dünya əhalisi

dünya əhalisinin 1-ci ildən başlayaraq 2050-ci ilə qədər harda, hansı dövrdə, nə sıxlıqda dəyişdiyini vizual olaraq görmək üçün:
(01:00- 04:50 arası)
https://www.youtube.com/watch?time_continue=291&v=khfjdmp9szk

steklyannaya garmonika

(baxma: Стеклянная гармоника)

1968ci ildə rus rejissor Andrey Xrjanovski tərəfindən çəkilən və sovet tarixində ilk senzuraya məruz qalan 20 dəqiqəlik cizgi filmi. Çoxu ya da yaşıdlarım filmin bəzi hissələrini mor ve ötesinin "uyan" klipindən artıq görüb.
Filmin mövzusu incəsənətin gözəlliyi * fikir, söz azadlığınının vacibliyini də əlavə edərdim bir etirazınız yoxsa və dövlət tərəfindən sıxışdırılarsa insanların necə çirkinləşəcəyindən * insanlıqdan çıxmaq və yaltaqlanmaq?! bəhs edir, kobud dillə desək. Bu və aşağıda qeyd edəcəyim rəssamlardan bir neçəsinin alman mənsubiyyəti cizgi filmini senzuraya məruz qoyur. Ona görə də Xrjanovski və ssenarist Gennadi Şpalikov açıqlama verməyə məcbur olur filmin əsas mesajına əlavə rənglər qataraq: "film burjua cəmiyyətini, kapitalizmi tənqid edir" (ancaq bu yenə də filmin senzurasına mane olmur).
Bu açıqlama yerinə oturur çünki animasiyada ən çox gördüyümüz obraz Rene Magritteni xatırladan şeytandı hansı ki, əlində qızıl pul tutub şüşə harmonikanı çalanların (timsalında incəsənət nümayəndələrinin) başına oyun açır, itkin salır. Eybəcər formada olan insanlar onu təqib edir, çünki bu qızıl pullarla şirnikləndirilirlər bir növ: yaltaqlıq, satqınlıq, əclaflıq. Bir mənbədə bu şeytanı benjamin franklinə də bağlıyıblar çünki dolların üstündə franklin şəkli olan kimi bu qara donlu və şlyapalı kafirin də pulunun üstündə öz şəkli var (bundan əlavə harmonikanın kəşfi elə franklinə gedib çıxır, o da bir əlaqə).
Bu film bildiyim ən gözəl şey ola bilər. Çünki təsəvvür edin ki hər obraz hansısa orta əsr, renessans dövrü rəsm əsərindən götürülüb; baxdıqca orgazmik zövq alır, obrazların hansı rəssamın hansı əsərinə aid olduğunu tapmağa çalışırsan. tapa bilmədiklərini də wikidə axtaranda isə belə bir uyğunluq görürsən: çirkin məxluqlar orta əsr avropa rəssamlarına (Bosx, Brugel, Goyya), gözəl olanları və ya musiqinin və humanistliyin gözəlləşdirdikləri isə intibah dövrü rəssamlarına (Albrext Durer, Pinturiççio, El greko) aiddir. Onlardan bəziləri:
https://uploads5.wikiart.org/images/pinturicchio/portrait-of-a-boy-1500.jpg

oba

məşhur veysəloğlu şirkətinə məxsus marketlər şəbəkəsidi ki, artıq hər tində bucaqda görürük. hələki 200dən çox marketləri var və bu rəqəm artmaqdadı.

o qədər işin, gücün və maraqlı mövzuların arasında hamının dilinə düşmüş oba haqda niyə yazıram qəribədi. oba haqqında bir neçə pis və bir yaxşı xüsusiyyət bilirəm ki, yaxşı bütün pisləri döyər.
pis odu ki, bi dəfə görmədim burdan normal qoxu gəlsin. leş! o "yaxşı xüsusiyyət"dən dolayı girirəm və çıxana qədər burnumu tuturam. çox səliqəsiz olurlar və əndirəbadi markaların məhsulları olur (bu da onsuz onların iş prinsipidi- reklamsız ucuz məhsullar).

yaxşı xüsusiyyət isə bakıda hələ də 1 manata plitka şokolad almaq olursa bunu müqəddəs obaya borcluyam. o dəqiqə binəqədi şosesi istehsalı "darenka" düşünməməli. "россия" карамель арахис hələ də burda mövcuddur * bilənlər bilməyənlərə öyrədə bilər . bu bildiyimiz "alpen gold" və ya "nestle" kimi şokoladlardandı. ancaq niyə 0.99 azn bilmirəm. "çürük", "xarab", "istehsal tarixi"- xeyr, hər şey öz yerində (ki olmasaydı da vecimə olmazdı, şokolad eşqimiz axan suları saxlıyar). * bu sayko entrimi rossiya- karamel i araxis sonrasına borcluyam
nə qədər məzələnsək də yaxşı ki varsan, oba!

məhkum dilemması

bu sifarişi verən: fövqəl insan (baxma: məhkumların dilemması)

Ehtimal nəzəriyyəsinin ürəyi. Dilemmanın izah elədiyi şey odur ki, necə olur da ümumi yaxşı (hamının xeyrinə olan) nəticədən daha pisinə qərar verilir. Yaxşıdansa daha pisinin  seçilməsinə səbəb xarici təsirlər, şərait, hərənin öz mənafeyinini güdərək addım atmasıdır.
Bu dilemmaya görə eyni cinayətdən şübhəli bilinən 2 şəxsin eliyə biləcəyi şeylər:
1. Günahı etiraf edib digərinin boynuna atmaq;
2. Əməkdaşlıq edib bir yerde sakit qalmaq (çünki sübutsuzluqdan hər ikisi azadlığa çıxacaq- ən yaxşı nəticə)
3. ikisinin də etiraf etməsilə müəyyən bir müddət həbsdə yatmaq (real nəticə)

1 mümkün olmur çünki hər kəs özünün ən yaxşı gedişini eliyəcək- etiraf etmək (kim niyə güvənsin ki o birisi sakit qalacaq?!). 2 ən yaxşı nəticə ola bilərdi lakin bu iki məhkum arasında heç bir ünsiyyətə icazə verilmir- əməkdaşlıq eliyə bilməzlər. 3 isə hər iki tərəfin ən yaxşı gedişlərinin (etiraf etmək) kəsişməsidi.  Deməli, əlaqələri olsa tez azadlığa çıxma ehtimalları varkən bizim bu məhbuslar hələ 5 il də yatmalı olacaqlar.
* baxdığım filmin maraqsızlığından və bitmiş imtahanlarımın verdiyi xoşbəxtlikdən götürüb tərcümə elədim:d

Bu model tək nağıl danışmaq üçün yox ağlımıza gələcək hər bir sahədə istifadə oluna bilər: investisiya qərarları, siyasət, elm, psixologiya, şəxsi həyatımız, bazarlıq etmək, sevgili seçimi və s.

P.s- dilemmadan da Nash tarazlığına  keçid var ki, o da tərəflərin ən uyğun strategiyalarının kəsişməsi ilə tapılır.

math anxiety

(baxma: riyaziyyat qorxusu və ya narahatlığı)

az öncə gördüyüm tedex videosunun mövzusu. diqqətimi çəkən şey videonun bütün məktəb həyatımı təsvir eləməsidi. math anxiety şagird və ya tələbələrin riyaziyyatda yaxşı ola bilmədiklərini düşünməsi və buna görə narahatlıq keçirmələridi. baxın, düşünmə deyirəm çünki əslində vəziyyət tam tərsi olur. bundan qorxan şagirdlər elə sinifdə riyazi bacarıqlara sahib olan uşaqlardı. elə səbəbi də "riyaziyyat bütün elmlərin açarıdı", "bax bunu bildin kimyanı fizikanı da biləssən" deyərək bu fənni uşaqların gözündə dağ başına qaldıran valideynlərdi. ya da müəllimlər: az olmurdu ki, "36cı məsələni 5 dqə kim həll eliyib gətirsə ulduzlu 5 yazacam * glş " deyirdi. e təbii bunu eşidən mən bir gözüm camaatın uşağında * ki hamıdan birinci mən olmalıyamasdfg , bir gözüm də titriyən əllərimdə olurdu ki, nə yazıram.

nəticə: həmişə səhv yazırdım, ulduzlu beşi də camaatın uşağı alırdı.

məsələn, riyaziyatçıların nobeli sayılan fields sahibləri, məryəm mirzəxani, lauren schwartz da uşaqlıqda bu qorxunun sahibləri olublar.
məncə, aşağı yaşlarda ya da siniflərdə riyaziyyat rəngli əyləncəli şəkildə təşkil olunmalıdı (ki bilmirəm bəlkə də kurrikulumlar artıq belədi) uşaqlarda qorxu yerinə maraq yaransın.
mənə qalanda isə axırda riyaziyyati hətta məllimlərimdən də yaxşı bilirdim * glş * math anxietymin yerini social anxiety disordera verdim tebii:d

bir də deməliyəm ki, əsil riyaziyyat misir mərdanov sisteminin əzbərçiliyi deyil, çox maraqlı yaradıcı elmdi, məktəbdən sonra universitetdə gördüm.
(baxma: əsl riyaziyyat bu deyil)

henry lee

bir qadının sevdiyi adamı öldürməsindən bəhs edən mahnı. öldürdü çünki henry lee artıq onu yox merry green landda başqasını sevirdi.
Get down, get down, little Henry Lee
And stay all night with me
You won't find a girl in this damn world
That will compare with me
And the wind did howl and the wind did blow
La la la la la
La la la la lee
A little bird lit down on Henry Lee

I can't get down and I won't get down
And stay all night with thee
For the girl I have in that merry green land
I love far better than thee
And the wind did howl and the wind did blow
La la la la la
La la la la lee
A little bird lit down on Henry Lee

She leaned herself against a fence
Just for a kiss or two
And with a little pen-knife held in her hand
She plugged him through and through
And the wind did roar and the wind did moan
La la la la la
La la la la lee
A little bird lit down on Henry Lee

Come take him by his lilly-white hands
Come take him by his feet
And throw him in this deep deep well
Which is more than one hundred feet
And the wind did howl and the wind did blow
La la la la la
La la la la lee
A little bird lit down on Henry Lee

Lie there, lie there, little Henry Lee
Till the flesh drops from your bones
For the girl you have in that merry green land
Can wait forever for you to come home
And the wind did howl and the wind did moan
La la la la la
La la la la lee
A little bird lit down on Henry Lee

ilk dəfə dinləyəcəksinizsə bu kliplə izlənilməsi məsləhətdi.

(youtube: )

azərbaycana və ya azərbaycanlılara xas xüsusiyyətlər

universitet, iş, təşkilat ümumiyyətlə sənəd işlərinin şirin dil, "ay balam gül balam" pişim pişimlə həll olunmasıdır. düz bir qaydası yoxdu. bəlkə biri çox düz istiqamətli adamdı, şirin dili heç yoxdu.sırf buna görə bu semestr nolacağını bilmirəm, çünki danışıb * ya da danışa bilməyib düzəldə bilmədim.
bir məsələni həll eləmək üçün ya lüzumsuz səmimiyyət göstərməlisən ya da nə iləsə qorxutmalısan azərbaycanda. yox yəni ya hə'dir ya yox'dur. day səncanı bunu düz qoş elənin nə mənası var axı?!

paul klee

isveçrə doğumlu alman rəssam. sürrealizm, kubizm, ekspressionizm cərəyanlarının digər bir nümayəndəsi. o, həmçinin musiqidə də yaxşı idi- skripkada ifa edə bilirdi . əsərlərində isə öz düşüncələrini, yumor hissini, musiqi duyumunu, fəlsəfi baxışlarını əks etdirir, rənglərdən çox fərqli istifadə edir.
adam and little eve

"xətt gəzintiyə çıxmış nöqtədir" və ya "rəsm gəzintiyə çıxmış xətdir" fikirlərinin də müəllifi kleedir. mənim fikrimə görə, pikasso və ya dali kimi onun da əsərlərini asanca tanımaq olur:

ad parnassum
highway and byway

şimali afrikanı səyahət edəndən sonra orada müşahidə etdiyi rənglərdən təsirlənir, bu rənglərdən gələcəkdə hələ çox istifadə edəcək. psixoloji problemləri olan uşaqlarla da vaxt keçirir, onlardan öyrənir və bunu da rəsmlərində əks etdirir.

senecio

bu rəsmin yaranma səbəbi isə ikinci dünya müharibəsində itirdiyi dostları olub:
death for the idea

azad istehlakçılar birliyi

heç bir gəlir güdməyən qeyri- hökumət təşkilatı. azərbaycanda istehlakçı hüquqlarının müdafiəçisi olmaq üçün yaranıblar. missiyalarını nəzərə alsaq əksəriyyətimizin müraciət etməli olduğu bir qurumdu.
uşaq vaxtı rəhbərləri eyyub hüseynovu tez- tez spacedə xəbərlərdə falan görərdim, şaxtababaya oxşayan sifətindən xoşum gəlirdi deyə istiyirdim ki, hüququm pozulsun da müraciət eliyim bu adama. bu istəyim azərbaycanda asanca reallaşdı reallaşmağına da, özüm də azərbaycanlılaşıb xırda məsələlər dalıyca getmədim və ya istəmədim.
sualınız olarsa rəsmi saytlarında bununla bağlı bölmə var:
ərizə yaza bilərsiniz
nəzərə alsaq ki, bir məlimim bahalı bir markadan olan pul qabısından şübhələnib xaricdəki istehsalçıya qədər maraqlanıb çıxmışdı və məlum olmuşdu ki, o qədər pul saxta kitayski kaşloka verilib bu qurumun da burda işi çətindir.

maslowun ehtiyaclar iyerarxiyası

bu gün rastlaşdığım bir məqalədən aydın oldu ki, maslow piramidası əslində beş yox altı mərhələdən ibarətdir.
altıncı mərhələ: self- transcendence
self- transcendence, yəni bir növ özünüinkişaf müxtəlif sahələrdə, fiziki və ya mənəvi cəhətdən öz limitlərini aşma, daha yüksək uğurları arzulamaqla bağlıdır. əslində bu piramidanın beşinci mərhələsindəki özünüdərkdən sonra özünüinkişafın gəlməsi heç də təəccübləndirici deyil, sadəcə beş mərhələni çap etdirmiş maslowa son mərhələni nəşr etməyə əcəl imkan vermir. ona görə də biz bunu maslowun beş ehtiyaclar iyerarxiyası kimi bilirik.

imtahana bir gün qalmış hazırlaşmaq

qiymət ortalamamın yerlə yeksan olmasına səbəb olmuş üsuldur. ilin əvvəli "qoy bu il təzə bir şey yoxluyum, "nerd" olmuyum" dedik, nəticə fail oldu * doğurdan da fail gözlüyürəm . və yəqinki imtahan həftəsilə bağlı başa gələcək ən pis şey onun bir neçə həftəlik depressiya ilə üst üstə düşməsidir. zira əlimdə şokolad bankası ilə hesablamalar aparıram * tək motivasiyam budu .
entrinin heç olmasa biraz məna daşıması üçünsə belə bir məsləhət verə bilərəm:
əgər mənim kimi yuxunuz gələndə yatıb qalırsızsa bu üsuldan uzaq durun * hətta ən xoşladığım iş belə yatmağıma mane olmur . mənimki imtahana bir gün qalmış hazırlaşmaqdan keçib imtahana bir gün qalmış hazırlaşmaq əvəzinə onu da yatıb qalmaq oldu. və özümə də burdan söz verirəm ki, heç bir fəndən kəsilməsəm gələn semestrdən normal- normal oxuyacam. * olmayan sosial həyatım lap inək kimi olacaq * əvvəldən vardı hüsnü-camalı indi oldu dəli bayraməli

truman capote

amerikalı yazıçı. ata-anası tərəfindən atılıb başqaları tərəfindən böyüdülən capote, məşhur to kill a mockingbird romanının müəllifi harper leenin uşaqlıq dostu olub. capote introvert bir uşaq olub harper leedən fərqli olaraq. sonra lee onun bu xarakterindən ilham alıb yuxarda adını çəkdiyim əsərində dill obrazını yaradır. aralarında çox yaxşı dostluq olur, sosial lee introvert capoteu həmişə məktəbdə falan qoruyur da, di gəl ki, lee pulitzer aldıqdan, capote da məşhur bestsellerini yazandan sonra aralarındakı dostluq zəifləyir.
gələcəkdə bizim bu içinəqapalı capote narkotikə aludə olub, o vaxtın məşhurlarıyla çox yaxın əlaqələr quracaq. sıralarında audrey hepburn, marilyn monroe, jackie kennedy və digərləri var.
o gün bir kitab dükanından 1980 nəşri "music for chameleons" əsərini tapdım. həvəslə marilyn monro ilə olan söhbətlərinə doğru irəliləyirəm: (baxma: a beautiful child)
axıra qədər bəyənsəm onu məşhur eliyən bestselleri in cold blood əsərini tapıb oxuyacam. qeyd edim ki, məşhur breakfast at tiffany's də bir truman capote əsəridir.

beck

country, hiphop, funk, pop janrlarında mahnılar yazıb yaradan amerikalı musiqiçi beck * beck hansen . çox əla mahnıları və maraqlı klipləri var. onu ilk tanıdan isə loserların ürəyini fəth edən "loser" mahnısı olur. mahnının yaranma səbəbləri mahnını daha da sevdirir mənə * :d
deməli, evsiz-eşiysiz küçə musiqiçisi beck hələ məşhur olmayan vaxtlarında yerli kafelərdən birində oxuyurmuş o vaxtlar. kafedəki adamlar da bunu elə də veclərinə almırlar. bu da başlıyır gülməli mahnıları oxumağa ki, görsün camaat qulaq asır ya yox * hərçənd ki bilirdi almırlar ama yenə də

digər variantda da beck dostuyla spontan nəsə bir şeylər çalmaq istiyir guya. görür heç nə alınmır, axırda:
"Man, I'm the worst rapper in the world – I'm just a loser".
və sonra da davamı gəlir:
I'm a loser baby, so why don't you kill me - mahnı beləcə yaranır və bir anda məşhurlaşır.

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

yas mərasimi

iki həftə əvvəl babam öləndən sonra gözlüyürdüm ki, evdəkilər kədərli olacaqlar, ən azından o adam yoxdu day. ama evə gəlib bu mənzərə ilə qarşılaşıram:
"kişi qızıl üzüyünü böyük nəvəsinə vəsiyyət edib, o birisini buna, bu birisini də buna".
ətrafımdakı insanların əksəriyyəti müsəlmandır və gördüyüm odur ki, yaxını vəfat eliyəndə hüznlənməkdənsə filan məclisləri, qonağları necə yola verəcəylərini düşünürlər. bəlkə də din daha çox sevilərdi ən azından mənəvi rahatlıq üçün vasitə kimi, ama insanlar biri öləndə yas saxlamaqdansa * mənəvi cəhətdən hiss eləməyi nəzərdə tuturam "gələndə on kilo ət al bozbaş üçün" deyirsə qəribə gəlir mənə. bir də deyə bilərsiz ki, din bunu tələb eləmir, bu azərbaycanlıların həmişə olduğu kimi şişirtməsi, "camaat nə deyər?!" söhbətləridi. ama hərhalda din haqda yox, "yas mərasimi" haqda düşünürəm bu cür.

arifmetika

arifmetika * mən də aritmetika deyə bilirdim əvvəllər * yunanca "rəqəm" deməkdi riyaziyyatın ilkin konseptlərindən olub ədədlər arasındakı əlaqələri öyrənir. 5ci sinifdə başladığımız ədədlər çoxluğu (həqiqi, rasional, kəsr, kompleks və s.), riyazi əməllər kimi mövzularla riyaziyyatın arifmetika hissəni keçirik. məsələn "bütün cüt ədədlər 2ə bölünür", "6a bölünmə əlaməti", "toplama/çıxma/vurma/bölmə" və bu kimi riyaziyyatın digər üzügülər hissələri arifmetikada öyrənilir. bi də mental arifmetika var ki, burda azyaşlı uşaqlara çötkə * şotka, abaküs vasitəsilə sürətli hesablama yolları öyrədilir. sifarişi verən: krisnayayoxarcunayahe