1. anadoluda yaşadığına inanılan yarı insan, yarı ilan ölümsüz mifik varlıqdır. öldüyündə ruhunun qızına keçdiyinə inanılır. bütün əfsanələrdə qadın olaraq təsvir edilir. ən bilinəni isə cəmşab və şahmaran əfsanəsidir.


minlərlə il əvvəl yeddi mərtəbəli yeraltında tarsusda yaşayan ilanlar var idi. maran adı verilən bu ilanlar çox ağıllı və şəfqətli idilər. onlar sülh içində yaşayırdılar. maranların kraliçasına şahmaran deyilərdi. çox gənc və gözəl görünürmüş.
əfsanəyə görə, şahmaranı görən ilk insan cəmşab olur. o, dolanışığı üçün odun satan kasıb bir ailənin oğlu idi. bir gün cəmşab və yoldaşları bal dolu bir mağara kəşf edirlər. balı çıxarmaq üçün cəmşabı aşağıya endirən yoldaşları acgözlükdən və daha çox bal üçün onu orada qoyub qaçırlar. cəmşab mağarada bir dəlik görür və buradan gələn işığın fərqinə varır. cibindəki bıçaq ilə işıq süzülən deşiyi böyüdür, ömründə görmədiyi qədər gözəl bir bağa girir. bu bağçada bənzəri olmayan çiçəklər və bir hovuz ilə bir çox ilan görür. hovuzun başındakı taxtda süd ağ bədənli bir ilan oturur.
şahmaranın etibarını qazanan cəmşab uzun illər bu bağçada yaşayır. illər sonra, ailəsi üçün darıxdığını deyib getmək üçün yalvarır. şahmaran da onu buraxacağını, ancaq yerini kimsəyə deməyəcəyinə dair söz verməsini və hamama girməməyini istəyir. şahmarana söz verib ailəsinə qovuşan cəmşab uzun illər verdiyi sözdə dayanaraq şahmaranın yerini kimsəyə demir.
bir gün ölkənin padşahı xəstələnir. vəzir, xəstəliyin çarəsinin şahmararın ətini yemək olduğunu deyir və hər yerə xəbər salır.
insanları bir bir hamama salırlar. sıra cəmşaba çatanda bədəni hamamda pul-pul olur. təzyiqə dözə bilməyib şahmaranın yerini deyir.
şahmaran tapılır. insanlara güvənməməyi anlayır. amma bu xəyanətə qarşılıq cəmşaba son dəfə yaxşılıq edir.
şahmaran cəmşaba; "məni torpaq çanaqda qaynadıb suyumu vəzirə içir, ətimi də padşaha yedir" deyir. beləliklə zəhərli sudan içən vəzir ölür, padşah da sağalıb cəmşabı vəziri edir. əfsanəyə görə şahmaranın öldürüldüyünü ilanlar o gündən bəri bilmirlər. öyrəndikləri gün bütün tarsusu işğal edəcəklərini deyirlər.