süsəri xala

az istisnaları saymasaq məzmunu bizim tıx-tıx xanım nağılı ilə eyni olan fars nağılıdır.
sadəcə burda süsəri xala tarakandır. rastlaşdığı isə göyərtisatan, qəssab və sonra siçandır. (muş bəy gedir onlarda. rusların "mış", ingilislərin "mouse" sözünün kökünün təxminən eyni olduğu düşüncəsindəyəm)
əsas fərqlər dialoqlardadır:
tıx-tıx xanımdakı "saçı suray xanım, donu daray xanım" hissəsi burada yerini "qardaşım qızı, donu qırmızı, təzə başmağlı" ya verir. tıx-tıx xanımın "cərə gedirəm, cürə gedirəm. sənə nə var hara gedirəm?" i isə burada "gələn ay ramazandır, getdiyim şəhər həmədandır, özümə ər axtarıram ki, darıxmayam" la əvəzlənir. burda muş bəy süsəri xalanı daha çətin xilas eliyir. "küstərəcik" yerinə "quyruğumnan tut", "quyruğun nazikdi qırılar" kimi dialoq var. muş gedib bir kök tapıb dişiylə ovuşdurub nərdivan formasına salır, süsəri xala da bura çıxır. nağılın məzmununda yeganə əlavə olan şey isə budur ki, süsəri muşdan soyuğladığı üçün şorba bişirməsini xahiş edir. muş bişirənnən sonra bilmədən onu dağıdır və buğ süsərinin soyuqdəyməsini götürür.

sözaltı etiraf

bu gün, hətta daha dəqiq hazırkı gecə sevgilimlə ilk telefon danışığımızdan düz 3 il keçir.
həyatımda keçirdiyim nadir həyacanlardan birini yaşadım o gecə. əlimdə köhnəlmiş nokia 6151, üstündə tikanlı fason girişi olan qulaqcıq. ona qədər ünsiyyətdə olmadığım, lakin mənnən xoşlandığını eşidən kimi danışmağa razılıq verdiyim bir qız ilə ünsiyyətdə olacağdım. bunun üçün bakcell-in "yatma danış" ının verdiyi fürsəti əla dəyərləndirmişdim. saat gecə 12-ni gözdüyürdüm. həyəcanımın səbəbi bu insana qarşı olan "qığılcım" ı artıq hiss etməyim idi.
gecə yarı onu yığdım və ilk dəfə titrək səslə danışırdım bunu da deyim. hal-əhval tutduğdan sonra ona "heç yeni ildə gecə 12-ni bu cür gözləmirdim" və "heç qəbul imtahanında həyəcanlanmamışdım" deməyim gülüşünə səbəb olmuşdu.
artıq bu gecədən bu sevginin faktiki təməli qoyulmuşdu. hər şeyi dünən olmuş kimi xatırlayıram. "3 il nədir ki?" deyə soruşa bilərsiz amma 3 il ərzində yaşadığım o dialoqları yadda saxlamağa çalışmadan xatırlayıram. indi o artıq nişanlıdı və bəlkə də "27 iyul" un bizim üçün xüsusiliyinin mahiyyətini xatırlamır. yəqin ki, təqvimindəki adi günlərdən birinə çoxdan çevrilib. amma mənim təqvimimdə bu gün amerikanların 4 iyulu aldığı kvadratın içində daim qalacaq.

xoşbəxtlik

gözəlliklə azadlıq kimi nisbi olan anlayışdır. və həqiqətən şablon olsa da, pulla alınan bir şey də deyil. ümumi götürəndə xoşbəxt insan yoxdur, özünü xoşbəxt sanan (ya da hiss eliyən) insan var.
xoşbəxtliyin pulla bağlı olmadığı fikrini əsaslandırmaq çox bəsitdir. sərvəti çox olan insanın onu itirmək qayğısı vardır, qayğısı olan insan isə xoşbəxt deyil.
xoşbəxtlik tam mövcud olmasa da ona yaxınlaşmaq mümkündür. ortabab məvacibli ailə büdcəsi, meqapolislərdə itib batmağdansa, xudmani bir şəhərdə, nisbətən sakit bir yerdə, dənizə yaxın bir yerdə yaşamaq. fiziki qüsuru olmayan, hörmət etməyi bacaran, dikbaş olmayan övladların, illər keçsə belə həyat yoldaşınla mənfiyə doğru dəyişməyən münasibətin, (arada yüngül münaqişələr istisnadır) ətrafında 2-3 amma güvənə biləcəyin dostlarının olması. və.s.
bəzən xoşbəxtliyi sabitliydə və monoton həyatda axtarmaq lazımdır. çılğın və təzadlı həyat elə vaxt olur ki, insanı sabit həyatdan daha çox və daha tez yorur.

ikili münasibətlərdə bəzi etiket qaydaları

daha çox kişilərə məsuliyyət aşılayan etiket qaydalarıdır. səbəb isə güclü cinsin "himayə" etmək borluluğudur.
əgər kişi ilə qadın görüş yeri və vaxtı (randevu) təyin eliyiblərsə, kişi təyin olunan yerə qadınnan tez çatsa daha yaxşı olar. etiket kişidən üzrlü səbəblərdən gecikərsə qadını dərhal məlumatlandırmağı tələb edir. aydın məsələdir ki, qadın kişinin solunda dayanmalıdır. bu məntiqlə gedərək kişi taksi saxladıb sağ arxa qapını açıb xanımı əyləşdirib sonra özü onun yanında əyləşməlidir. amma əgər kişi avtomabili özü idarə edəcəksə, təbii qadının qabaq oturacağda əyləşməsinə kömək edib sonra özü sükan arxasına keçməlidir.
pilləkəni qalxarkən qadın bir iki pillə irəlidə qalxmalı, kişi arxada onu sığortalamalıdır. pilləkəni enərkən isə qadın bir iki pillə arxadan enməlidir. həm qalxarkən, həm enərkən qaranlıq yer olarsa kişi önə keçib "müdafiə" rolunu oynamalıdır.
qapını açan kişi qapını əli ilə tutub öncə qadının keçməsini təmin edib sonra özü keçməlidir. qapı kişi ilə qadın olan tərəfə açılırsa, əksinə kişi keçib sonra qadına yardım etməlidir.
liftə də əvvəlcə qadın minməli, düşərkən kişi ilk çıxmalıdır.
xanımın ağır yükünü daşımaq və ya ən azınnan daşımasına kömək etmək də etiketə aiddir. həmçinin kişi xanımın ağır üst geyimini çıxarmasına yardımçı olub onu asılqana asmalıdır.
gördüyünüz kimi güclü cinsin nümayəndələri öz "gücünü" centlemenliklə birləşdirməyə borcludur.
son olaraq: etiket rəsmiyyət deyil, əxlaq, ədəb və davranış qaydalarıdır.

yemək etikası

başqa cür süfrə mədəniyyəti adlanan etika növüdür.
etiketə görə süfrədə oturarkən az söykənməli, stulu stola yaxınlaşdırmamalıyıq. əllərin dizin üstündə olması daha yaxşı olar. dirsəyi masaya qoymaq etiketi pozur. xüsusilə məclisdə başqalarına mane ola bilər deyə bunu etməməliyik. yeməyi təmkinlə yavaş-yavaş yeməliyik.
yeməyi məclisdə başlama etiketi isə belədir: xanımlar başlamalıdır. əgər xanım yoxdursa və ya məclisdə hamı xanımdırsa ev sahibi (sahibəsi) ilk yeməyə əl atmalıdır. əgər o xidmət edirsə, onun təklifi ilə başlamaq etiketi pozmur.
xörəyi məclisdə soldan, çörək və içkini sağdan paylamalıyıq. yeməyi ev sahibinin sağındakı qadınnan başlayaraq paylamaq etikanın tələbidir.
etika ilk dəfə yediyimiz yeməyin necə yeyildiyini soruşsaq pozulmaz amma, dərhal reaksiya verib "mən bu yeməyi sevmirəm" demək etik deyil. bunu da mədəni bildirmək lazımdır.

çövkən

at üstündə müəyyən ölçüyə malik ağac parçası ilə oynanan, yaranması əksər tarixçilərin fikrincə intibah dövrünə təsadüf edən və qarabağ atı ilə birgə yunesko irsinə daxil edilən oyun.
oyunun daha qədim olduğu düşüncəsində olanlar "kitabi dədə qorqud" boylarını dəlil gətirirlər. çövkən oyununa nizaminin "şərəfnamə" ("isgəndərnamə"nin bir bölümü) və "xosrov və şirin" əsərlərində yer verilir. xüsusil şair "xosrov və şirin" də şirinin bu oyunda sasani padişahı xosrov pərvizdən heç də geri qalmamasınnan söhbət açılır.
bu oyunun 12-ci əsrdə atabəylər şahı məhəmməd cahan pəhləvan (1175-86) dövründə oynanması məlumatı dəqiqdir. həmçinin oyunla əlaqəli bir neçə miniatür də çəkilmişdir.
çövkənin digər adı çovqandır. oyun bir sıra fərqli regionlara yayılmışdır: ilk olaraq mərkəzi asiya, iran, iraq, sonralar hindistan və bura gələn ingilislər vasitəsi ilə avropa.
hətta oyun ikinci yay olimpiya oyunlarının (paris 1900) proqramına polo adı ilə salınmışdır.

qənd

çay içərkən işlətdiyimiz əvəzolunmaz qida.
qəndin elmdə adı saxarozadır. əsas xammalı eyni ilə şəkər tozunda olduğu kimi şəkər çuğunduru və şəkər qamışıdır. (qənd əslində şəkər tozunnan düzəldilir.)
bu iki bitkinin isə vətəni hindistan və ərəbistan yarımadasıdır. qəndi bir çox dildə oxşar adlandırırlar. ruslar ona saxar, ingilislər suger, ərəblər isə sükr deyirlər. bu oxşarlıq "şəkər" sözü ilə əlaqəlidir.
azərbaycan məişətində əsasən ağızda əsas əriyən və çətin əriyən (kəllə qənd) istifadə edilir. çay qənd yeyərkən onun tərkibindəki kalorini azaltsa da, istənilən halda çox istehlak edilərsə əks təsiri qaçılmazdır.