Son yazılanlar
həyat fəlsəfəsi edilə bil
sözlükdə nik dəyişmək
yaxşı insan olmaq
soz6 wiki engine
soz6 wiki engine
soz6 wiki engine
soz6 wiki engine
Bir koqnitiv meyillilik olub insanların keçmiş xatirələri həqiqətdə olduğundan daha pozitiv şəkildə xatırlaması, qiymətləndirməsi effektidir. Günümüzdəki yaşlı generasiyanın bir qisminin "Sovet dövründə hər şey çox daha yaxşıydı" fikrini mənimsəməsi və ya uşaqlığımızı çox əyləncəli, məsum, möhtəşəm xatırlamağımız bu effektə nümunədir. Yaddaşın neqativ xatirələri uzaqlaşdırması meyilliliyi də bu effektə müsbət təsir göstərir (baxma: memory bias).
(bax: cognitive bias)
Psixologiya dərsinə gecikmişdim və məndən əlavə gecikən bir neçə nəfər daha var idi. Sinfə girdiyimdə hər kəs ayaq üstdə dayanmışdı. Təəccübləndim və oturmadım. Digər gecikən tələbələr də ayaq üstdə durmağı seçdi. Müəllim hər kəsdən əyləşmələrini istədikdən sonra niyə ayaq üstdə durduğumuz məlum oldu; müəllim conformity fenomenini izah etmək üçün bu cür kiçik bir təcrübə keçirmişdi. Azlıq - gecikən tələbələr, çoxluğun - orada daha əvvəl ayaq üstdə duran tələbələrin davranışını təkrarladı.
Conformity (peer pressure), azərbaycanca konformizm, insanların davranışlarında qrup normalarına uyğunlaşmaq üçün baş verən dəyişikliyə deyilir. Müəyyən situasiyalarda azlığın çoxluğun normalarını qəbul edərək davranışlarını bu normalara uyğun şəkildə tənzimləməsi konformizmə nümunədir. Çox hallarda içində dünyaya gəldiyimiz cəmiyyətin qaydalarını mənimsəyib ona uyğun hərəkət edərik. Təbii ki, azlığın çoxluğa təsir etdiyi hallar da mövcuddur (baxma: Minority influence).
Konformizm sırf müyyən edilmiş köklü qrup normalarına tabeçilikdən əlavə, ani situasiyalarda da üzə çıxır. Buna misal olaraq lift eksperimentini göstərmək olar. Liftə minən bir sərnişin üzünü liftdə daha əvvəl olan insanların üzünün baxdığı tərəfə istiqamətləndirir:
)))Fərdin öz davranışını izah edərkən situasiyaya bağlı - xarici faktorlara istinad edib başqalarının davranışlarını isə onların xarakterləri - daxili faktorlarla açıqlaması xətası. Misal olaraq, yanımızdan bizi itələyərək heç nə demədən sürətlə keçən insanın bu davranışını onun xarakterinə - kobud olmağına, həmin şəxslə əlaqəli daxili bir faktora bağlamağa meyillilik göstəririk. Halbuki, o insana görə davranışının səbəbi kobud olmağı deyil, getdiyi yerə çatmağa qayıdıb üzr istəyəcək qədər vaxtının olmamağı - yəni xarici, situasiyaya bağlı faktordur. Fundamental attribution xətasının səbəbi kimi öz davranışlarımızı icra edərkən özümüzün yox, mühitin, situasiyanin müşahidəçisi olmağımız, başqa bir fərdin davranışını izləyərkən isə diqqətimizin mərkəzində mühitin yox həmin fərdin olması göstərilir.
(baxma: software development kit)
bu sifarişi verən: isaac gotshtein
Türk fizika üzrə fəlsəfə doktoru. "Boşluk boş mudur" adlı təqdimatını dinləyərkən tanıdım onu, olduqca maraqlı bir təqdimatdır:
https://www.youtube.com/watch?v=8G5yO0F2lmI
Bir Jean-Paul Sartre romanı. Orijinal adı "La Nausée", ingiliscəsi "Nausea". Azərbaycan dilinə Gülər Qasımova tərəfindən tərcümə edilmişdir.
--spoiler--
Bir dəfə oxuduqdan sonra bu entry ni yazmaq üçün yenidən nəzər yetirdim kitaba. Düşünürəm ki, Ürəkbulanma ağır əsərdir, bəziləri üçünsə olabilsin heç oxunaqlı deyil. Buna səbəb əsərdə çox az hadisələrin baş verməsi ola bilər, ümumi olaraq əsər durğundur. Kitabı daha yaxşı anlamaq üçün Sartre'ın fəlsəfəsinə də bir qədər aşina olmaq lazımdır ki, bu, əsərdəki eksiztensial problemləri daha dərindən anlamağa kömək edə bilər.
Əsərin baş qəhrəmanı Antoine Roquentin tarixi bir şəxsiyyət olan Marquis de Rollebon haqda araşdırma apararaq, onun haqqında yazdığı kitabı tamamlamaq üçün 3 ildir Bouville qəsəbəsində yaşamaqdadır. Son zamanlar qəribə hislər yaşayar, şeylər ona əvvəlkindən fərqli görünər. Cisimlər sanki dəyişmişdir və ya Roquentin dəyişmişdir ki, onları fərqli müşahidə edir. Bu açıqlanması çətin hisləri gündəliyində qələmə almağa qərar verər. Əsəri də oxuyarkən Roquentin'in gündəliyini oxumuş, hər şeyi onun dilindən dinləmiş oluruq.
Təsvirlər əsərin böyük bir hissəsini tutur. Roquentin gördüyü hər şeyi, cisimləri, insanları, hadisələri durmadan təsvir edir, onların xüsusiyyətlərini sadalayır, necə göründüklərindən bəhs edir. Sanki öz varlığını unudaraq müşahidə etdiyi və şüurunda canlanan şeylərə yönəldir bütün diqqətini. Zənnimcə, bu təsvirlər fenomenologiya ilə əlaqəlidir və xüsusilə hər şüur bir şeyin şüurudur deyimi təsvir olunan şeylər vasitəsilə hiss edilir.
Roquentin'in ürəkbulanma adlandırdığı hiss əsərdə ilkin olaraq göl kənarında təsvir olunur. Roquentin göldə üzdürmək üçün əlinə bir daş alır, lakin anlamadığı bir hiss təsirilə daşı buraxır. Gündəliyin irəliləyən səhifələrində bu hissi "üərkbulanma" adlandırır. Ürəkbulanma hissi mütəmadi olaraq Roquentin'də özünü büruzə verir. Getdikcə, şeylərin varlığı, var olmağı, Roquentin'i düşündürür. Bəlkə də, ürəkbulanma Roquentin'in şeylərin varlığıyla ani olaraq əlaqə qurmasından qaynaqlanır. Burada Sartre'ın eksiztensial fəlsəfəsinin izlərini görmək mümkündür. Şeylərin özləri vardır, onlara verilən anlamlar, lakin şeylərin özdən bağımsız, saf və çılpaq varlıqları da vardır və bu varlıqlar özlərdən əvvəl mövcuddur. Ürəkbulanmanın səbəbi isə varlığa bir öz yaratmaqdan qaynaqlanan özünü aldatma hissi ola bilər, çünki varlıqlar öz'ləri üzərində daşımaz, biz onlara bir məna yükləyərik, fəqət yüklənən məna varlığın öz xüsusiyyəti deyil, bizim ona biçdiyimiz xüsusiyyətdir.
Əsərin kuliminasiya nöqtəsində Roquentin bir parkda şabalıd ağacının altındadır. Ağacın köklərinə baxar, bir anlıq kökün kök olduğunu unutmuşdur. Kökün varlığı bütün çılpaqlığıyla ona görünür. O zaman Roquentin varlığın həqiqi mənasını anladığını deyir. Kök kök olmazdan öncə bir varlıqdır, daha sonra isə üzərinə mənalar, öz'lər yüklənər.
--spoiler--
Oxunmalı bir kitabdır.
Bir Jean-Paul Sartre pyesidir. Orjinal adı "Huis Clos", ingilis dilinə "no exit" kimi tərcümə edilmişdir. Sartre'ın məşhur "cəhənnəm başqalarıdır" ifadəsi bu əsərdə işlənmişdir. Əsərdə cəəhənnəm hesab olunan bir otağa həbs edilmiş üç məhkumun ünsiyyətdə olmaları nəticəsində bir-birilərini narahat etməyi, əzab verməyi təsvir olunur. Yalnız bu əzabvermə fiziki şəkildə deyil, rahatsızedici danışıqlar, bir-birini yarğılama, şəklində təzahür olunur. Əsərin verdiyi mesaj insanların özlərini başqalarının gözü ilə görərək necə yarğıladıqları, şüurlar arasındakı gərginliyin rahatsızedici həddə çatması, bunlar nəticəsində insanlar arasındakı əlaqələrin necə cəhənnəmə çevrildiyi üzrədir.
--spoiler--
Sartre'ın təsvir etdiyi cəhənnəm nə pəncərə, nə də ayna olan bir qonaq otağıdır. Üç məhkum - Garcin, inez, Estelle (1 kişi, 2 qadın) ölümdən sonrakı həyatlarında işlədikləri günahlara görə sonsuza qədər qalmaq şərtilə bu otağa həbs edilərlər Məhkumlardan gözlərini qırpma bacarığı alındığı üçün, artıq yatmaq məsələsi də yoxdur. Onların gözləri həmişə açıqdır. Bir aynanın olmaması isə məhkumların özlərini ancaq bir-biriləri ilə əlaqədə təyin edə bilmələrinə səbəb olur.
Otağa ilk ayaq basan valet (xidmətçi) müşayiəti ilə Garcin olur. Cəhənnəm Garcin'in gözlədiyi kimi deyildir, işgəncə alətləri yoxdur, sıravi bir qonaq otağındadır. Daha sonra inez otağa daxil olur. Garcin və inez arasındaki dialoq mənfi xarakter alır, inez Garcin'ə qarşı aqqressivdir, otağa daxil olarkən Garcin'in cəllad olduğunu düşünür. Sonunda Estelle'in də içəri təşrif buyurması ilə üçlü tamamlanır, qapı kilidlənir, artıq otaqdan çıxış yoxdur.
Üçlü arasında danışıqlar başlayar. Əvvəlcə bir yerdə olmalarının nə mənaya gəldiyini, bunun bir təsadüf olub olmadığını müzakirə edərlər. Sonra Estelle və Garcin günahları haqda danışmağa başlayarlar. Estelle yaşlı bir kişi ilə evləndiyini, gənc sevgilisi ilə birlikdə olub ərinə xəyanət etdiyini etiraf edər. Garcin isə sülhsevər biri olduğunu, buna görə də savaşda iştirak etməkdən imtina etdiyini açıqlayar. Halbuki etirafları heç də səmimi deyildir, inez bunu hiss edərək "Oyn oynamağın, bir-birimizin gözünə kül üfürməyin nə mənası var? Hamımız eyni günahkarıq"-, deyər - "Biz cinayətkarıq, bəli üçümüz də, biz cəhənnəmdəyik əzizlərim, və onlar səhv etməzlər, insanlar bir heç uğruna lənətlənməzlər". inez'in bu tutumu Garcin'i də, Estelle'i də narahat edir, çünki onlar hər biri özünü bir başqasına günahsız göstərməyə çalışmışdı, indi isə başqanın gözündə bir cinayətkar olaraq görünür.
inez içlərində ən ağlı başında olandır ki, vəziyyəti anlayır. işgəncə alətləri və ya cəllad yoxdur, çünki bu cəhənnəmdə üçündən biri zatən digərinə işgəncə verir yarğılamalarla, ittihamlarla, qısaca dialoqda olaraq. Qərara alırlar ki, artıq bir-birilərilə danışmasınlar. Qısa müddət sonra sükutu Estelle pozur: "Güzgü var kimdəsə? Güzgüyə baxmadan sanki var olub olmadığımdan əmin ola bilmirəm". inez Estelle'ə yanaşaraq mən sənə güzgü əvəzi ola bilərəm deyir. inez Estelle'ə qarşı istəyi vardır, onu arzulayar, lakin Estelle inez ilə maraqlanmaz, onun ehtiyacı bir kişinin onu arzulamasıdır, onun gözəlliyini tamaşa etməsidir və bu səbəblə Garcin'ə yönələr. Hərçənd Garcin də Estelle ilə maraqlanmaz. Burada bir üçbucaq yaranar üç nəfər də bir-birindən bir şey istəməkdə lakin ala bilməməkdə və əzab çəkməkdədir.
Əsərin davamında artıq hər biri günahlarını bütün reallığı ilə etiraf etməyə başlayar: Garcin sülhsevər olduğunu demişdir, lakin müharibə ortasında ölkəsindən qaçmağa çalışan biri olduğu, yəni bir qorxaq olduğu ortaya çıxar. Eyni zamanda yoldaşına bağlı olmamış, ona xəyanət etmiş biridir. inez isə qohumunun (cousin) arvadını Florence'i yoldan çıxarmışdır, və qohumunun ölməyinə də səbəb olmuşdur, Florence'ə "biz onu aramızda öldürdük demişdir". inez sadistdir, başqalarının əzab çəkməyini istədiyini etiraf etmişdir. Estelle'ə gəldikdə isə bu qadın üçün tək əhəmiyyətli olan şey bir kişinin onun gözəlliyinə heyran olması, onu cinsi cəhətdən arzulamasıdır. Estelle Sevgilisindən olan çağanı öldürmüşdür, və bunun davamında sevgilisi intihar etmişdir.
Estelle Garcin ilə bərabər olmaq onu yoldan çıxarmaq istəyər. Garcin isə Estelle'ə "Mənim qorxaq olmadığıma inanan heç olmasa bir nəfər lazımdır, əgər sən mənim qorxaq olmadığıma bütün ürəyinlə inansan, mən qorxaqlıq etmədiyimi bilərəm və səni həqiqətən sevərəm" deyər. Estell onu qorxaq olmadığını təsdiqləyər, lakin sırf onu arzuladığı üçün edər bunu. Estelle'in əldən çıxdığını görən inez "Sanki sənin qorxaq olub-olmamağın onun çox vecinədir, onun sadəcə bir kişiyə ehtiyacı var bu səbəblə deyir". Bir az sonra Garcin "inez, sən bir qorxağın nə olduğunu bilirsən, səni inandıra bilsəm, qurtularam" şəklində inez'ə müraciət edər, ondan da istədiyini ala bilməz. Üçbucağın yenə yarandığını görürük, Estelle Garcini'i arzulayar, inez Estelle'i və GArcin inezi'i inandırmağa çalışar, fəqət heç biri digərindən istədiyini ala bilməz və əsl cəhənnəm işgəncəsini çəkər.
Garcin və Estelle'in yenidən yaxınlaşdığını görən inez dramatik şəkildə "Necə də sevimli səhnədir, Qorxaq GArcin uşaq qatili Estelle'i qollarına alıb. Mən sizi izləyirəm, hər kəs sizi izləyir, çünki tək başıma mən izdihamın özüyəm, izdihamı eşidə bilirsən GArcin? onların fısıltılarını? "Qorxaq, Qorxaq". Qaçmağın faydası yoxdur, səni buraxmayacam. Onun dodaqlarından nə əldə etməyi umursan, unutqanlıq? Amma mən səni unutmayacam! inandırmalı olduğun şəxs mənəm!".
Garcin: Gecə heç vaxt gəlməyəcək ?
inez: Heç vaxt.
Garcin: Məni həmişə izləyəcəksən?
inez: Həmişə.
Əsərin kuliminasiya nöqtəsində GArcin: "Bəli, bura cəhənnəmdir. Buna heç vaxt inanmazdım. Bizə işgəncə otaqları, od, kükürd, "qaynar gil" haqda deyilənlərin hamısı nağıl imiş! Qaynar dəmir torlara ehtiyac yoxdur. CƏHƏNNƏM BAŞQA iNSANLARDIR!".
Garcin Estelle'ə: O, bizim aramızdadır, o izləyərkən səni sevə bilmərəm:
Estelle: O zaman onu izləməyə qoymaram (bıçağı götürərək inez'i bıçaqlamağa çalışır).
inez: Nə etdiyini sanırsan, dəli məxluqat? Zatən ölü olduğumu yaxşı bilirsən.
Estelle: Ölü?
inez: Ölü! Ölü! Ölü! Bıçaqlar, zəhərlər, kəndirlər yararsızdır. Bu zatən baş verib, bir dəfə və hamımız üçün. Və biz sonsuza qədər buradayıq
Estelle: Sonsuza qədər? necə də gülməli! sonsuza qədər.
Garcin: sonsuza, sonsuza və sonsuza qədər.
(Uzun bir sükut)
Və əsər GArcin'in bu sözləri ilə bitir: "Elə isə, davam edək".
--spoiler--
Alman filosof G.W.F. Hegel'in ruhun fenomenologiyası (phenomenology of spirit/mind) kitabında təsvir etdiyi mövzu. Bu dialektik bir-birilə əlaqədə olma durumu vasitəsilə Hegel başqa'nın tanınmasının bizim öz-şüurluluğumuzun formalaşmasında necə bir rolu olduğunu izah edir. Hegel'ə görə öz-şüurluluq ancaq başqa bir öz-şüurluluğun onu qəbul etdiyi halda öz-şüurluluq ola bilər. Ağa və kölə dialektikasını başa düşmək üçünsə, əvvəlcə öz-şüurluluq və tanınma qavramlarını açmaq lazımdır.
Obyektlərin şüurunda və ya fərqində olmaq bir qədər özünün şüurunda olmağı da göstərir. Şüur subyekt, şüurunda olunan şeylər isə obyektləri ifadə edir. Hegel'in görüşünə görə, verilmiş subyekt başqa bir subyekt üçün obyekt ola bilir. Bu bağlamda, öz-şüurluluq başqa bir öz-şüurluluğun birincinin şüurunda/fərqində olmasıdır. Nəticə olaraq, şüurun öz-şüurluluq ola bilməsi üçün başqa bir öz-şüurluluq tərəfindən qəbul edilməsi, "tanınması" lazımdır, çünki şüur ancaq başqasının gözündən baxaraq öz-şüurluluğundan əmin olur.
iki öz-şüur qarşılaşdıqlarında öz-şüurluqlarını itirmiş kimidirlər, çünki hər biri öz varlığını digərində tapır.
Özünü başqasında tapmaq qarşısında şüurlar heyrətə düşmüşdürlər, bir-birilərinə obyekt kimi yanaşaraq görməməzlikdən gələ bilərlər, lakin bu halda heç birində öz-şüurluluq formalaşmaz, çünki biri digərinə özünü tanıda bilməmiş və bu tanınmama nəticəsində özündən əmin olmanı təcrübə edə bilməmiş olur. Və ya, ikinci halda, şüurlar özünü digərinə təsdiq etdirmək üçün ölümünə bir mübarizəyə girərlər. Mübarizə nəticəsində şüurların birinin ölməyi/yox olmağı vəziyyətində digəri öz-şüurluluq sahibi ola bilməz çünki tanınma, özünü iradəsini başqasına qəbul etdirmə baş verməz. Əgər tərəflərdən biri ölməkdən çəkinərək geri addım atarsa, ölümü gözə alan ağa, təslim olan isə kölə olur və ağa-kölə əlaqəsi yaranır.
Ağanın ağa olması onun ölümünə mübarizə nəticəsində sonradan kölə olacaq şüur tərəfindən tanınmağı səbəbilədir. Ağa köləyə öz iradəsini yeritməyi bacarmışdır və kölə özünün asılı olduğunu qəbul etmişdir. Ağa kölə ilə doğrudan əlaqə qurmaz, lakin kölə ağa üçün sadəcə bir alətdir. Ağanın əlaqə qurduğu şeylər kölənin yaratdıqlarıdır, ağa köləni təbiətlə əlaqə qurmaq, təbiəti istismar etmək üçün istifadə edir.
ilk mübarizədə ağa ağalığını, azadlığını, gücünü, asılısızlığını isbat etmişdir, fəqət ağa köləni istifadə etdiyi, kölə də ağanı qane etməyə çalışdığı müddətcə ağa kölənin xidmətindən asılı hala düşür, özünü kölənin varlığı ilə kimlikləndirir. Kölə olmadığı halda, ağa ağa deyildir və buna görə də köləyə ehtiyacı vardır, bir mənada ağa da azadlığını itirmiş olur. Eyni zamanda kölə ağa üçün şeylər istehsal edərkən, ona xidmət edərkən öz gücünü, bu güclə ağaya tabe olmağına bir ehtiyac olmadığını görərək ağadan asılı olmadığını təcrübə edir və öz-şüurluluğa çatır.
istinadlar:
link1 
link2
link3
Faydalı videolar:
)))
Aşağıdakı saytı bu hadisə üçün bir arxiv adlandırmaq olar. Səyahət detalları, xizəkçilərin və araşdırma qrupunun şəkilləri, gündəliklər və s. kimi bir çox informasiya mənbəyi var. Sadəcə ingiliscə olmağı bir az maneə yaradır:
https://dyatlovpass.com/
Bir ekşi sözlük yazarı Dyatlov keçidində kamp qurduğunu və həmin yerin anormal ab-havasının şahidi olduğunu qeyd edib. Ulduzlar normaldan böyük imiş, filan. Maraqlıdır.
başlığı açanın görəsən nəyin xəstəlik olub, nəyin olmadığının qərarını verəbiləcək doktorluq dərəcəsini haradan və necə aldığını düşündürən açıqlama.
)başlığı görəndə ədəbiyyat oxumayanlar cahildir, alt təbəqədir, çox şey itirirlər, heç nədən xəbərləri yoxdur və s. kimi, türklər demişkən, "ötekileştirme" nümunəsi görəcəyimi sandım, amma xoşbəxtlikdən yanılmışam.
bir də buna müəllim də imtahan edərkən uşaqların səviyyəsini bilir, amma yenə də imtahan edir kimi bir arqument gətirənlər var. allah hara müəllim hara, nümunəyə bax, allahım. çox tutarsız.
açılışı open access theses and dissertations olan sayt. adından da məlum olduğu kimi saytdan doktoranturanı bitirmiş elmi işçilərin tezis və dissertasiyalarını axtarıb tapmaq mümkündür. sayt beynəlxalq fəaliyyət göstərir.
internet protocol address'in qısaldılmışı. hansısa şəbəkəyə qoşulmuş bütün cihazların şəbəkədə mövqeyi müəyyən oluna bilsin deyə (fayl transferi zamanı bu çox mühümdür) sahib olduğu adresdir. lokal və qlobal olmaqla iki yerə ayrılır. lokal ip adresi hansısa lokal şəbəkədə (evdə, ofisdə və s.) cihazın malik olduğu ünvandır, müvəqqətidir. misal üçün evinizdə bir kompyuterin ip ünvanı 192.168.1.2dir digərinki .3dür və s. - bunlar lokal adreslərdir. bir də var qlobal ip adresi - bu cihazın ümumiyyətlə internetdə (ən böyük şəbəkə) sahib olduğu adətən dəyişməyən adresdir.
ip adresləri iki versiyada təqdim olunur: ipv4 və ipv6. ipv4 ünvanı 4 hissədən ibarətdir. hər hissə 0 və 255 arasında qiymətlər alır ( 1-ci hissə 0 olmamaq şərtilə). misal: 167.87.91.33. ipv4 maksimum 4278190080 sayda ünvan yarada bilər və bu dünyadaki bütün cihazlar üçün kifayət olmadığından ipv6 adresləri təqdim olunmuşdur. ipv6 adresi 8 hissədən ibarətdir və hər hissə adətən onaltılıq say sistemində ifadə olunmuş ədədlərdən ibarətdir. bir hissə maksimum 0xffff dəyərini (onluq sistemdə 65535) ala bilər. beləliklə, ipv6 təqribən 3.4 * 10^38 sayda ünvan təqdim edir, hansı ki böyük ehtimalla sonsuza kimi bütün insanlığa bəs edəcək. ipv6 nümunə adres: 2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334
Anne Frank haqda maraqlı faktlardan biri də yəqin ki, Barbro Karlen adlı isveçli yazıçının keçmiş həyatında Anne olduğunu iddia etməsidir. Karlen uşaq olduğu vaxtlar daim kabuslar görür və hətta 2 yaşında gördüyü bir yuxudan təsirlənərək ata-anasına adının Barbro yox Anne olduğunu deyir. Karlen davamlı olaraq ailəsinə əslində başqa biri olduğunu başa salmağa çalışır ta ki, valideynləri onu 6 yaşında psixiatra aparana kimi. O zaman Karlen artıq yaşadığı təcrübələri gizli tutmaq qərarına gəlir. Məktəbə başladıqdan sonra Anne Frank'ın həqiqi bir şəxs olmuş olduğunu, və onun başından keçən hadisələrin Karlen'in gözünün qabağına gəldiyini öyrənir. Sonrası da məlum zatən,
href="https://exemplore.com/paranormal/The-Reincarnation-Of-Anne-Frank-Barbro-Karlen-The-Amazing-Story-Of-Past-Life-Memories" style="rgba(25,148,218, 0.8 " target="_blank" class="sonses" rel="nofollow">https://exemplore.com/paranormal/The-Reincarnation-Of-Anne-Frank-Barbro-Karlen-The-Amazing-Story-Of-Past-Life-Memories )
normativ etikanın öyrəndiyi jeremy bentham'ın qurucusu olduğu etik teoremlərdən biri. utilitarianizmə görə etik hərəkət maksimum sayda insan üçün maksimum faydalı olan hərəkətdir. bu etik nəzəriyyə hərəkətin nəticəsi ilə maraqlanar; əgər bir hərəkətin nəticəsi digərinə nisbətən çox sayda insan üçün faydalıdırsa, o hərəkət necə gerçəkləşdirildiyindən bağımsız olaraq etik sayılır. misal üçün məşhur qatar dilemmasını (the trolley problem) göstərmək olar. təsəvvür edin ki, hərəkət edən bir qatardasınız və qatarın getdiyi yol üzərində 5 işçi işləyir. sizin isə qatarın istiqamətini digər yola dəyişmək şansınız var, hansı ki, o yolda isə yalnızca bir nəfər işləyir. utilitarianizmə görə etməyimiz lazım olan etik davranış qatarın istiqamətini dəyişməkdir, çünki, beləliklə, 5 insan həyatı xilas olacaq, maksimum insan sayı üçün maksimum fayda qaydası icra olunacaq (5 nəfər > 1 nəfər).
utilitarianizm xarakteri gərəyi kant'ın müdafiə etdiyi deontologiyaya tərsdir. deontolojistlər həmin vəziyyətdə qatarın istiqamətini dəyişməməyi seçərlər, çünki onlara görə hərəkətin nəticəsi nə olursa olsun, onun niyyəti, gedişatı etik müzakirəyə tabe tutulmalıdır, müəyyən moral kodlardan kənara çıxılmamalıdır (5 nəfər üçün olsa belə, 1 nəfəri öldürmək etik sayılmaz və bu moral koddan kənardır).
hüzünlü bəzən də faciəvi olmaqla bərabər mənə bir çox cəhətdən maraqlı qalan hadisə. təsəvvür edirsən, bir insan yaşayır həyata, dünyaya bir şəkildə təsir edir, onları dəyişdirir, sonra yox olur. bu insan bir daha dünyaya heç bir təsir göstərə bilməycək, heç kəs bu insanı bir daha görə bilməyəcək. o insan edəcəyini etmişdir artıq dünyaya. sartre'ın "no exit" tamaşasında cəhənnəmdəki inez'in dediyi kimi "sən həyatından başqa bir şey deyilsən".
avtobusda və ya qatarda az insan varsa, çox da problem olmayan davranışın sahibi. əks halda, oturan sərnişinlərə bir az empatiya qurub çantanı götürməyi təklif etmək düşür. şəxsən özüm dərsə gedərkən noutbuk və bel çantası aparmalı oluram. hər ikisini əldə saxlamaq çətin olduğundan ya noutbuk çantasını ayaqlarımın arasına yerə qoymağa çalışıram, ya da şanslı isəm incə düşüncəli sərnişinlərdən biri götürür. basabas olmadığı hallarda isə bel çantamı çıxarmıram, niyə çıxarım ki yəni.
Son bəyənilənlər
