yadlaşdırma texnikası

1. bertolt brechtə aid; teatr, roman və film sənətində istifadə edilən texnikadır. məğzi politikdir; sosyalist bir sənətçi olan brechtə görə, xalqın həftə boyunca kapitalist sistem tərəfindən sömürülməsi, bütün gücünün (səsinin, əməyinin, insanlığının) əlindən alınması azmış kimi, elə həmin sistəmə xidmət göstərən incəsənət növləri də onları kor etməklə məşğuldur.
aristonun mağarasından dünyaya ithaf edilmiş düsturu; qəhrəmanın sonsuzmuş kimi gələn, tragediyalarla, ağrı və əzablarla bəzədilmiş səyahəti, onun qələbəsiylə başa çatmalıdır. iyirmilərin başında (xüsusiylə "b" kateqoriyalı filmlər daxil) bir çox hollywood pop ikonaları aristonun bu sxemini, filmlərin ssenarilərinə tətbiq etdilər. crossline olaraqda bilinən bu sistemin adı campbellcı hekayələrdir. (yəni, giriş / gəlişmə / nəticə klassikası. hətta yad deyilsiz: a. bir qəhrəmandır. bir hədəfi var. o hədəfə aparan yol müxtəlif maneələrlə əhatələnib. qəhrəmanımızla empatiya qururuq. o, bariyerləri bir bir aşdıqca mənəvi orqazma çatıb, onun uğurunu şərik hesab edirik özümüzü. sonra o qələbəylə bu yolu başa çatdırır.) hollywood kino sənayesində minlərlə belə film var. elə brecht də bu sxemə qarşı idi. joseph raymond mccarthynin amerikası (diktatoryal xülyası) kommunizmə cəbhə almışdı. brechtlər, chaplinlər, marilyn monroelar, jean seberglər üçün qaranlıq dövr yaşanırdı.
brecht bu texnikanı əvvəlcə teatrlarda inkişaf etdirdi. epik teatr adlanan və kapitalist yuxuya qarşı olan bu pyeslər inqilabi janrlarda yazılmağa başladı (hətta və hətta brecht mccarthyçi dövrdə kimlik dəyişdirərək, başqa adlarla yazmağa məcbur qalmışdı)
yadlaşdırma texnikası sadə idi: xalqı öz masturbativ ssenari, pyes və romanlarınızla məhv etməyə haqqınız yoxdur! xoşbəxt sonlarla bitən, qəhrəmanın qələbəsiylə başa çatan (lakin xalq empatiya qurduğu qəhrəman kimi qalib yox, reel yaşamda məğlub idi) filmlər istəmərik! və bütün bunların müqabilində, səhnədəki aktyor tamaşaçıyla söhbətləşir, filmlərin bəziləri xoşbəxt sonluqla bitməməyə başlayırdı. kino sənəti yadlaşdırma effekti üçün əlindən gələni əsirgəmirdi: aktyorun müqəddəs qaydanı pozuşu, kameraya atdığı baxış, izləyicini qərq olduğu yuxudan oyadırdı. o artıq fərqindəydi ki, izlədiyi kinodur. ələlxüsus nouvelle vague altmışlarda brechtə sahib çıxdı. godardlar, truffautlar, chabrollar və bazinlər bu politik məqsəd güdən filmlər çəkib, resenziyalar yazdılar. incəsənət artıq dincəlmək üçün, həftəsonu reallaşdırılan şıltaqlıq deyildi.
aktyorun kameraya baxışı,
aks atlması,
yarıda kəsilən musiqilər,
tamaşaçılar arasından səhnəyə atılan aktorlar,
pastiş roman
vs.

brechtin yadlaşdırma teoriyası zamanla politik qüvvəsini itirib, şəxsi tərzlərə də çevrildi. filmlərə biraz da belə baxmalı...

2. katharsisdən uzaqlaşıb filmə daxil olmamaq üçün istifadə olunan estetika. bəzən kontrollu katharsisə icazə vermək rejissorun əlində olur. 8 maddədən ibarət brecht estetikasında bütün maddələr istifadə olunarsa nəyə baxdığınızı belə sorğulamağa başlayırsız. nəticədə sizə fərqli baxış bucağı qazandıran və sorğulanmayan şeyləri sorğulamağınızı aşılayan bir anlatım tərzidir.
lars von trier'in tutduğu yol da sapına qədər brechtian yoldur. ilk örnəklərinə isə the servant filmini misal çəkmək olar.

yadlaşdırma texnikası

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!