1. biz gün ərzində bu tip hallarla tez-tez rastlaşırıq. bəzən bu xüsusiləşməyə 2 prizmadan yanaşmaq olar:
1. məncə bu hal tez-tez müşahidə olunur. xüsusən də canlılar sinfinə aid olmalarına rəğmən heyvan adlanan məxluqların adlarını özlərini bəyənməsək belə hətta bəzilərini vəhşi adlandırsaq da onlara verilən adları həyasizcasina mənimsəyirik. ən gülməlisi isə onlara bəzi sözlər də artırırıq. məsələn : cavanşir ( burda olan userlərdən kiminsə adı belədirsə səhv anlamasın bu bir mövzudur və ona görə dəmüzakirə obyekti olan da addir sadəcə qısası tənqiddir təhqir deyil ) belə bir sual meydana çıxır ki şir əgər şirdirsə nə qoca nə cavan ? özü də insana verilən addırsa o zaman qocalanda da cavan şir olacaq ? bilirsiz əslində bu adın mənasını insanlar belə aşıqlayıblar ki cavanşir – necə ki heyvanlar içərisində ən böyük və yırtıcı heyvan şirdir eləcə də insanlar arasında da ən güclü həmin bu adın sahibidir. amma mən bir şeyi anlaya bilmirəm. axı heyvan nə qədər də güclü və cəld olursa- olsun o şüur adlanan ən güclü şeydən məhrumdur və daha da maraqlısı budur ki şüurlu adlandırdığımız bəzi insanların şüursuz şəkildə necə hərəkət etmələridir. əgər bir insan dərketmə qabiliyyətinə malikdirsə bəyə görə o şüursuz bir heyvanın adını özündə əks etdirməlidir ax ? bəlkə də bəziləriniz düşünərsiniz ki bəs məsələn : taleh qismət xəyalə ümid və s. bunları niyə demirsən? haqlısınız amma nəzərə almaq lazımdır ki bu tip xüsusiləşən adlar insan həyatı ilə və ya insan xüsusiyyətləri və ümumiyyətlə insan varlığı ilə bağlıdır. bu səbəbdən bu tip isimlər həm həmin adların sahiblərini həm də bu adları həmin kəslərə qoyan şəxsləri düşündürməlidir.
və ya bunların əksi ilə də razılaşırıq.yəni bu xüsusiyyətlərin əksəriyyəti yenidən ümumiləşməyə ( bura həm də insan adlarını daşıyan sözlər də aiddir. ) məruz qalırlar. ən dəhşətlisi isə eyni adlara sahib olan bu ümumiləşənlər bir yerdə bəlkə bir 10 dəfə təkrarlanırlar. ( bir az düşünsəzniz biləcəksiniz söhbət nədən gedir. ipucu kimi deyə bilərəm ki siyasi tərəfdən tanaşmağa çalışın ) əslində burda nə ölüm var nə də itim. sadəcə mən şəxsən mənə məxsus bir ismin hansısa məkana heyvana verilməsinin əlehinəyəm. bu absurt bir fikirdir.
2. bu hal isə məxsusiləşmə faktıdır. bu halın özü də bölgüyə bölünür :
a) insanların bir fərd kimi məxsusiləşməsi : nəzər yetirsək görərik ki məsələn adicə bir hər hansısa bir ailədə övladlardan biri tutalım ki ali məktəbə daxil olur təhsilini uğurla bitirir istərsə davam etdirir və eyni zamanda kariyerasını qurur həyatda istədikləri şeylərin çox hissəsini qazanır və demək olar ki öz ayaqları üstdə dayanır həm özünə həm ailəsinə həm də ətrafdakılarına dayaq arxa olur. bu isə onun xüsusiləşməsinə şərait yaradır. əslində buna tam olaraq xüsusiləşmə adı vermək olmaz şünki əgər bu tip misala yenidən müraciət etsək görərik ki əksər hallarda evin tək uşağı olanlar 95/100% süsusilər sırasına aid olurlar. yəni ilk gündən etibarən. insanların bir fərd kimi məxsüsiləşmələri xüsusiləşmələri əslində bir an məsələsi ilə də ola bilər. məsələn : düzgünlüyün həmin andaca yerinə yetirilməsi və ya kiminsə həyatını xilas etmək üçün yalan söylənilməsi və s. bu kimi başqa təzadlar. yəni bu hal heç də həmişə yaxşı tərəfdən baxılmamalıdır. məsələn : oğru dünyasında xüsusiləşən ad qazanan insanlar da bu bölfüyə aid edilə bilər sadəcə bayaq dediyim kimi təzadlığı nəzərə almaq lazımdır.
b) insanların bir fərd kimi məxsusiləşməsi və onlara sahiblənmə və ya özününküləşdirmə ( totalitarizmlik). bu tip xüsusləşmə növü mən deyərdim ki insan taleyinin başqa bir insanın əlində cəmlənməsi və ordan idarə olunmasına bərabərdir. bu növ yanaşma insanların eqoistliyindən paxıllığından şorgözlüyündən və bəzən də ( kefim belə istəyir ) kimi fikirləri və istəklərindən irəli gəlir. belə halların qurbanları isə şox vaxt aciz və zəif qadınlar olur. və əgər idarəetmədən söhbət gedirsə çox güman ki bu qurbanların sahibkarları kişilər olur( ümumiyyətlə indi kim nə qədər desə ki dünya istər siyasi istərsə də fiziki və ya iqtisadi baxımdan qadın tərəfindən idarə olunur bu yalnış bir fikirdir. əzəldən belə olub idarə edən qurğu vasitə əşya və insan kişidir qadın isə sadəcə istiqamət verə bilər) ş bayaq sadaladıqlarım isə əslində bir biri ilə çox bağlıdır. süsusən də eqoistlikdən söhbət gedirsə ( bu hiss rəqabət timsalında götürülərsə ona pis demək qətiyyən olmaz ) ş hər şeyin kökü ondan başlayır. bu hiss insanlara o qədər özgüvəni çoxaldır ki hətta onlar belə bunun qarşısını ala bilmirlər. bunun nəticəsində də paxıllıq və şorgözlük yaranır. əslində paxıllıq eqoistliyin tərkibində yoğrulur. şorgözlük isə yenə özgüvəndən qaynaqlanır ki bu da eqoistlikdən yaranır. qadınlarda adətən bu xüsusiyyətlərdən adətən ilk ikisi həmişə olub və olacaq. şorgözlük isə az hallarda müşahidə olunur. daha çox kişilərə şamil onunan bu hiss onların qurbanlarına çevrilən qadınların olmasına nədən olur. sahiblənmə duyğusu yaxşı ola bilər amma onunla bərabər özününküləşdirmə istəyi heç də yaxşı deyil özü də söhbət insandan gedirsə ( istər kişi istərsə də qadın ) bu yerdə totalitarizmdən danışmaq istərdim : bu formanın xarakterik xüsusiyyətləri cəmiyyətin bütün sahələrinin nəzarət altında saxlanılması demokratik təşkilatların qadağan olunması hüqüq və azadlıqlarının ləvğ edilməsi ictimai həyatın hərbiləşdirilməsi və s. gördüyümüz kimi məzmun eynidir mahiyyət etibarı ilə. fərq isə fərd və kütlədən ibarətdir. bu tip xüsusiləşməyə məruz qalan bəzi xüsusiləşən kəslər göründüyü kimi bizi daima əhatə edir gündəlik həyatımızın böyük bir hissəsini təşkil edirlər. maraqlısı isə odur ki bu qrup insanlar nədənsə həmişə yanımızda olmalarına rəğmən gizli görünməyə çalışırlar və lazım gələn an tora sala bilirlər bizləri. ona görə də sonda yenə də tanrıya üz tutub deyirəm ki : bizə insan olduğumuzu hər daim xatirlat adamlıqdan bir şey çıxmır onsuz da ...