1. açılımı: human leukocyte antigens
hla gen ailəsi, insan leykosit antigeni kompleksi olaraq bir qrup lazımi zülal yaradılması üçün təlimatlar verir. hla kompleksi immunitet sisteminin bədənin öz zülallarını viruslar və bakteriya kimi xarici orqanizmlərin yaratdığı zülallardan ayırd etməsinə kömək olur.
hla, bir çox canlıya aid bir gen ailəsi olan major histokompatibilite kompleksinin (mhc) insan versiyasıdır. insanlarda mhc kompleksi 200-dən çox geni təşkil edir. bu kompleksin genləri, sinif i, sinif ii və sinif iii olaraq üç qrupa ayrılır. insanlar, hla-a, hla-b və hla-c olaraq üç əsas mhc i sinif geninə sahibdirlər. bu genlərdən yaradılan zülallar demək olar insandakı bütün hüceyrələrin səthində olur. hüceyrə səthində, bu zülallar hüceyrə içindən ixrac edilən zülal fragmanlarına (peptidlərin) bağlanır. mhc sinif i zülalları bu peptidləri immunitet sisteminə göstərir. immunitet sistemi, peptidləri yad (viral və ya bakterial peptidlər kimi) tanısa, yoluxmuş hüceyrə buna özünü yox edərək reaksiya verir.
insanlarda 6 əsas mhc ii sinif geni var: hla-dpa1, hla-dpb1, hla-dqa1, hla-dqb1, hla-dra və hla-drb1. mhc ii genləri, yalnız müəyyən immunitet sistemi hüceyrələrinin səthində olan zülalların yaradılması üçün təlimatlar verir. mhc i zülalları kimi, bu zülallar peptidi immunitet sisteminə göstərir.
mhc sinif iii genlərindən yaradılan zülallar bir az fərqli funksiyalara malikdir; iltihablanma və digər immunitet sistemi işlərində iştirak edir. bəzi mhc genlərinin funksiyaları bilinmir.
hla genləri bir çox funksiyaya malikdir, bu da hər bir adamın immunitet sisteminin müxtəlif yad orqanizmlərə reaksiya verməsinə imkan yaradır. bəzi hla genləri, hər biri müəyyən bir say (hla-b27 kimi) daşıyan yüzlərlə müəyyən versiyaya (alel) malikdir. əlaqəli alellər birlikdə xarakterizə edilir; məsələn, ən az 40 oxşar allel, hla-b27 alt tipidir. bu alt tiplər, hla-b 2701 və ya hla-b 2743 adlanır.
hla genlərinin fərqli alelləriylə 100-dən çox xəstəlik əlaqələndirilmişdir. məsələn, hla-b27 alleli, ankilozan spondilit olaraq adlandırılan bir oynaq iltihablanması xəstəliyinin riskini artırır. anormal immunitet funksiyasını ehtiva edən bəzi digər pozğunluqlar və bəzi xərçəng növləri də spesifik hla aleli ilə əlaqəlidir. bununla yanaşı, hla genlərinin bu xəstəliklərin inkişaf riski şəraitində hansı rolu oynadığı dəqiq deyil.