qaranlıq maddə
| elm5,317 | 12 | 73
əjdahalar googlla
cern - qaranlıq enerji - nabifur - inflyasiya - dark matter - dark energy - ən zəhlə tökən cümlələr - yazarların özlərinə belə ləzzət eləyən entryləri - alpha magnetic spectrometer
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
(bax: dark energy)
http://www.crystalinks.com/darkmatter.html
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
qaranlıq maddənin supersimmetriyaya görə qravitonun supersimmetrik əksi qravitinolardan ibarət olduğu düşünülür. supersimmetriya dediyimiz şey isə standard modeldəki maddə-enerji elementar hissəciklərinin bir qarşılığı olması fikridir. standard modeldə sol tərəf kvark və leptonlardan sağ tərəf isə bosonlardan ibarətdir və sol tərəf maddənin elementar zərrəcikləri, sağ tərəf isə qarşılıqlı təsirləri daşıyan bosonları əhatə edir. higgsin supersimmetrik şəkli higgsino, qravitonun qravitino və s. dir. qaranlıq maddənin elə bu qravitinolardan ibarət olduğu nəzəriyyəsi ortaya atılıb.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
isveçrə-fransa sərhədində yerin altında 27 km uzunluqlu halqa formasında tunellərdən ibarətdir cern. dünyada təkdir? böyüklüyünə və bilavasitə enerji səviyyəsinə görə əlbəttə ancaq iş prinsipinə görə xeyr. adı üstündə cern bir sürətləndiricidir və onu üstün tutan şey dünyada ən nəhəng sürətləndirici olmasıdır. ancaq evimizdə televizorlarımızın içində belə bir sürətləndirici var. kiçik-böyük fərq etməz çünki cern də olan ilə evimizdəki sürətləndiricinin yeganə fərqi ölçüləridir və beləliklə çıxa bildikləri enerji səviyyəsidir. zərrəciklərə sürətləndirməyin yolu kinetik enerjini artırmaqdır. ən sadə sürətləndirici batereyalardır. elektronları sürətləndirməklə enerji yaradan batereyalar. böyük təcrübələr üçün isə böyük enerjilər bir sözlə nəhəng sürətləndiricilər lazımdır. bu cür sürətləndiricilər çoxluqla iki yerə ayrılır: linac və circular. linac olanlar ən bəsitləridir çünki zərrəcik sürətləndirici tərəfindən düz hərəkət istiqamətində getdikcə sürətləndirilir. toqquşma məsələsidə yenə bölünür: elektrik sahəsində zərrəcik getdikcə sürətlənir və ya hərəkətsiz bir şey ilə toqquşur ya da özü kimi ancaq hərəkəti istiqamətində sürətləndirilən başqa bir əks yüklü zərrəcik ilə toqquşur. enerjiyə gev deyirik ancaq daha yüksək enerjilər tev olaraq adlandırılır. səhv etmirəmsə 1000 gev=1 tevatron qısaca tev adlandırılır. digər circular sürətləndirici isə uzun sözün qısası dairəvi sürətləndiricilərə deyilir. elektrik və maqnit sahələrinin təsirilə dairəvi hərəkət boyunca sürətləndirilən zərrəciklər seçilmiş enerji səviyyəsinə qədər sürətləndirilirlər. o səviyyəyə qədər dairəvi hərəkət edirlər. bizə maraqlı olan iki zərrəciyin toqquşdurulması olduğu üçün bunu araşdıracayıq. nə qədər çox sürətləndirilsələr toqquşma zamanı alınan enerji o qədər də artacaq. bir sözlə cern ikinci növ sürətləndiricilərdən yəni circular olanlardan istifadə edir. bəs niyə bu boyda milyonlar xərcləyib belə nəhəng tunellər tikmişik? çünki sürətləndiricilər nə qədər böyük olsa enerji o qədər az itirir və nəgəng təcrübələr keçirilə bilir. cern'in iş prinsipini daha dəqiq sonra izah edəcəm. nə isə. qayıdaq isveçrə-fransa sərhədimizə. higgs bosonu kəşf edildi və standard model üçün böyük irəliləyiş oldu ancaq tərif etdiyimiz model kainatın ancaq 5-6% ni izah edir. yəni qalanı qaranlıq maddə və qara enerjidir. ən azından qaranlıq maddənin nədən ibarət olduğunu bilmək və ümumiyyətlə olub-olmadığını bilmək fizika üçün hardasa oktyabr inqilabı olacaq. bəs qaranlıq maddəni necə yaxalaya bilərik? bunun üçün iş prinsipini yazdığəm circular sürətləndiricilərdə protonları 14 tev enerji səviyyəsində toqquşduracayıq. ən son 6.5 maksimum isə 8 tev olan enerji səviyyəsi birazda artırılacaq. bəs toqquşdurub nə edəcəyik? toqquşmanı necə müşahidə edəcəyik? sürətləndiriciləri izah etdim indi necə müşahidə etdiyimizi izah edim. bunda bizə detektorlar kömək edəcək. o son marka telefonlarımızda olan neçə megapixel kameralar detektorların yanında nokianın ilk model telefonlarındakı 1.3 megapixel kameralar kimi qalar. hətta müqayisə etməyim belə gülünc idi. başlayaq qaldığımız yerdən. ptotonlar toqquşdurulur, yeni zərrəciklər meydana gəlir və həssas sensor detektorlar ilə əlaqəyə girirlər. (cinsi olanından yox fiziki olanından). siqnallarda fərqlilik (artım-azalım) sezən ağıllı texnologiya detektorlar dərhal işə başlayır və detektorlar saniyədə (!) yüz dəfədən daha çox hərəsi 100 (!) megapixeldən çox keyfiyyət ilə şəkillər çəkir. detektorlar nə qədər ağıllıdır? sormayın bile. mikrosaniyələri belə ayırd edə biləcək qədər ağıllı texnologiyadır bunlar. çəkilən şəkillərdə isə elə bil hd futbola baxırsınız. o dərəcə hər zərrəcik açıq olaraq müşahidə olunur. bunlar analiz olunur və report data yaradılır. sonrası isə qaranlıq maddə tapılsa açıqlayaram -* hal-hazırda iki-üç il əvvəl təqribi 300 milyondan biraz çox proton toqquşduruldusa indi iki qatına çıxarmaq məqsədi var cern'in. ən ali məqdəs isə hazırsa supersimmetriya ya da qaranlıq maddəni aydınlaşdırmaqdı. supersimmetriya başqa başlıqda yazdığım kimi hər zərrəciyə bir partnyor (tək qalmaq zevsə məxsusdur) təklif edir. əslində bunlar arasında big bang zamanı simmetriya olub ancaq sonra simmetriya qırılması baş verib və bilgiyimiz maddə bildiyimiz zərrəciklərdən yaranıb. digərindən də yarana bilərdi. sadəcə təsadüf! və axtardığımız şey bu supersimmetrik partnyorlardır. qaranlıq maddə isə ancaq qravitasiya sayəsində "salam, mən varam ancaq nah taparsınız" deyə bizimlə əlaqəyə keçir. bəs qaranlıq maddə zərrəciyini detektor çəkə bilər? yox. bəs onda biz nə qələt edirik? izah edim. qaranlıq maddə zərrəcikləri yaranıb yox olanda toplam enerjidən enerji aparacarları bəllidi. yəni detektorların verdiyi analizlərdə belə bir təsir müşahidə olunsa burdan hamınızı təbrik edib pivə qonaqlığı verəcəm. hər gün məlumatlandıracam.
təki siz məni azda olsa sikləyin -*
(bax: siklənməyən yazarlar)
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
yaşa robert langdon reis.
romanda yazılana göre antimadde maddeye toxunsa böyük bir partlayış baş vere biler.
500 sehifelik kitab boyunca langdon vatikanı antimaddenin partlayışından qorumağa çalışır.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
1. qravitasiya-kütləsi olan cisimlər bu növ qarşılıqlı təsirə girir.
2. elektromaqnitik qarşılıqlı təsir- yükü olan zərrəciklər və bir də məşhur foton bu cür qarşılıqlı təsirə girir.
3. güclü qarşılıqlı təsir- atomların nüvələrini bir yerdə saxlayır, amma həddindən artıq qısa məsafəyə təsir edir.
4. zəif qarşılıqlı təsir- bu da elementar zərrəciklər arasındakı bir qüvvə növüdür. baş ağrısıdır.
bu qaranlıq maddə qravitasiya ilə nəzərimizə çarpıb. elektromaqnit sahəsindən təsirlənmədiyini bilirik, yoxsa qaranlıq olmazdı. güclü qarşılıqlı təsirə girsə idi laboratoriyalarda zərrəcik sürətləndiricilərində izlərinə rastlayardıq, deməli bu da bir variant deyil. son ümidimiz zəif qarşılıqlı təsirədir. bunu da ki, tapmaq qeyri mümkündür desək çox da yanılmarıq. başa salmaq üçün bir nümunə verim. ancaq zəif qarşılıqlı təsirə girən kütləli zərrəciklər var, neytrinolar. bunlardan kainatda necə deyərlər it qədərdir. hər 113 cm kubuna bir neytrino var. amma yalnız zəif qarşılıqlı təsirə girirlər deyə, tapmaq çox çətindir. bir qalaktika qalınlığında maddənin içindən keçərlər yenə də bir şey olmaz. neytrinolar atomun nüvəsinin içində belə olsalar zəif qarşılıqlı təsir edirlər deyə hiss olunmur. yalnız bunların yaranma və məhv olma proseslərindəki ümumi enerji və impuls çatışmamazlığından arada neytrinonun yarana biləcəyini təxmin etmək olur.
indi bu qaranlıq maddə üçün digər qarşılıqlı təsir növləri düşünülə bilməz. ümid olunur ki, bəlkə zəif qarşılıqlı təsir edirlər. belə olan halda onların tapılması ingilislər demiş "pain in the ass" olar. belə ki, planetimizə doğru dağ boyda qaranlıq maddə kütləsi yaxınlaşar. heçnə olmamış kimi planetin içindən keçər və gedər. bu vaxtı evində kartof doğrayan bizlər də bundan xəbər tutmarıq. zəif qarşılıqlı təsir bu qədər zəifdir yəni. ümid edirəm təsəvvür edirsiniz bu cür zərrəcikləri laboratoriyada tapmaq nə qədər çətin olar. bundan başqa biz hələ ümid edirik ki, qaranlıq maddə zəif qarşılıqlı təsirə girir. yox əgər bu da düzgün deyilsə, yəni bu zərrəciklər yalnız qravitasiya ilə qarşılıqlı təsirə girirlərsə, onda eşşəyimiz ölüb bizim. bu maddəni sübut etməyin heç bir yolu yoxdur.
soruşa bilərsiniz ki, nəyə görə qaranlıq maddəni neytrinoları sübut etdiyimiz yolla tapa bilmərik? məsələ burasındadır ki, neytrinoları sübut etmək üçün çox da yüksək enerjili toqquşma proseslərinə getməyə ehtiyac yoxdu. amma bu qaranlıq maddədə işlər biraz başqadı. hələlik nə qədər yüksək enerji səviyyələrinə gediriksə bir iz görünmür. düşünülür ki, qaranlıq maddə kainatın ilk doğulduğu andakı enerjilərdə yaranmış ola bilər. yerdə laboratoriyada bu səviyyəyə gəlmək ağlasığmazdır. optimizmə yer qalmır burda.
bu arada yuxarıdakı misalda dedim ki, ola bilər dağ boyda qaranlıq maddə yerə yaxınlaşsın, yerin içindən keçsin falan. bu biraz qeyri-realdır. ona görə yox ki, bu maddə yerin içindən keçə bilməz. problemsiz keçər. amma günəş sistemində öz kefinə fırlanan qaranlıq maddə topaları günəş sisteminin hərəkətini pozardı. zira bu kütlələr nə ilə olmasa da qravitasiya ilə bizə təsir edirlər. buna görə də əgər günəş sistemində qaranlıq maddə varsa da, onda hamısı günəşin mərkəzində ya da ətrafında toplanıb. amma sistemin fəzada hərəkəti zamanı kənardan bir topa qaranlıq maddənin sistemə daxil olub planetlərin hərəkətini pozması tamamilə realdır.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
bunu oxuyun mütləq.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
lakin bu böyük ölçülərdə keçərli deyil. necə?
yuxarıdakı fakt bizə mərkəzdəki ağırlığa yaxın olanın daha tez döndüyünü göstərir. buna əsasən biz deməliyikki qalaktikamız südyolunun mərkəzinə yaxın olan ulduzlar uzaq olanlardan daha tez dövr edir. amma bu belə deyil,əksinə yaxın olanlar uzaqdakılardan daha gec dövr edir. bu newton və enşteynin fikirlərindən,nəzəriyyələrindən kənar bir hadisədi. burdan belə nəticəyə gəlinirki qalaktikanın ölçüsünün hesablanmasında səhv var,qalaktikanın ölçüsü bizim bildiyimizdən daha ağırdı. bax burda ortaya qaranlıq maddə girir,bizim görə bilmədiyimiz,lakin var olan,qalaktikanın çəkisinə təsir edən maddə.
bəs bu nəyə yarıyır? qaranlıq maddə kainatın "skeleti" rolunu oynayır. hər şeyi öz yerində tutur,bir birinə bağlayır. bu qara maddəynən *qaranlıq enerji* arasında davamlı bir mübarizə var. qaranlıq enerji kainatın ta yarandığı gündən bəri genişləməsinə səbəb olduğu düşünülən daha sübut olunmamış enerjidi. kainat genişlədikcə qaranlıq maddənin sıxlığı azalır,seyrəkləşir. qaranlıq maddə seyrəkləşdikcə kainatın genişləmə sürəti getdikcə artır. beləcə bir gün kainatın genişləmə sürəti işıq sürətini ötüb keçəcəcək
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Onların var olduğunu bilirik. Çünki, onların yaratdığı qravitasional linzalanmaları müşahidə edə bilirik. Onlar olmasayı, bu qədər səma cismi qalaktikaları, daha böyük sistemləri bir arada tuta bilməzdi. Onların var olduğunu bilirik, amma nə olduqlarını yox.
Qaranlıq maddələrə təsir edə biləcəyimiz 4 fundamental təbiət qüvvəsi var. Güclü qüvvə atom nüvəsinin dağılmağının qarşısını alır; zəif qüvvə isə tam əksi, zərrəciklərin və atomların parçalanmasında iştirak edir; elektromaqnetik qüvvə yüklü zərrəciklər arasında təsiri ötürür; cazibə qüvvəsi isə kütləsi olan bütün maddə növləri arasında əlaqəni təmin edir. Qaranlıq maddəyə elektromaqnetik təsir göstərmək lazımdır ki, işıq və ya digər dalğa geri qaytarsın. Qayıdan elektromaqnetik dalğaları teleskoplarla toplayıb onlarda şifrələnən məlumatları aça bilərik.
Artıq kifayət qədər çoxlu qaranlıq maddə namizədləri var. Onların hərəsinin yuxarıdakı qüvvələrlə özünəməxsus təsir növləri və onları izah edən nəzəriyyələr mövcuddur. Bəziləri digərlərindən daha çox fiziki hadisələri izah edə bilir, bəziləri isə daha reallığa uyğundur. Sizlərə ən qabaqcıl 5 qaranlıq maddə namizədlərini təqdim edirik.
1. WIMP (Zəif təsirli kütləvi zərrəciklər)
ingiliscə açılışı weakly interacting massive particles zəif təsirli kütləvi zərrəciklər perspektivli görünən hipotetik zərrəcikdir. O bildiyimiz maddə növlərindən fərqli olardı. Elektromaqnetik qüvvə ilə fərqli təsir növü niyə kainatda görünməz olduğunu açıqlayır. Hər saniyə yalnız ətrafındakı cisimlərlə zəif və cazibə əlaqəsinə girən Yerin hər kvadrat santimetrindən yüz minlərlə belə zərrəcik keçməlidir.
Əgər WIMPlər mövcuddursa, onda onların miqdarı normal materiyanınkından 5 dəfə çox olmalıdır ki, bu da kainatdakı qaranlıq maddələrin nəzəri miqdarı ilə örtüşür. Bu bizə onların toqquşmalarından əmələ gələn yüklü zərrəcikləri Yerdə toplayıb, yaydıqları işıq şüalarını müşahidə etməyə imkan verir. Elə XENON100 təcrübəsi də bunu etməyə çalışır.
WIMPlər bir çox geniş tədqiqatların mövzusu olmuşdur. Əsasən də, heç əlaqəsi olmayan Standard Model sonrası fizikanın da belə zərrəciklərin varlığını önə sürməsi təsadüfü WIMP möcüzəsi adlanır.
2. Aksionlar
Aksionlar aşağı kütləli, yavaş hərəkət edən, yükü olmayan, digər maddələrlə zəif təsirdə olan, və bu da onların aşkar edilməsini çətinləşdirən zərrəciklərdir. Yalnız xüsusi kütləli aksionlar qaranlıq maddələrin görünməzliyini izah edə bilər. Biraz yüngül və ya ağır aksionlar birbaşa görünə bilər. Aksionlar bir cüt işıq kvantlarına - fotonlara parçalandığına görə, belə foton cütlərinə baxıb onların varlığını isbat etmək olar. Axion Dark Matter Experiment kimi təcrübələr bu üsulla onları axtarır.
3. MACHO (kütləvi sıx halo cisimlər)
MACHO massive astrophysical compact halo object sözlərinin abbreviaturasıdır. Tarixən ilk təklif edilən qaranlıq maddə namizədlərindən biridir. Halo cisimlər, yəni neyrton ulduzlar, ağ və boz cırtdanlar adi maddədən ibarətdir. Bəs onlar necə görünməz ola bilər? Cavabı, bu cisimlər olduqca az yox səviyyəsində işıq saçırlar.
Onları müşahidə etməyin bir üsulu ulduzların parlaqlığını ölçməkdir. Ağır kütləli cisimlər qravitasional linzalanma hadisəsi yaratdığı üçün, bu hadisə zamanı arxadakı ulduzlar və obyektlərin parlaqlığı arta bilər. Ölçülən parlaqlıq onu linzalaşdıran kütlənin miqdarını ölçməyə imkan verir. Hal-hazırkı qənəatə görə, bu tip cisimlərin kütləsi bilinən qaranlıq maddə miqdarına uyğun gəlmir.
4. Kaluza-Klein zərrəciyi
Kaluza-Klein nəzəriyyəsi bilinən 3 fəza ölçüləri (en, uzunluq, hündürlük,) və zamandan əlavə fəzada qıvrılan görünməz beşinci ölçü barədədir. Sim nəzəriyyəsinin ilkin növü olan bu nəzəriyyənin proqnoz verdiyi 550-650 proton kütləsində olan zərrəcik qaranlıq maddəni təşkil edə bilər.
Bu tip zərrəciklər həm elektromaqnetik, həm də cazibə ilə təsir edə bilər. Lakin, fəzada 5-ci ölçüdə qıvrıldıqlarına görə biz müşahidə edə bilmirik. Xoşbəxtlikdən, neytrino və protonlara parçalandığından, onları təcrübələrdə axtarmaq daha rahat olardı. Böyük Hadron Toqquşdurucu kimi güclü zərrəcik sürətləndiriciləri hələ də aşkar edə bilməyiblər.
5. Qravitino
Ümumi nisbilik və supersimmetriya nəzəriyyələrini birləşdirərkən yeni qravitino adlanan zərrəcik proqnozlaşdırılır. Çoxsaylı təcrübələri müvəffəqiyyətlə izah edən supersimmetriya nəzəriyyəsinə əsasən bütün bozon zərrəciklərin onlardan yarım-tam spin ədədi ilə fərqlənən superşərikləri olmalıdır. Məsələn, fotonun fotino adlı superşəriyi olmalıdır. Bu məqsədlə, cazibə qüvvəsini ötürdüyü fikirləşilən hipotetik qraviton zərrəciyin də qravitio adlı superşəriyi olmalıdır. Qravitinonun yüngül hesab edildiyi bəzi superqravitasiya modellərinə əsasən o elə qaranlıq maddə ilə eynidir.
Mənbə: The Conversation
üzv ol