1. edgar allan poe'nun ən sevdiyim şeirlərindən biridir. ümumi götürsək, şeirdə, 'sağlam' bir insanın zamanla şər qüvvələrin(ki şeirdə bu şər qüvvələr haqqında əlavə detal verilməyib) təsiri ilə dəhşətli, qorxunc bir hal alaraq dəli olmasından bəhs edilir. o möhtəşəm, parlaq və qüdrətli saray zamanla pərili(şər ruhlar) bir xarabaya çevrilir. şeirdə, saray insan başını, ilkin işıqsaçan sonra isə qırmızı çərçivəli pəncərələr gözləri, qızıl kimi sarı bayraqlar saçları, yaqutlar və incilərlə bəzədilmiş qapı isə insan dodaqlarını və dişlərini yəni ağzı simvolize edir. saray'ın hökmdarının adı 'thought'dur yəni ingilis dilində 'düşüncə' buna və digər simvollara əsasən deyə bilərik ki bu saray insan'nın metaforudur. və poe bəzəkli sözləri sevən bir yazardı, şeirdə 'porphyrogene' deyə söz yaradıb. yunan dilində porphy bənövşəyi rəngdir, gene isə mənşə deməkdir: söz bənövşəyə aid olan/bənövşəyə doğulmuş mənasına gəlir, qədim dövrlərdən bəri bənövşəyi rəng roma, bizans və digər imperatorlarının rəngi idi. belaliklə porphyrogene sözü şeirdəki hökmdarı ifadə etmək üçündür.

in the greenest of our valleys
by good angels tenanted,
once a fair and stately palace—
radiant palace—reared its head.
in the monarch thought’s dominion,
it stood there!
never seraph spread a pinion
over fabric half so fair!

banners yellow, glorious, golden,
on its roof did float and flow
(this—all this—was in the olden
time long ago)
and every gentle air that dallied,
in that sweet day,
along the ramparts plumed and pallid,
a wingèd odor went away.

wanderers in that happy valley,
through two luminous windows, saw
spirits moving musically
to a lute’s well-tunèd law,
round about a throne where, sitting,
porphyrogene!
in state his glory well befitting,
the ruler of the realm was seen.

and all with pearl and ruby glowing
was the fair palace door,
through which came flowing, flowing, flowing
and sparkling evermore,
a troop of echoes, whose sweet duty
was but to sing,
in voices of surpassing beauty,
the wit and wisdom of their king.

but evil things, in robes of sorrow,
assailed the monarch’s high estate;
(ah, let us mourn!—for never morrow
shall dawn upon him, desolate!)
and round about his home the glory
that blushed and bloomed
is but a dim-remembered story
of the old time entombed.

and travellers, now, within that valley,
through the red-litten windows see
vast forms that move fantastically
to a discordant melody;
while, like a ghastly rapid river,
through the pale door
a hideous throng rush out forever,
and laugh—but smile no more.

tərcüməsi:

pərili saray

yaxşı mələklərin məskən saldığı,
bizim dərələrin ən yaşılında,
bir vaxtlar möhtəşəm və nəhəng bir saray,
işıqsaçan bir saray başını göyə ucaltdı.
monarx düşüncə'nin hökmdarlığında bu saray
burda dayandı.
indiyə qədər heç bir seraf
belə möhtəşəm tikintinin üstündə qanad çırpmamışdı.

qızıl kimi sarı və şöhrətli bayraqlar
bu sarayın damında daşdı və axdı.
(bunlar, bütün bunlar, çox illər əvvəl idi)
ve həmin şirin gündə,
hər mülayim meh veyllənərək
solğun və lələkli hisarlardan keçəndə
qanadlı bir ətir gəlib-uzaqlaşdı.

bu xoşbəxt dərədə dolaşanlar
işıldayan iki pəncərədən gördülər:
taxtın ətrafında,
yaxşı köklənmiş bir rübabın əhanginə
musiqiylə oynayan ruhları,
hardaki oturmuşdu porfirogin,
və beləliklə bu diyarların hökmdarı göründü.

və bütün incilərlə və yaqut işıltıları ilə bəzədilmişdi möhtəşəm sarayın qapısı,
hansından ki 'exo dəstələri' axaraq gəldi və daha da işıldadı,
onların şirin vəzifələri sadəcə
hökmdarın fərasətini və müdrikliyini
ötüb-keçən bir gözəlliyin səsi ilə oxumaq idi.

...