstünüzdə yaratdığı illuziyanı (ah, yanıldıcı, çox vaxt da saxta) illuziyanı yazıya, bir dosta, hər şey bir tərəfə, özünüzə yansıtmaq istədiniz; bəs sonra? bu yansımanın əslində bir yanılsama olduğu fikri sizi əsrinə çevirməzmi? bu dəli cəsarətdir; ancaq, bu cəsarət haqqından istifadə edib, xarakterləri haqqında yazacam...
fyodor pavloviç karamazov: çarizmin hökm sürdüyü dövrlərdə evləndiyi qadınlar tərəfindən burjua varlıq halına gələn pavloviç, həmçinin hekayənin davam etdiyi kiçik kəndin içində, insan şəhvətinin yaşlılıq halını göstərir: dostoyevski, xarakteri üstündən (bunu böyük cəsarətlə karamazov qanı adlandıraraq) orta təbəqənin cəsarətini, (hürkmüş, ehtiyatlı cəsarətdir bu) kilsə (ümumiyyətlə dövrün indivindualizmlə teizm) əlaqələrini işıqlandırır. oxuduğum bir digər mənbənin iddiası isə, pavloviç xarakterini dostoyevskinin kiçik yansıması olaraq görürdü. dostoyevskinin karamazovları yazdığı yaşla, pavloviçin yaşı hardasa yaxındır. mövzudan kənarlaşmayaraq, davam edirəm: şəhvət sözü məni fikirləşdirir. sanki bu ilahi və şeirsəl səsləniş romanın arxa pərdəsində gizlənən böyük qəhqəhədir. cinsəl yaşamın son illərində tərs mütanasibliyə uyğun formada libidonun yüksəlişi. elə dostoyevski də altını qalın xətlə çəkərək, xəbərdarlıq edir: ifadə edir ki, fyodr pavloviç ilk gənclik illərinə nəzərən, yaşlılıq çağlarında şəhvətin tələsinə daha asanlıqla düşürdü. burada isə diqqətimi ilk gənclik sözü çəkir: gənc karamazovun üç şəhvət meyvəsi mövcuddur: dmitri (mitya) karamazov, ortancıl, ivan karamazov və isanın bir digər bədənlə zühru, aleksey (alyoşa) karamazov. bu üç oğula bütün roman boyu şübhəli oğul damğası daşıyan, smerdyakovda daxil edilir. və indiki, yaşlılıq dövrünə qayıdıram pavloviçin: o, ilk oğlu mityanın dəli kimi aşiq olduğu qadını sevməktə, onu oğlunun əlindən almaq üçün hər bir yola əl atmaqdır. romanın ortalarında heç gözlənilməyən (əslində işarələri verilən, lakin inanılması çətin) ölümü isə şəhvətlə deyil, kiçik, unudulan intiqamla əlaqəlidir. şəxsən bunu təxmin etmək mənim üçün çətin idi. dostoyevski rahatlıqla sağı göstərib, solu vurmuşdu.
dmitri karamazov: evin ilk göz ağrısı, anasının ölümündən sonra atasından uzaqda böyümüyə məcbur buraxılmış, bədbəxt! ona bədbəxt deməkdən zövq alır və onun bu ifadədən inciyəcəyini, köpürəcəyini heç fikirləşmirəm. mitya, romanın ən bədbəxt, zavallı piyonudur. ona xarakter demək də gəlmir içimdən. halbuki fikir verilsə, dostoyevski onu daha canlı, daha detallı, daha inamlı təsvir edirdi. kim bilir? bəlkə də sözü gedən canlılıq, ağır realizm onu məndən bu qədər uzaqlaşdırır... amma yox, uzaqlaşdırmaq sözü səhv seçilmiş ifadədir. mitya qürurlu, tez əsəbləşən, özündən çıxan, vurub ətrafı dağıdan, lakin saf insan kimi hələ də sevgiyə inanan və böyük qürur hissiylə sevəbilən varlıqdır. onun katerina ivanovayla başlayan alçaldılmış hekayəsi, gruşenkanın qarşısında mityanın alçalmasıyla davam edir. bir dəfə qeyd etmişdim, bu ikinci olsun: dostoyevskinin xarakterləri alçalmışlıqdan böyük zövq alan varlıqlardır. söz gəlimi; mən 9.dərəcədən məmur kolyanov... içki içən, arvadı tərəfindən üzü tüpürcəkli, alçağın biriyəm! vs... qısacası, bunu etiraf etməkdən çəkinmirlər. mitya haqqında isə iki polemikanı deşəcəm: birincisi ata qatilliyi və qürur; ikincisiysə katerina ivanovna və gruşenka arasında sıxışıb qalan qürur və alçalmışlıq.
ata qatili
mitya anasından ona qalan sərvətin alt min rublnu alaraq, atasından bir daha pul istəməyəcəyini bildirir. lakin sonrasında cərəyan edən hadisələr onu bir daha atasına ağız açmaq məcburiyyətində qoyur. o, katerina ivanovnadan borca aldığı üç min rublu, bir gecənin içində gruşenkayla yeyir. bununla iki tələyə birdən düşür mitya: birincisi o nişanlısı katyaya xəyanət edir; ikincisiysə, bu qədər böyük miqdarı necə geri qaytarmalı olduğundan xəbərsizdir. özünün də ifadə etdiyi kimi, dmitri karamazov qatil ola bilər, ancaq oğru, oğru əsla! qürurlu və axmaqyana ifadələrdir. mitya atasından o pulu almaq üçün müxtəlif yollara əl atır. lakin pavloviçin başına vuran şəhvəti, qaçınılmaz tragediyanı özlüyündə gətirir: bu yaşlı burjua, pulu onunla evlənəcəyi təqdirdə gruşenkaya vermək niyyətindədir... dmitri buna görə onu dəfələrlə döyür, hər kəsin içində alçaldır, üzünə tüpürür. getdiyi içki məclislərində onu öldürəcəyini, bəhs edilən üç min rublun ona aid olduğunu dəfələrlə, həmçinin qarşısına çıxan hamıya qışqırır.
nəticədə bir gecə yarısı pavloviç qətlə yetirilir. bütün diqqətlər mityanın üstündədir.
katya və gruşenka
hansını sevirdi dmitri? ayaqlarına dolanması üçün lağ etdiyi katyanımı, yoxsa onu rəzil rüsvay hala gətirmiş, alçaltmış gruşenkanımı? məncə hər ikisini; lakin fərqli formada: mitya sevgi əksikliyi ilə böyümüş uşaq idi. onun şəhvətə, sığallanmağa ehtiyacı hiss edilirdi. qüruru da bu səbələrdən gün işığına çıxmışdı. bir tərəfdən bir qadına xəyanət, digər tərəfdən oğru olacağı reallığının onu qəhr etməsi. dediyim kimi, mitya romanın ən yazzıq uşağıdır.
ivan karamazov: böyük inkivizitorı təmsil edən ivan, təsvir etdiyi hekayəsiylə bir yerdə, rus insanının şübhəsini təmsil edirdi. tanrı tanımaz, kilsəyə qarşı şəxsiyyəti, üç oğul arasında onu daha çox pavloviçə yaxınlaşdırırdı. ivan dmitrinin nişanlışı katerina ivanovnanı sevir, lakin bu eşqi mümkünsüz adlanırdı. mitya hər nə qədər duyğunun (sentimentallığın) xarakteridirsə, ivan da o qədər, onun əksinə məntiqin ifşasıdır. ələlxüsus romanın sonlarına tərəf şeytanla monoloqlarını fikirləşirəm. orada hər şeyi ifadə edir əslində: atasının ölümünü o hamıdan çox istəyirdi. lakin məntiqi, bunu sadəcə istək olaraq sərhədləmişdi. və məhkəmədə dediyi bir ifadəni necə yaddan çıxartmaq olar: kim istəməz ki atasının ölümünü?
alyoşa karamazov: onu, isanın bir zühruna oxşatmışdım. romanın ən masum xarakterindən (qəribədir, məsum olduğu qədər də böyük günahın təmsili olaraq da oxunur) bəhs edirəm. rahib olmaq xəyalındaki bu gəncin ürəkdən sevdiyi şəxs zosima babadır. çöldə davam edən yaşamın uzağında, incilin içinə qapılaraq günahsız yaşamaq istəyindədir. lakin zosima babanın ölümünə yaxın xahişiylə çölə çıxmağa, baş verəcək fəlakətin qarşısını almağa qərar verir. zosima baba ona, bir fəlakətin yaşanacağını deyir. alyoşa bir isa kimi qurtarıcı rolundadır. romanın bütün qəhrəmanları tərəfindən sevilən (o qədər sevilən ki, oxucu şübhəyə düşməkdən özünü ala bilmir: bu qədər sevilib, rəğbət görməyin nəyi yaxşıdır axı?) hörmət edilən alyoşa, qardaşı mityanın atasını öldürmədiyinə yekdilliklə inanır. lakin ona xatırladırlar: kim olursan ol, nəticədə karamazov qanı daşıyırsan. içdən içə hiss edilən bu ağrı, zosima babanın ölümündən sonra bu gənc oğlanın günah işləmə istəkləri, bir tərəfdən bu qan teoriyasını isbatlamaq gücündədir. alyoşa roman boyu tanrı/insan söhbətlərini bir çox xarakterlə danışır. tanrını, incili sonuna qədər müdafiə etsə də, sanki bir tərəfdən şübhəli, onun varlığına sonuna qədər inanmamaqdadır...
smerdyakov: bu, #150946 cı entrydən bir pasajın altını qalın xəttlə çəkirəm: lap deyək ki, sələmçi qadını pis, daşqəlbli olduğuna görə belə tez unutduq. bəs ən xırda xarakterli obrazlara belə mənəvi dərinlik qatan dostoyevski, lizavetaya qarşı niyə belə səthi yanaşır? bu böyük ürəyə malik qıza, niyə kiçik xarakterli, fağır obraz kimi davranır? (...) raskolnikov nə edibsə, əslində özünə edib. qurduğu həyatın əzabını çəkməkdədir. sırf bunu vurğulamaq üçün, lizavetanın əzabı bir o qədər də qabardılmır və nəzərə çarpmır əsərdə. lizavetanın ölümü cinayət hüququ mövzusudur, dostoyevski isə bizə daha yüksək bir hüquqdan bəhs edir. yazarımız haqqlıdır; lizanın şeirsəl ölümünə, vicdanı ləkələməmək, leitmotifi zədələməmək adına səthi yanaşılıb. ki, eyniylə smerdyakovun bu mətndə qabardılmaması kimi... smerdyakov bir dəli qadından doğulan uşaqdır. hardasa bütün kənd bu uşağın şəhvət tələsinə düşən fyodor pavloviçin oğlu olduğunu iddia edir. və dostoyevskidən fərqli olaraq, mən onun üstündə biraz durmaq niyyətindəyəm: lizanın ölümündəki səthi yanaşma anlaşılandır; lakin smerdyakovunki deyil. dostoyevski romanın sonuna qədər var olan şübhəni açıqlamır. bu təbii ki o dövrlər üçün (tibb misalı) mümkünsüz idi; lakin dostoyevskinin romanın içinə daxil olması (elədir, dostoyevski mityanın məhkəməsində, hər şeyi bildiyi halda səssiz səssiz oturmuşdu!) bu qaranlığa aydınlıq gətirə bilərdi. şübhəsiz ki də gətirdi. ancaq başqa formada, yenə solu göstərib sağı vurmasıyla: cinayəti işləyən smerdyakovdur. lakin bunu pərdələyən o üç min rublu oğurlamasıdır. smerdyakovun pavloviçi öldürməsi pula görə idimi? təbii ki deyil, o bunu ustalıqla ivanı məxsərəyə alaraq, sırf ivanın istəyi üçün etdiyini deyir. əslində isə o uzun illər idi bu anın xəyalıyla yaşayırdı. yəni, dostoyevski bu axmaq adlandırılan, lakin təməldə böyük ağıla sahib dördüncü karamazovu, səthi yanaşma, günahı başqasının üstünə yıxma metoduyla mükafatlandırır. qeyd edim ki, smerdyakov romanda sevdiyim ikinci xarakterdir...
gruşenka: haqqında qısa yazacam. min səhifəlik sütunların arasında sevgisi heç də təbii, şəffav, içdən, safca gəlmədi. modern qadın tipologiyasının bir digər (və əsas) üzü olan bu qadın, dostoyevskinin qadın təsvirləri arasında ən qəddar olanlarındandır. heç şübhəsiz ki bir digəri üçün bu, nastasya flippnovnadır. (bax: idiot)
katerina ivanovna: ah, katya, katya... lirik qadındır katya. cinayət və cəzadaki katerina ivanovnanın cavanlığını xatırladır. qürurlu, qadının qəzəbi və lirizmidir.
və
kolya krosotkin: romanın ən sevdiyim, on üç yaşlı gənc sosyalisti, alyoşanın dostu, rus kəndlisini axmaq yerinə qoyan, lakin dostu ilyuşaya görə pervzonu* pervzon ilyuşanın çörəyə batırılmış iynələri qarşısına atdığı və yaraladığı itdir (bu fikri də ona smerdyakov vermişdi ) tapıb, onu xoşbəxt edəcək dərəcədə də müdrikdir. gələcəyin, sosyalizm siqnallarıdır kolya...
dxaniyamın çatdığı qədər yazmağa çalışdım. daha yazılmayan üstündən səthi keçilmiş yüzlərcə detal var. bir üst entrydəki fikrimi təkrarlayaraq bitirim, mənə görə dünya ədəbiyyat tarixinin ən güclü romanı.
yaşasın karamazov qanı!
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Əsər incildən götürülmüş bu sözlə başlayır.
Torpağa düşən buğda dənəsi ölməsə yalnız qalacaq ölsə səmərəli olacaq bar verəcək.
Çox maraqlı surətlər var əsərdə əsas ivan, Dmitri, Fyodor Pavloviç, Katerina və Liza qalanlar adi günlük surətlərdi demək olar.
Dostoyevski vicdan əzabını çox ələ alır bu həqiqətən rus xalqına məxsus xüsusiyyətdir yoxsa yazıçının nəsə ancaq özünün qarın sancısıdır. Mən başqa xalqlarda oxuduğum əsərlərdə vicdan əzabının insan beynində bu qədər isteriyalara səbəb olduğunu görməmişəm. Bizdə məsəlçün əgər şahid yoxdursa deməli vicdan əzabı boş şeydir. Rus xalqı yəni bu qədər vicdanlıdırmı? Ancaq əsəri oxuyanda yazıçının dühasına heyran olmamaq mümkün deyil. Surətlərin iç dünyasını bu qədər açmaq surətləri bu qədər yaşamaq mən çox az yazıçıda görə bilmişəm və maraqlı surətlərin belə çox olması az görülən birşeydi. Əsər məncə daha böyük olmalıydı çünki üstündə durulacaq surətlər çox idi. Odur ki mütləq oxunmalıdır.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
üzv ol