2. genişlənmə prosesi, nəticədə hər hansı bir vəhdətin məzmunu açılır, onun hissələri isə müstəqillik əldə edir və bir birindən fərqləndirilir. eksplikasiya terminindən idealist fəlsəfədə geniş istifadə edilir. neoplatonizmdə dünya, ayrı-ayrı şeylər, eksplikasiya kimi, allahın "öz-özünü genişləndirməsi" kimi nəzərdən keçirilir və belə göstərilir ki, onlar əvvəlcə allahda vəhdət halında mövcud olur. georg wilhelm friedrich hegel gerçəkliyi anlayışların öz təyinlərinin müxtəlifliyi şəklində genişlənməsi kimi nəzərdən keçirir.
3. adət olunmuş, lakin dürüst olmayan anlayışın və ya təsəvvürün dürüst elmi anlayışla əvəz edilməsindən ibarət məntiqi-metodoloji üsul. eksplikasiya adətən predmet haqqında elməqədərki və ya hələ qeyri-müəyyən olan bilikdən fərqli elmi nəzərriyənin inkişafinda əsas anlayışların hazırlanması kimi çıxış edir.