muzey

1. tarixde bilinen ve indiki muzeylerin adını aldığı ilk yer misirin isgenderiyye şeherinde yaranıb. isgenderiyye muzeyi bizim bildiyimiz muzey anlayışından ferqli olsa da muzey adı mehz oradan gelir.
makedoniyalı böyük isgender babilde öldükden sonra onun yaxın dostlarından olan ptolemaios soter misirin idaresini ele alır ve e.evvel 304-cü ilde öz krallığını elan edir ve e.evvel 30-cu ile qeder misiri ptolemaios sülalesi idare edir. i ptolemaios soter ve daha sonra taxta keçen oğlu ii soter elm ve senete çox deyer veren liderler idiler. onların himayedarlığı sayesinde rodoslu deinokrates (efesdeki artemis mebedinin memarı) ve daha sonra knidoslu sostratos (isgenderiyye mayakının memarı) isgenderiyyenin esas şeher planını qururlar. memarlar şeheri muz mebedi ve ona bağlı olan kitabxananın etrafında qururlar.
muz mebedleri yunanlılara xas mebedler idi. yunanıstanda bu mebedler incesenetin, tarixin ve elmin qoruyucuları sayılırlardı.
muz mebedlerinde 9 eded muz tanrıçası mövcud idi. muzlar zevs ve minemosinin 9 tanrıça qızı hesab edilirdi. yunan efsanelerinde muz tanrıçaları ile elaqeli ayrı bir dastan ve hekaye olmasa da, onlar zevsin ve diger tanrıların teşkil elediyi ziyafetlerde apollonun başçılığı ile reqs edib, şeir deyib her kesi eylendiren tanrıçalar idiler. muz tanrıçalarının her biri bir sahenin himayedarı hesab edilirdi. euterpe musiqinin, erato eşq şeirlerinin, kalliope dastan ve qehremanlıq şeirlerinin, kleio tarixin, melpomene tragediyanın, polimnia ruhani şeirlerin, terpiskhore reqsin, talia komediyanın ve uranian astronomiyanın qoruyucusu sayılırdı.
isgenderiyyedeki bu muz mebedi yunan emsallarından ferqlenirdi. yunanıstanda şeir ve musiqi merkezi olan muz mebedlerinden ferqli olaraq isgenderiyyede esas sahe pozitiv elm idi. burada elm adamları ve onların kömekçileri üçün yataqxanalar, konfrans salonları, açıq hava mühazire salonları, laboratoriyalar, resedxana, botanika ve zoologiya bağçaları var idi. isgenderiyye muz mebedinin elm merkezi olmağının esas banisi aristotelin telebesi olan straton sayesinde olmuşdur. ptolemaios stratonu isgenderiyyeye devet edir ve mebedin idaresini ona emanet edir. straton aristotelin liseumunu burada yeniden qurur. daha sonraki yüz ilde mebedi riyaziyyatçı evklid, dünyanın böyüklüyünü ilk defe demek olar tam doğru ölçen eratostenes ve konikler haqqında ilk ders kitabının yazıçısı pergeli kimi alimler idare etdiler.
daha sonraki dövrlerde isgenderiyye muz mebedini yunanıstan ve romada tetbiq elemeye de başladılar. ancaq dövrler keçdikçe muz mebedinin mebed olmağı unuduldu ve artıq muzların mebedi (muzey) elm, tarix ve senetin yaradıldığı yer yox toplandığı yer olmağa başladı ve bizim bildiyimiz şekilde muzeyler ilk defe renosans italiyasında medici ve borcia aileleri sayesinde yaranmağa başladı.
dövrümüzde artıq muzeyler her kiçik ve böyük şeherde, o yerin ve bölgenin tarixinin, incesenetinin, elminin nümayiş etdirildiyi yerlerdir.
bundan sonra her defe her hansı bir muzeyi gezdiyimizde eyni zamanda bir muz mebedini de gezdiyimizi xatırlayaq.

2. tarixi maddi – mənəvi dəyərləri olan müxtəlif sənət əsərlərinin qorunub saxlanıldığı və eyni zamanda öyrənildiyi mədəniyyət ocağı

Muzey tarixin müəyyən məqamını özündə yaşadan, ötən əsrin tarixi hadisələrindən xəbər verən eksponatlar üzərində tədqiqat işlərini aparan, onları toplayan, qoruyan, sərgiləyən və keçmişdən bu günə, bu gündən gələcəyə ötürən körpüdür. Biz muzeylərə sadəcə olaraq qiymətli əşyaların, maddi – mənəvi sərvətlərin saxlanıldığı yer kimi baxa bilmərik, çünki burada qorunub saxlanılan hər bir tarixi və bədii əhəmiyyət kəsb edən eksponat, əşya mənsub olduğu xalqın tarixini, qədimliyini və milliliyini əks etdirir.

Muzeylər insanların incəsənətə olan marağından və bu incəsənət əsərlərini toplamaq meylindən yaranmışdır. ”Muzey” sözü yunan dilində istifadə olunan “mouseion” sözündən meydana gəlmişdir. Belə ki, bu söz yunan mifologiyasında ilham pəriləri olan “muzalar” adında ilahələrə həsr olunan məbəd idi. ”Muzalar” qədim yunan mifologiyasında incəsənət və elm ilahələri hesab olunurdu.

mənbə: muza- ııı buraxılış

muzey

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!