ambavi surami tsikhitsa

1985-ci ildə sergei parajanov tərəfindən ekranlaşdırılmış gürcü xalq əfsanəsi. azərbaycanca tərcümədə suram qalasının əfsanəsi mənasını verir. əfsanəyə görə tez-tez hücuma məruz qalan qalanın inşasını tamamlamaq mümkün deyil. çünki hər dəfə axırıncı kərpici qoyan zaman qala sökülməkdədir. səbəbi isə vardo adlı falçının sevgilisi onu zamanında tərk etmişdir. qalanın dağılması hadisəsini falçının yanına gedib ona danışırlar. məlum olur ki falçının yanına gedən gənc oğlan vaxtı ilə falçının qəlbini qırıb onu tərk edən kişinin oğludur. falçı da onun yanına gələn oğlana qalanın bir daha yıxılmaması üçün gənc oğlanın divarın içərisinə basdırılmasını söyləyir. falçının dediyi kimi də edərək qalanı xilas edirlər. film gürcüstan və azərbaycanda çəkilmişdir. bəzi səhnələrdə meyxana , muğam və azərbaycanca danışıqlarını bir səhnədə isə ögey ana filmindən olan ismayıl oğlum xitabını da eşitmək olar. girişdə və sonda səslənən bu musiqi isə unudulmazdır

(youtube: )

milli məclis

orada oturan danabaşların ayda-ildə bir dəfə guya xalqın lehinə səsləndirdikləri fikirlərin nə qədər səmimi olmadığını başa düşməmək mümkün deyil. amma bunun mümkünlüyünü qəbul edən adamlar var. sosial mediada ən çox da ig-da; otuz saniyəlik videolar, bir deputat danışır. öz aləmində əsasən hamının bildiyi həqiqətləri. axırıncı saniyələrə də bir musiqi oldu millətin təssübkeşi. bir məsələni anlamaq lazımdır ki öz vətəndaşının qeydinə qalan insan öz aldığı aylıq məvacibinin dəyərini sorğulamalıdır. nəyə görə mən dörd rəqəmli maaş aldığım təqdirdə ölkənin demək olar əksər hissəsi aylıq 300-400 (ortalama) manat maaş alır? əgər bu sualı özünə verməyi bilmirsənsə orada çərənləməyə ehtiyac yoxdur. təbii o maaşı alan adamın mənim burada yazdığımından heç xəbəri yoxdur. olsa nə dəyişəcək? yenə mən bilirəm ki o populist çıxışlar sadəcə sadəlövh vətəndaşın ürəyinin sarı siminə toxunmaq üçündür. bunu bilməyənlərə üzülürəm

jose saramago

tam adının jose de sousa saramago olan portuqaliyalı yazıçı. adındakı saramaqo hissəciyi yazıçının anadan olduğu qəsəbələrinin vətəndaş aktlarının qeydiyyatı bölməsinin katibi gələcək yazıçının soyadını ağırtəbiətli atasına həmkəndlilərinin verdiyi ləqəbə uyğun saramaqo yəni yabanı , acı turp yazır. souza ailəsi 1924-cü ildə yaşadıqları azinaqanı tərk edərək lissabona köçürlər. balaca jozenin soyadı ilə bağlı dolaşıqlıq artıq lissabonda , uşaq məktəbə gedən vaxt sənəd təqdim edəndə açılır və səhvi düzəltmək mümkünsüz olur. yazıçı öz əsərlərini səciyyələndirəndə belə deyirdi '' qeyri-mümkünlüyün mümkünlüyü , arzular və illüziyalar - mənim romanlarımın əsas predmeti məhz bunlardır ''. ilk romanını 1947-ci ildə yazır. romanın adını dul olaraq fikirləşsə də redaktorun israrı ilə günah diyarı olaraq dəyişdirir. ilk kitabının dərc edilməsindən sonra başqa romanlar üzərində də işləyir. lakin sonradan anlayır ki içində insanlarla bölüşəsi dəyərli bir şey yoxdur. bu dərketmə onu 20 il ədəbi fəaliyyətdən uzaq saxlayır. sonradan yazıçı 1969 -cu ildə portuqaliya kommunist partiyasına qoşulur. ədəbi sferaya ikinci gəlişi 1966-cı ilə təsadüf edir. bu böyük qayıdış onu artıq dünyaya tanıtdırır. yazarın kitabları barədə geniş məlumatlar yuxarıdakı entrylərdə verildiyindən daha onlar barədə yazmıram. joze ədəbiyyat aləmindəki çıxışlarından əlavə digər siyasi çıxışları ilə gündəm olub. o dəfələrlə avropa birliyini , Beynəlxalq valyuta fondunu kəskin tənqid edib. 2002-ci ildə iordan çayının qərb sahilinə səyahət edən yazıçı yəhudi sionistlərinin fələstin torpaqlarında yaratdığı vəziyyətlə alman faşistlərinin osvensim həbs düşərgəsindəki rejim arasında müqayisə apararaq yəhudilərin qızğın etirazına səbəb olur və israil hökuməti onu ölkə ərazisinə buraxmaqdan uzun müddət imtina edir. müsahibələrinin birində saramaqo bu barədə demişdir : '' məni israil tərəfdən ünvanıma yönəlmiş tənqid az narahat edir. istənilən vicdanlı insan başa düşür ki, fələstinlilərin özlərinə dövlət qurmaq haqqı var. lakin israil rəhbərliyinin həm beynində , həm də planlarında böyük israil ideyası möhkəm yer tutubsa , fələstinlilərin bu istəyi necə gerçəkləşə bilər ? əgər iordan çayının qərb sahilində - məhz fələstin dövlətinin yerləşməli olduğu torpaqlarda yəhudilər 200-dən artıq yeni yaşayış məskəni salıblarsa israil rəhbərlərinin bəyanatlarına necə inanmaq olar ?''.

urukagina

bilinənin əksinə olaraq ilk yazılmış qanunun müəllifi olan şummer lagaş kralı. bilinənin əksinə ona görə deyirəm ki ilk dəfə qanun çıxartmış hökmdar hammurapini sayırlar. bu adam isə hammurapidən 600 il əvvəl miladdan öncə 2375-ci ildə tərtib etmişdir. ilk sosial reform , ilk mülkiyyət haqqı ərz etdiyindən o zamanlar üçün böyük sayıla biləcək addım sayılır. özünün adı ilə tərtib olunmuş qanunlar bəsit maddələrdən təşkil olunmuşdu. tərtib etdiyi qanunlar demək olar '' tarla onu sürənin , heyvan isə sağan şəxsindir '' tipli olub. dönəmin dini təmayüllü idarəçiliyini sürdürən ur şəhərində xalqı iqtisadi cəhətdən istismar edən dindarlara yönəlmiş inqilab sayılırdı eyni zamanda qanunlar. ilk inqilabçı da saymaq olar urgakinanı.

mary mallon

həyatının son gününə qədər karantində qalmış aşpaz qadın. doğulduğu irlandiyadan 15 yaşında abş-a köçür. amerikaya immiqrant gəmisində gələn mary tif yatalaq xəstəliyinin daşıyıcısı olduğundan xəstəliyi bir çox insana yoluxdurmuşdur. dünyaya elə bu xəstəliyin daşıyıcısı olaraq gəldiyindən xəstəliyi subklinik (əlamətsiz) keçirdiyindən özünə o qədər də təsir etməmişdir. yaşadığı müddətdə 53 insana yoluxduruğu güman edilir. onlardan üçünün isə həyatını xilas etmək mümkün olmamışdır. ilk olaraq 1907-ci ildə 3 il , ikinci dəfə isə 1925-ci ildən ömrünün sonuna (1938) qədər karantinda keçirmişdir. tarixə də tifli mary olaraq keçmişdir

obsessiv kompulsiv pozuntu

beyin zədələnməsi adı çəkilən pozuntunun qarşısını ala bilir. hər zədələnməni də bura daxil etməsək. məsələ budur ki 1983-cü ildə adı george olan bir nəfər ciddi səviyyədə pozuntudan əziyyət çəkib. hansı ki gün ərzində saysız-hesabsız əlləri yumaq , çimməklə özünü məşğul edirmiş. düşdüyü bu vəziyyət də george-un heç cürə həyata uyğunlaşmamasına gətirir çıxardır. oxuduğu yerdən, işindən ayrılmaq məcburiyyətində qalır. çarəni özünü öldürməkdə görərək əlinə silah alaraq başına atəş açır. xəstəxanaya yerləşdirilir və tədricən müalicə almağa başlayır. bəxti onda gətirib ki atəş nəticəsində beyində zərər görən tək bölgə obsessiyanın mərkəzi olan beyinin ön sol payı olub. yaşam üçün digər paylar zərər görməyib. özü ilə hadisədən bir neçə il sonra nyu-york taymsın aldığı reportajda artıq normal həyata döndüyünü və əsas da pozuntunun daha ona narahatlıq yaratmadığını vurğulayır.
mənbə üçün

unudulmaz film replikaları

-cəhənnəm nədir?
cəhənnəm , etmək istəmədiyin şeyləri etməkdir
-ölüm nədir?
+ bizlərdən daha böyük olan sualları soruşmamalısan. həyat ölüm ilə örtülüdür. bu mövzuda qəti şübhəm yoxdur. ölümün həyat , həyatın ölüm olmadığını necə bilə-bilərik? həyat və ölüm bir qatar yolu faciəsi kimidir. başqa bir şəkildə ifadə etmək gərəkdirsə , onu açıqlaya bilməzsən. yalnız hiss edə bilərsən

(baxma: agnes varda - oncle yanco)

yaponiya

yaponların soyadlarının əksəri əsasən kəndə aiddir.tarixən yaponlarda soyadı ancaq köklü ailələrinin üzvlərində olurdu. 19-cu əsrdən başlayaraq isə hər kəsdə bu soyadları istifadə edilməyə başladı. beləcə sadə familiyalar ortaya çıxdı. ən çox yayılan soyadları:
nakamura - orta kənd
yamada - dağ tarlası
tanaka - tarlanın ortası
murakami - yuxarı kənd
kimura - ağac kənd
takahashi - hündür körpü
kobayashi - kiçik meşə
yamamoto - dağın kökü
yamaguchi - dağın ağzı
matsumoto - şam ağacının kökü
hayashi - meşəlik
yamashita - dağın altı
ishikawa - daşlı çay
yoshida - şanslı tarla
inoue - quyu üstü

unudulmaz kitab cümlələri

düşünəndə ki, ətrafda hərlənən adamların çoxu ölüdür, dəhşətə gəldim. insana yalnız ürəyi dayananda ölü deyirik, ondan əvvəl yox. bu mənimçün ixtiyari bir məsələ kimi görsənir. hər şeyə rəğmən, bədənin müəyyən hissələri bir müddət öz fəaliyyətini davam etdirir; saçlar, tüklər illərlə uzanır. bəlkə də,insan beyni fəaliyyətini dayandıranda,yeni ideyaları qəbul etmək iqtidarını itirəndə ölür. qoca porteus məhz bu cürdür. fövqəladə biliyə sahibdir, əla zövqü var, lakin yenilikləri qavraya bilmir. sadəcə hər zaman eyni şeyləri deyir və eyni şeyləri fikirləşir. o qədər beləsi var ki. dərrakələri daxildə ölüb. yalnız balaca cığırla irəli-geri hərəkət edir və ruh kimi get-gedə yoxa çıxırlar.
(baxma: george orwell- coming up for air)
edit: yaşadığımız cəmiyyət də qoca porteusun timsalındadır. düzdür yazıldığı kimi porteusla tam oxşarlıqları olmasa da (fövqəladə bilik, əla zövq bu sadalananlar xaric) yenilikləri qavraya bilməməkdə həmfikirdirlər. azərbaycancaya boğuluram olaraq tərcümə olunan kitab demək olar çox az tanınır. bir nəfəsə oturub oxunulasıdır. yazıçının digər iki məşhur romanına da işıq tutur. tapdığınız yerdə oxuyun.