bobby fischer

bobby fischer 1943-cü ildə çikaqoda anadan olmuşdu. atası alman biofizik, anası isveçrə doğumlu bir müəllim idi. hər iki valideyni əslən polyak yəhudiləri idilər.
iki yaşında olarkən atası vəfat etdi fischerin. anası ailəni dolandırmaq üçün işləyirdi və uşaqlar tək qalmağa məcbur olurdular. bacısı fischer darıxmasın deyə ona bir şahmat almışdı və təxminən 6 yaşından etibarən şahmat öyrənməyə başladı. sonrakı intervyularının birində belə bir dialoq var
-nə vaxt öyrənməyə başladınız şahmatı?
-6 yaşında.
-bəs nə vaxt öz gücünüzün fərqinə vardınız?
-7 yaşında.
15 yaşında fischer artıq abş çempionu idi və 2500 xalı keçdiyi üçün artıq grandmaster adını almışdı. ard-arda 7 il abş çempionu oldu. 1966-cı ildə grandmaster botvinnik fischerin 6 il içində dünyanın ən yaxşı şahmatçısı olacağını iddia etmişdi.
60-cı illər fischer üçün çox qalmaqallı keçmişdi. ssri şahmatçılarının bir-birilə oynadıqları oyunlarda razılaşdırılmış heç-heçələr edərək yorulmadıqlarını və buna görə də digər rəqibləri rahat məğlub edərək çempion olduqlarını başa düşdü. bundan sonra ssri-də olan heç bir turnirə qatılmadı.
oynadığı hücum tərzi aqressiv şahmat əslində xarakterinin əlaməti idi. öz həyatında da aqressiv, uzlaşmaz, tərs, asi insan kimi yadda qalmışdı. şahmatda da heç vaxt bərabərliyi sevməz, həmişə qazanmaq üçün oynayardı.
hər zaman təşkilatçılarla dava edirdi. salonun işıqlandırılması, yerinin rahatlığı, otağın istiliyi, izləyicilər ilə arasındakı məsafə kimi məsələləri böyük problem halına gətirirdi. 1967-ci ildə tunisdə oynadığı turnirin son oyunlarına lider olaraq girərkən, birdən-birə turniri tərk etdi. otağının qapısını döyənlərə "məni rahat buraxın" deyə qışqırırdı. "atasız-anasız uşaqlar ac qurdlar kimi böyüyürlər" demişdi bir dəfə.
1972-ci ildə spassky ilə "əsrin oyunu"na gəlmək üçün minbir şərt irəli sürdü. ən çox problem yaradan şey isə məbləğ məsələsi idi. fischer qalibə veriləcək məbləğin az olduğunu iddia edirdi. sonunda bir ingilis bankerin şəxsi təşəbbüsü ilə fischerin istədiyi məbləğ qarşılandı və fischer əsrin oyununa gəldi. ilk matçda böyük səhvə yol verib məğlub oldu. ikinci oyun günü nə qədər gözlədilərsə fischer gəlmədi. çünki, abş-a qayıtmışdı. sonunda kissingerin telefon zəngi nəticəsində fischer razı salında və oyuna qayıtdı. spasskyni 7-3 hesabı ilə məğlub edərək dünya çempionluğu əldə etdi. sonrakı bir neçə il turnirlərə qatılmadı. 1975-ci ildə karpovla ünvan matçına çıxmamaq üçün hər cür fırıldağı elədi. hətta 5 milyon dollar təklif edilsə də qəbul etmədi. taa ki 1992-ci ilə qədər.
1992-ci ildə qız dostunun təkidi ilə spassky ilə yuqoslaviyada yenidən oynadı və qazandı. o vaxtlar yuqoslaviya embargo altında idi və ora getdiyinə görə fischer cinayət məsuliyyətinə cəlb ediləcəkdi. ona görə də yaponiyada yaşamağa başladı.
deyilənə görə hətta icc-də onlayn matçlar da oynayırmış. təbii ki, bu bir fərziyyədir. dəqiq məlumat deyil.
onu abş-a dəvət edən tək abş prezidenti george bush haqqında "gördüyüm ən axmaq abş prezidentidir" demişdir.
11 sentyabr günü canlı yayıma bağlanan bobbynin ilk sözü belə olmuşdu: "bu gün mükəmməl bir gündür".
sonra yaponiyada da həbs olunduqdan sonra oranı tərk etmək məcburiyyətində qalmış və islandiyaya köçmüşdür. islandiyadakı ilk müsahibəsində də busha, yaponiya baş nazirinə, yəhudilərə babat geydirmişdi.
bu gün şahmat bu qədər populyardırsa, şahmatçılar yaxşı pul qazanırlarsa, hamısı fischerin işlərinin nəticəsidir.
ömrünün sonuna qədər tərs, barışmaz, aqressiv, tənha yaşayan adamın ölərkən son sözləri belə olmuşdu "heç bir şey bir insan toxunuşu qədər azaltmır dərdləri".

azərbaycanlıların tərifləmək ənənəsi

o gün təsadüfən ictimai tv-də ilanlar haqqında verlişə rast gəlməyimdən sonra idrak etdiyim xəstəlik. deməli, proqram ilanlar haqqındadır. ilanlar bir canlı növüdürlər və təbiətdə balansın qorunması baxımından yaxşı və pis tərəfləri var. amma, proqramın qonaqları ilanları elə tərifləyirlər, elə tərfiləyirlər, sanki 2008-ci il dünya iqtisadi böhranını ilanlar həll ediblər. tərifləmək var tərifləmək var. belə yüngülvari bir şey olsa burda haqqında başlıq açmaram. amma, dəhşətli şəkildə tərifləyirlər. ilanlar çox yaxşı heyvanlardılar... onlar olmasa biz neylərdik... bizim ilanlar çox səmimidirlər... onlara dəyməsən onlar da sənə dəyməyəcəyinə zəmanət verirəm... su içəni vurmurlar... imam yandıran deyillər... və sair və ilaxır.
bizim tarixə baxsanız eyni şeyi insanlar haqqında da edirlər. şah ismayıl bakı əhalisinin kökünü kəsirdi az qala. onu da tərifləyirik. rəsulzadəni də tərifləyirik. ona şarlatan deyən səməd vurğunu da tərifləyirik. hüseyn cavidi, müşfiqi də tərifləyirik. onların ölümündə iştirak etmiş bağırovu da tərifləyirik. kommunist süleyman rüstəmi də tərifləyirik. milliyətçi xəlil rzanı da tərifləyirik. elçibəyi də tərifləyirik. heydər əliyevi də tərifləyirik. hamını, hamını tərifləyirik. sanki bizim tariximizdə kim varsa hamısı yaxşıdır. bizimdirsə yaxşı olmalıdır. bizim olanları bəyənməyənlər pisdirlər. burada tarixdən silməyi nəzərdə tutmuram. məsələn, almanlar da hitleri tarixlərindən silmirlər. ancaq, onunla fəxr də etmirlər. bizdə elə deyil. milyonlarla günahsız insanın qanı əllərində olsa da fərq etmir. bizimdirsə yaxşıdır. kiməsə pis deyildiyini heç vaxt eşitmirik. ən pis halda da "o haqq dünyasındadı, biz nahaq. hər şeyi allah bilər" deyib yola veririk. bu yəqin ki, sosioloji bir şeydi. tariximiz o qədər kasaddır ki, üç-beş nəfəri də ordan çıxarsan ümumiyyətlə heç kim qalmayacaq. sanki, ona görə də yaxşı-pis bütün şəxsiyyətlərdən inamla yapışırıq. hamısının yaxşı olduğuna inandırmağa çalışırıq özümüzü. bunun başqa bir açıqlaması ola bilməz.

anar nağılbaz

qadına oral seks elədiyinə görə yox, evli ola-ola, həyat yoldaşı hamilə ola-ola ona xəyanət etdiyinə görə tənqid edilən reper. yoxsa ki, yesinlər oral seksi. oral seks boş şeydi. əsas məsələ ailə qurduğun, yaxşı gündə, pis gündə yanında olacağına söz verdiyin qadına xəyanət etməkdir. xəyanət edəcəydinsə, gedib başqa qadınlarla yatacaqdınsa evlənməyəydin. gedib ölənə kimi oral seks edəydin. şəxsən mən sona qədər dəstəkləyərdim səni. deyərdim ki, alan razı, verən razı. məni qıdıqlayan heç nə yoxdur. amma sən biriylə evlənmisənsə, bir nikah müqaviləsi imzalamısansa, qarşı tərəfin sənə xəyanət etməyini istəmirsənsə, sən də eyni şeyi etməməlisən. düşünün ki, anarın yox, onun həyat yoldaşının videosu çıxaydı elə. qan düşərdi ya yox? kişi olmaq o demək deyil ki, sən həyat yoldaşına xəyanət edə bilərsən. o sənin spermlərindən, qanından, genlərindən gələcək övladı qarnında daşıyanda sən gedib oral seks etdiyi qadına "sənin a*cığının dili mənim arvadımın dilindən yaxşıdır" deyirsənsə mənim gözümdə bir qəpik dəyərin yoxdur. ona görə də vecimə olmayan hadisədir anarın ölümü. məncə yaxınlarından başqa heç kimin də vecinə deyil.
məni yandıran odur ki, bir adam hər cür hoqqadan çıxır, ölən kimi hamı başlayır onu tərifləməyə. bir insanın ölməyi onun elədiklərinin üstündən xətt çəkmir. bunları evlənməmişdən qabaq düşünəydi. indi artıq gecdir.

tiflis

zənnimcə bakıdan qat-qat gözəl olan şəhər. təbii ki, bakıda olan müasirlik, göydələnlər, saray kimi metrolar, mədəniyyət evləri, super təmirli parlament binası filanı yoxdur. yuxarıda da deyildiyi kimi, təxminən 2000-lərin əvvəllərindəki bakını xatırladır. amma vacib bir məqam var ki, şəhərin özünəməxsus bir ruhu var. hündür binaları yox deyiləcək qədər azdır. adətən 2-3, ya da 5 mərtəbəli evlərdir. qoca nənələr qapının astanasında oturub siqaret çəkirlər, söhbət edirlər, ya da ki, heyvanlarını sığallayırlar.ən xoşuma gələn tərəfi də odur ki, əhalisi bakıya nisbətdə qat-qat azdır ki, hələ bunun turist tərəfini fikirləşin. turistlər olmasa şəhər ümumiyyətlə boş qalar. metrolar boş, avtobuslar boş, küçədə adam adamın belinə çıxmır. avropalılar qədər olmasa da bizimkilərə baxanda gülərüz insanlardılar. üzlərindən qaramat və zəhirmar yağmır. ən azından çay içdiyiniz kafedəki ofisiant qıza çox gözəl olduğunu dediyimə görə( ki, qız həqiqətən də gözəl idi. padxod eləmək məqsədilə deməmişdim) bir çayın pulunu istəmədi :d . bizdə onu desəydim yəqin ki, çay başımda dağılmışdı.
ümumilikdə ölkənin gəliri ancaq turizmdir. turistlər üçün hər şəraiti yaradıblar. yuxarıda da qeyd etdiyim kimi tiflisdə yerli əhalidən çox turist görürsən. ola bilər ki, hal-hazırda bizdən zəifdilər iqtisadi cəhətdən. amma, yaxın 5 ildə bizi keçəcəkləri dəqiqdir.

azərbaycan serialları

bir şeyini başa düşmədiyim seriallar qrupu.
deməli hər serialın soundtrackları olur da, atam. məsələn lostun, kurtlar vadisinin, o cloneun hamısının özünəməxsus soundtrackları olur. bir musiqiçiyə pul verirlər babat. gəlir oturur hər səhnəyə, hər aktyora uyğun musiqilər yazır. arada bir də, hansısa çox məşhur mahnıdan istifadə edirlər. məsələn, lostda məşhur the blind boys of alabama qrupunun i shall not walk alone mahnısını xatırlayıram. və yaxud da aşk-ı memnu serialında bir günah gibi mahnısını aranjman edib istifadə edirdilər.
indi bizim seriallarda necə olur, ərz edəcəm sizə. bizim serial produsserləri bəstəkara pul verməyin dərdindən bir serialda onlarla müxtəlif mahnını istifadə edirlər. serialın cəmi 1-2 soundtrackı var özünəməxsus. qalan hamısı ordan-burdan götürülmə mahnılardır. hətta bayaq okaberin axtarma repini də veriblər arxa fonda. oğlan sevdiyi qızın toyuna gəlib. ağlayır. arxa fonda da okaber deyir ki, "axtarma, səngərlərdəyəm bura papa uşaqlarının kabusu kimidi". böyük ehtimalla heç əvvəldən qulaq asmayıblar ki, nə oxuyur.
bu digər tərəfdən serialın ssenarisini də fırlatmağa kömək edir. qaqaş gedir dəniz qırağına, başlayır qəmlənməyə. reski arxa fonda alim qasımovun mahnısı başlayır. o da hardasa 3 dəqiqə filan gedir. bir seriyada 4-5 belə səhnə olsa hardasa 15 dəqiqə gedir də.
həm də, rep nədiye, həzərat? serialda rep verərlər arxa fonda? nə paçan adamlar var...