aleksey kosıgin
![]()
sovet dövlət xadimi, ssri nazirlər sovetinin sədri - sovet ittifaqı baş naziri. sovet iqtisadiyyatını tam şəkildə nəzarətə alıb, dirçəldilməsində oynadığı rola görə ləqəbi "baş mühəndis"-dir. andrei kirilenko ilə birgə partiyanın liberal qanadının aparıcı fiqurlarından olmuşdur. düzgünlüyü sevən, açıq fikirli biri olduğundan, digər politbüro üzvləri - partiyanın baş katibi leonid brejnev, 2-ci katibi mikhail suslov, xarici işlər naziri andrei qromıko, öz müavini nikolay tixonov, ali sovetin sədri nikolay podqornı tərəfindən sevilən bir fiqur olmamış, bu səbəbdən də öz islahatlarını həyata keçirmək üçün bir çox hallarda politbüroda lazımi səs çoxluğunu yığa bilməmişdir.
əslən sankt-peterburqdan olan bir işçi ailəsində dünyaya göz açmış, vətəndaş müharibəsi zamanı hərbçiliyə meyl salıb hərbçi olmaq istəsə də, 2 illik hərbi xidmətdən sonra ordudan təxris olunmuş, qısa müddətli təhsildən sonra, o dövrdə yenicə formalaşmağa başlayan sibirdəki kooperativlərin birində işə düzəlmiş, stalinist rejim tərəfindən kooperativ hərəkatı repressiyaya məruz qalmadan öncə işlədiyi kooperativ rəhbərinin təkidi ilə oranı tərk etmiş, və leninqrada yollanaraq toxuculuq institutunda 5 il təhsil aldıqdan sonra, buradakı manufakturalardan birinə direktor qoyulmuş, 3 il sonra isə leninqrad şəhər sovetinin sədri - meri seçilmişdir. bundan sonra isə partiya iyearxiyasında çox sürətli şəkildə yüksəlmiş, əvvəl toxuculuq üzrə xalq komisarı, sonra komisarlar sovetinin sədr müavini, daha sonra rusiya ssr komisarlar sovetinin sədri, 1946-cı ildə siyasi büro üzvlüyünə namizəd, 1948-ci ildə isə üzv seçilmişdir. stalinin vəfatına az qalmış siyasi kariyerarası kölgə altında qalmış, bir sıra vəzifələrdən uzaqlaşdırılmış olsa da, nikita xruşşovun hakimiyyətinin son illərinə yaxın, yenidən politbüroya üzv seçilmiş, 1 il dövlət plan komitəsinin sədri olmuş, ardınca isə nazirlər sovetinin sədr müavini təyin olunmuşdur. 1964-cü ildə xruşşova qarşı həyata keçirilən çevriliş cəhdində iştirak etmiş və onun devrilməsilə leninin nəzərdə tutduğu kollektiv idarəetmə sistemi - kosıgin, brejnev, anastas mikoyan *
məcburi uzaqlaşdırılaraq
*
sonralar podqornı əvəz edib
üçlüyü və mikhail suslovun dəstəyi ilə bərqərar olunmuşdur.
ilk başlarda - təqribən 70-ci illərədək iqtidardakı gücün böyük bir hissəsini öz əlində cəmləşdirib, politbüro daxilindəki bir sıra şəxsləri öz tərəfində saxlayaraq böyük nüfuz qazanmış, dövlət rəhbəri kimi birinci dünya ölkələri ilə keçirilən görüşlərdə şəxsən özü iştirak etmiş, hətta 1967-ci ildə bmt-dəki çıxışından sonra abş prezidenti lindon johnsonun təklifi ilə müsbət nəticə verməyən glassboro sammitində abş ilə silahlara nəzarət danışıqlarında iştirak etmişdir. onun hökumət başçısı olaraq xarici səfərlərdə şəxsən özünün iştirakının partiyanın baş katibi brejnevə məcbur etdirməsi və bir sıra vacib əhəmiyyətə malik görüşlərdə iştirakı abşın dövlət katibi henry kissingerdə sovet ittifaqını idarə edən əsas vəzifəli şəxsin onun olması illuziyasının yaranmasına səbəb olmuşdur. həmçinin bu illərdə, sonralar tarixdə " kosıgin islahatları" adlandırılacaq islahatların əsasını qoymuş, hansı ki, bu islahatalar kənd təsərrüfatı və müdafiə sənayesinə ayrılan xərclərin azaldılmasını, ikinci dərəcəli istehlak mallarının istehsalının artırılmasını, ölkə iqtisadiyyatının qərb dövlətlərindəki iqtisadi inkişafa yetişə bilməsi üçün, iqtisadiyyatının desentralizasiyasını və mərkəzi idarə aparatının iqtisadiyyata nəzarətinin zəiflədilməsini, iqtisadiyyatın daha da liberallaşmasını hədəfləsə də, ilk başlarda olduqca müsbət nəticələr vermiş, əhalinin sosial rifahı daha da yaxşılaşmış olsa da, şərqi avropa ölkələrində bu liberal siyasət üsyanların meydana gəlməsinə səbəb olmuş, praqa baharını başlatmış, sovet ittifaqının çexoslovakiyanı işğalı ilə nəticələnmişdir. həm yürütdüyü liberal siyasət, həm onun nəticələri, həm çin-sovet sərhəd münaqişələrində, həm də abş-a qarşı yürüdülən siyasətdə tutduğu mövqe digər üzvlər tərəfindən xoş qarşılanmamış, 70-ci illərdən etibarən nüfuzu zəifləməyə başlamışdır. əvvəllərdə səlahiyyətlərinin bir qismi brejnev tərəfində ali sovetin sədri podqornıya ötürülmüş, 1977-ci ildə sovet konstitusiyasına edilən dəyişikliklə isə bütövlükdə nazirlər soveti ali sovetdən tam şəkildə asılı bir orqan halına gəlmişdir. brejnevin kosıgini uzaqlaşdırmağa tam gücü çatmasa da, podqornını vəzifədən uzaqlaşdırması ilə ali sovetin sədri və partiya baş katibi vəzifələrini birləşdirməyə nail olmuş, beləliklə kollektiv idarəetmə süquta uğramışdır. baş nazirlik simvolik bir vəzifə halına gəlmiş, ən nəhayət, brejnevin baş nazirin birinci müavini postunu yaradaraq konservativ tixonovu o vəzifəyə təyin etməsilə, kosıgin demək olar ki, siyasətdən tam uzaq, gücsüz bir fiqur halına gəlmişdir. ölümünə 2 ay qalmış isə işdən azad olunmaq üçün ərizə yazaraq baş katibə müraciət etmiş və vəzifəsindən azad edilmişdir.
xarakter etibarilə olduqca sakit, nəzakətli, çalışqan, hakimiyyətdə gözü olmayan bir insan olmuşdur. Sovet fiziki və siyasi dissidenti Andrei Saxarov onu partiya rəhbərlərinin ən intellektualı, david rockefeller isə mürəkkəb sovet iqtidasiyyatında möcüzələr yaradan istedadlı menecer kimi dəyərləndirmişdir. vəfa quluzadə də müsahibələrinin birində onun digər partiya rəsmiləri ilə müqayisədə daha mədəni və sadə olduğunu, misirdə sovet səfirliyində tərcüməçi olaraq işləyərkən səfirlə nahar zamanı onu da nahara dəvət etməsini olduqca böyük sadəlik və incəlik əlaməti olaraq qiymətləndirmişdir.
1980-ci ilin dekabr ayında moskvada vəfat etmiş, brejnevin doğum günü səbəbilə dəfn mərasimi 3 gün gecikdirilmiş, külləri kreml divarları nekropolunda ayrılmış xüsusi yerə yerləşdirilərək, xatirəsi əbədiləşdirilmişdir.
mənbə.
https://en.wikipedia.org/wiki/Alexei_Kosygin
https://en.wikipedia.org/wiki/23rd_Politburo_of_the_Communist_Party_of_the_Soviet_Union
https://www.britannica.com/biography/Aleksey-Nikolayevich-Kosygin
Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası
Təmiz söhbət: Vəfa Quluzadə - 09.10.1999
Страна Советов. Забытые Вожди (Алексей Косыгин))
)
