1. 1906-cı ildə üzeyir hacıbəyov tərəfindən irşad qəzetində çap olunan və bugün də aktual olan məqalə.

"Daha bәsdir, ağlımızı başımıza cәm edәk, minlәrcә illәrdәn bәri әşg ilә qan sellәrinә qәrq olan Vәtәnimizin belә bir dәhşәtamiz mәnzәrәsini pozub, ittifaq gününün şәşәәsi altında nurlanmağa qeyrәt edәlim.

Biz hamımız qafqazlı balalarıyıq, aramızda ülfәt olsun, bir-birimizә üz tutaq, yekdigәrimizә rast gәldikdә qәlbimiz mәһәbbәt, sevgi һissindәn nәş'әt edәn fәrәһ ilә mәşһun olsun. Yekdigәrimizin qәm vә fәrәhindәn һissәyab olaq.

Biz hamımız Qafqaz balalarıyıq. Qafqaz haqqında qәlbimizdә bәslәdiyimiz mәһәbbәt tәbiidir ki, gәrәk, bizi bir-birimizә mәrbut etsin. Qәrәz vә tәrәfgirlikdәn mütәvәllid büğz vә әdavәt kimi dәni һisslәrdәn özümüzü tәmizlәyәk. Bәsirәt gözü ilә һalımıza bir nәzәr ataq: һamımız Qafqaz balalarıyıq, zәrurәt vә eһtiyacımız birdir. istiqbalımızın rifah vә sәadәtini tә'min edәcәk qüvvә һamımızın һümmәt vә qeyrәtinә bağlıdır. Yalqız әldәn sәs çıxmaz.

Birimiz müsibәt qaranlığına giriftar olduqda, digәrimiz onun tәxlisinә canü-dildәn müsai sәrf etmәlidir. Birimizә bәxtiyarlıq işığı üz çevirsә, digәrimizi dә ondan һissәyab etmәliyik. Birimizә bәdbәxtlik ariz olsa, digәrimiz xoşbәxt ola bilmәz. Biz bunu özümüzә yәqin etmәliyik. Bu nöqteyi-nәzәrdәn, sәadәtә nail olmağa çalışanımız digәrimizin dә sәadәtinә qeyrәt etmәlidir.

Biz hamımız Qafqaz balalarıyıq. Birimizin düşmәni varsa, hamımızın düşmәnidir, dәf'inә һamımız çalışmalıyıq. Birimizi bir tәһlükә tәһdid edirsә, hamımızı tәhdid edir, nicatımız ittifaqdadır. Din, millәt ayrılığı bizim ittifaqımıza sәdd olmasın kәrәk.Biz hamımız Qafqaz balalarıyıq. Hәmrәylik, hәmfikirlik, hәmmәslәklik, hәmkarlıq-bunlar hamısı bizim vәzifeyi-müqәddәsәlәrimnzdәn әdd olunsun gәrәk. Әks surәtdә һeç bir işimiz düz gәtirmәz. Taleyimiz nifaq vә әdavәt üçün bizi bir-birimizә uğratmayıbdır. Biz bunu isbat etmәliyik.

Biz hamımız Qafqaz balalarıyıq. Mәdәniyyәt vә mәrifәtlimiz cәһalәtdә qalanımıza, qüvvәtlimiz zәifimizә, sәrvәtlimiz tavanasızlarımıza arxa olmalıdır. Bu әsas üzrә dolanmalıyıq ki, әğyardan yetişәn zәrbәlәr dә bizim üzәrimizdә әsәrpәzir olmasın. Biz Qafqaz balalarıyıq. Bundan belә, bizim sәyimiz, cidd-cәhdimiz yek-digәrimizә, müavinәt vә riayәt etmәyә münhәsir olsun gәrәk, birimiz digәrimizin hansı bir suyirәftar vә münasibәtsizliyindәn şagirdirsә, bu ikinci әvvәlincinin şikayәti bica olduğunu isbat etmәlidir. Aramızda hәr bir münaqişә vә müxalifatı tәsviyә etmәliyik.

Biz Qafqaz balalarıyıq Bizim ümumi mәktәblәrimiz, mәdrәsәlәrimiz, qәzetәlәrimiz olmalıdır. Ümumi ittifaqlar, ictimalar, mәclislәr qurub, ehtiyaclarımızı, һәr bir dәrdimizi müzakirә edib, әlaclar aramalıyıq. Biz öz ruhani vә cismani qüvvәlәrimizi bir yerә qatıb hanki bir yolda sәrf etsәk muradımıza nail olarıq.

Bundan belә bizim «lozunq» virdi- zәbanımız bu olmalıdır ki birimizin sәadәt vә xoşbәxtliyi hamımızın sәadәt vә xoşbәxtliyinә bağlıdır. Bundan belә biz qafqazlılar, bunu özümüzә rәhbәr edib, buna müvafiq iş görmәliyik.

Bunların hamısını avama tәlqin etmәk icab edәr. Bu da qәzetә vasitәsilә mümkündür. Qәzetәlәrimizin bundan belә ümdә vәzifәsi әvamımızı xudşünaslıq mәqamına gәtirmәkdir. Qәzetәlәrimiz namә'lum vә bimәna mübahisәlәri, nәfәs qaldıran mәqalәlәri, ara qızışdıran mükalimәlәri tәrk edib ittifaqa dair sәmimiyyәt qoxulu mәqalәlәr yazsalar vә ittifaq fikrini qövedәn felә gәtirәcәk tәriq vә vasitәlәri әvşama bәyan vә izaha başlaşalar, az çәkmәz ki, öz mәqsәdi-alilәrinә nail olarlar.

Ürәfa vә pişrövlәrimiz dәxi ittifaq üsulunu tә'min edәcәk tәşәbbüslәrdә bulunmalıdırlar. Bunun da başı ümumi mәktәblәr açıb, ümumi bir qәzetә nәşr etmәkdir.

Bәs, himmәt edәlim, qeyrәt edәlim! Qafqaz balaları! Keçәn keçdi, keçәnә güzәşt deyәrlәr. Keçmişi unudaq, gәlәcәyin dәrdinә qalmaq lazımdır. Görürsünüz eһtiyaclarımız, zәrurәtımız hamısı birdir. Sәnә nә lazım isә, mәnә dә o lazımdır. Mәnә nә lazım isә, sәnә dә o lazımdır.

Ehtiyaclarımız yetişibdir, rәf etmәk lazım. Rәf edilmәsә nәyә mәһkum olduğumuzu piş әz vәxt bilirmirsiniz, düşünürmüsünüz. Ehtiyaclarmızın rәfi dә, qafqazlılar, özümüzün himmәt vә qeyrәtinә bağlıdır. Biz hamımız Qafqaz balalarıyıq. Birimizin sәadәt vә xoşbәxtliyi hamımızın sәadәt vә xoşbәxtliyinә bağlıdır, xoşbәxtliyimizi, sәadәtimizi arzu ediriksә, әlimizdәn gәlәni himmәt vә qeyrәti müzayiqә etmәyәk!"

mənbə.
üzeyir hacıbəyov - seçilmiş əsərləri, ıı cild, 271