mobil

səhv eləmirəmsə, dekabrın əvvəlləri doğulub. çünki 2 il əvvəl ad günündə mağazaya girib, bir çörək, səhliyalı xaması, ucuz sosiska istəmişdik. çaxırı kimin istəyəcəyinə dair razılaşa bilməmişdik. məhərrəmlik ayı idi axı. həm də gəncədəydik. o satıcı baltayla qova da bilərdi bizi. hansımızın dediyini xatırlamıram, satıcı bizi başdan-ayağa süzüb, "hansından?" soruşdu... "sevinc" dedik. bildiyimiz ən ucuz çaxır o idi. sonra da kirayənişin yaşadığı, heç bir isidici sistem olmayan evdə kreslolarda büzüşüb, ad gününü qeyd eləmişdik. 2 il əvvəl. amma dünən gecəyə qədər barəsində bütün təfərrüatlara qədər düşünməmişdim.

mobil - daşınabilən mənasına gəlir.
adına nifrət edirdi, zatən. yeni tanış olan hər kəs adıyla bağlı zarafat etmək vacibatını canla-başla yerinə yetirirdi. köhnə tanışlar da arabir "təkrar biliyin anasıdır" prinsipiylə "əhəhəhəəəə"li zarafatlar edirdilər.
ikilikdə olanda özü də zarafatlar edirdi adıyla bağlı:
"universitetdə müəllim "mobil" dedi, əlimi qaldırdım arxa sıradan, görmədi. "tağızadə mobil!" deyə təkrar elədi, yavaş səslə "mən..." dedim, eşitmədi. başını qaldırıb, "mobil yoxdu?" soruşdu, "mənəm də, mənəm, hə, mobiləm" dedim.
mənə bir şey çatmır; mobil babamın adı olub, o doğulanda mobil anlayışı var idi ki?"
doğrudan, necə olub bu, hələ də anlamıram.

gəncəyə ali təhsilçün gəlmişdi mobil. ev yoldaşları ilə yola getməzdi heç vaxt. nə də ev sahibləri ilə... 4-5 ay oxudu, 5-6 ev dəyişdirdi həmin müddətdə. dərsə də getməzdi heç. axırda da universitetdən qovuldu. qovulduqdan sonra da bir müddət qaldı gəncədə. qara rəngdə gitarı var idi. heç nə ifa edə bilmirdi, amma... qeyri-ritmik şəkildə simlərə vurub, ağlına gələni oxuyardı:
"evdən də təzyiqlər,
siqaretim də yoxdu.
siqaretim də yoxdu...
ooooooooooo.....
siqaretim də yoxdu.
auuuuuuuuuuu.....
siqaretim də yoxduuuuu!"

facebook-dan tanıdığım bu adam gəncəyə gəldiyini mənə yazanda sevinmişdim ki, yeni aktivist gəlir. solçuydu mobil. amma həmin vaxtlar bizimçün sol-sağ vaxtı deyildi, hamımız ədalət istəyirdik. arabir müzakirələrimiz olurdu, dərin bilgisi yox idi, niyə solçu olduğunu bilirdi, amma əsası yox idi. mən də uzatmaq istəmirdim, çünki gəncədə tək dostu mən idim.
bir müddət sonra bakıda görüşəndə məni kənara çağırdı. çəkingən bir gülüşlə roman yazdığını dedi. bir anlıq duruxdum, çünki ən uyğun reaksiyanı verməliydim. "nədən yazırsan" soruşdum, "qarışıq" dedi. "fikirləşdim ki, bukovski içib, ağlına gələni yazıb, tutuzdururdusa, mən niyə yazmayım? hələ bir səhifə yazmışam, amma..." deyə əlavə elədi sual verirmiş kimi baxdığımı görəndə. əlimdən gəldiyi qədər həyəcanlı ifadəylə "olsun, gətir oxuyum" dedim. amma unutdum sonra. bilirdim ki, təkrar istəməsəm gətirən deyil. istəmədim, amma...

sonra türkiyədə təhsil almağa getdi mobil. aramızda "mobil gəncədə bakalavr oxudu, indi də türkiyədə master təhsili almağa gedib" deyə bir zarafat dolaşırdı. bir müddət sonra facebook-da pkkya qoşulmuş azərbaycanlılar videosunu gördüm. aydaa! mobil deyil bu? hə də, odur.
çiynidə silah, insanlıqdan-zaddan danışırdı. adını da dəyişmişdi. "azad" deyə təqdim elədi özünü. yəqin ki, tək yaxşı tərəfi bu idi.

heç kimin ciddiyə almadığı, həyatı boyu ard-arda psixoloji travmalar almış mobil... solçu dostum. indi ölüb, yəqin. bu öz işidi, hər halda bilirdi öləcəyini. amma hələ də fikirləşirəm ki, bəlkə də o müzakirələri uzatmalıydım, səhərlər zəng vurub, dərsə getməli olduğunu deməliydim. bilmirəm, nəsə etməliydim onunçün. hardan bilə bilərdim ki?

türk kinoları

son günlərdə dibini sıyırdığım kinolardır. dünya kinosunda öz xüsusi yeri olan və daha çox olmalı olan kinolardır. sənət filmi türkiyədə elə yayılmaqdadır ki, artıq kifayət qədər böyük tamaşaçı kütləsi var. davamlı işləyən, əzmli rejissorlar da, həmçinin. bir sözlə, intibahını yaşamaqdadır türk kinoları.
marağı olanlarçün sırf sənət filmlərindən, rejissorların ən yaxşılarından ibarət bir siyahı qoyacam aşağıda. unutduqlarım olsa, xatırladıqca əlavə edərəm. rejissorlardan başlayaq:

zeki demirkubuz filmləri:
(bax: yeraltı)

sənət filmi

sənədli film deyildir!
gəlin ayırd edək, bu mövzu çox yanlış qəbul olunur. sənət filmi sənədli filmdirmi, incəsənət mövzulu filmlərdirmi (frida, noviembre), ayrıca janrdırmı ( art-xaus), film özü ümumiyyətlə sənət deyilmi?
"sənət filmi" ifadəsi dilimizə türkcədən keçdiyinə görə kateqoriyaya ayırma çətinliyi ilə qarşılaşırıq, amma ifadəcə dilimizə uyğunlaşdırsaq, buna "incəsənət filmi" deməyimiz daha uyğundur.
kino sənətdir, amma hər film incəsənət nümunəsi deyil.
"incəsənət filminin digərlərindən fərqi maddi təmənna güdmədən çəkilməsidir" - ümumi qayda budur. incəsənət filminin kommersiya məqsədli filmdən fərqi klassik musiqi ilə pop musiqi arasındakı fərq kimidir. amma bu da incəsənət filmini tam ifadə etməyə kifayət etmir.
niyə incəsənət filmi deyəndə ağıla əksəriyyət tərəfindən anlaşılmayan, sıxılaraq izlənilən, az dialoqlu filmlər gəlir? doğrusu, yazının bu yerinə qədər mən də necə ifadə edəcəyimi düşünə bilməmişəm. görək nə olur:
incəsənət filmi - daha situasional, xarakterlər ətrafında cərəyan edən, insan amilini öndərlikdə ehtiva edən, hadisələrdən çox hislərin hakim olduğu süjetə sahib filmlərdir.
ümid edirəm, pis alınmadı.

öz anasını zorlayan oğul

valideynlik barədə tək təsəvvürü mühafizəkarlıqdan və dominantlıqdan ibarət olan valideynlərin oğludur.
azərbaycanda hər 2-3 nəfərdən birinin şüuraltısında ensestlik yatır, zatən. qohum evlilikləri əvvəllər mentalitetlə əlaqələndirilirdi. indi nisbətən həyat yoldaşını seçmə azadlığı olanlar arasında da qan qohumları cütlükləri görürük. bu bir az başqa mövzudu, burda məsələ cəmiyyətdə özünü ifadə edə bilməyib, uşaqlıqdan hər zibilini görüb, qəbul edən qan qohumları ideal namizəd olur evlilikçün. amma bunun da səbəbkarı valideynləridir.

anasına qarşı cinsi istəyi olan oğula gəlincə, çevrənizdəki az qala hər ananın da oğluna cinsi istəyi var. ənənəvi gəlin-qaynana çəkişmələrinin səbəbi nədir sizcə? gəlin də yaxşı bilir ki, qaynanası daxilində hardasa onun ərinə illərdir basdırılan şəhvət duyur. bir veriliş var idi xəzər tv-də; gəlinlə qaynana eyni yeməkdən bişirirdilər, sonra oğulun gözləri bağlanırdı və o, yeməklərdən dadıb, qiymət verirdi. həngamə onda başlayırdı. gəlin də, qaynana da kişinin onun yeməyini seçməyəcəyi təqdirdə necə pərt olacaqlarından, ondan küsəcəklərindən danışırdılar. bildiyimiz özünü bəyəndirmə davası gedirdi. normal gəlirdi, hə? amma burda illərlə yaranan bir nüans var. ərindən qayğı görməyən, qadın kimi toxunulmayan azərbaycan qadını meylini oğluna salır, onu nümunəvi kişi modeli kimi yetişdirməyə çalışır və evlilik məqamında bölüşə bilmir. oğul da bunu ömrü boyu duyur, şüuraltısında anası üçün yetişdirilməsi ilə yaşayır və bu əvvəl-axır üzə çıxır.
ölkə olaraq zorlanırıq, niyə təəccüblənirsiz?

bazinga

#184646 entrisini oxuyandan sonra bağrıma basıb, "sana da benim gibi çektiren mi var?" demək istədiyim yazar.
doğrusu, onun qədər əmək sərf eləməmişəm rejissorluq uğrunda. daha doğrusu, heç bir əmək sərf eləməmişəm. sadəcə istəmişəm. filmləri sevdiyimə, gündə 2-3 film izlədiyimə görə. cəhd də eləmişəm çəkməyə. amma iki nəfərlik heyyətimin işləri elə kadr yığınından o tərəf keçə bilməyib - heç birini montaj etdirib, tamamlamamışıq işi. əslində hələ də ağlımda nəhəng bir filmoqrafiyalıq ideyalar toplusu var. amma daha motivasiya yoxdu.
yenə də, müəllim, əgər bir ssenaristə, bədii rəhbərə ehtiyac olsa, sözlük qardaşlığı* tırt adına buralardayam səninçün.

aşura

"qətl sınması" deyə bir şey var, bilirsiz yəqin. imam hüseyn şəhəri deyilən bölgədə, imamzadə kompleksinin 2-3 kilometrliyində yaşayan biri kimi hər il şahidi oluram ki, həmin məqamda - aşura günü saat 1-də bütün şəhərdə həyat dayanır. əvvəllər daha dəhşətli şeylər olurdu: hələ bir gün əvvəldən axşamdan səhər saatlarına kimi şaxsey deyə-deyə piayada imamzadəyə gedən gənc qrupları, başını yaranlar, kürəyi qan içində imamzadədən qayıdanlar, azyaşlı uşağını itirənlər, özünü itirənlər, ziyarətgaha soxulmaqçün fiziki mübarizədə insafını itirənlər və s. indi yollar bağlanır, polislərdən canlı sədd olur kompleksin girişində. təkcə hər il aşuradan bir gün əvvəl şah abbas məscidinin qarşısında mütləq şəkildə polis-şiə davası gedir, kərbəla yalan olur, vallah. dubinkadan ağzı əyilənlər, "allahu-əkbər", "lə ilahə illəllah" qışqıra-qışqıra ora-bura qaçışanlar, bütün il boyu hər şərəfsizliyə göz yumulan gəncədə elə bir üsyan havası yaradır ki, bir rüqəyya çatmır ağlamağa.

dumanlı bir uşaqlıq xatirəsindən bəhs eləyim sizə. neçə il əvvəl olmağıyla bağlı təkcə o yadımdadır ki, çox balacaydım. aşura günü, şiə ailəmdə bir ağır əhval, kədərli sükut hökm sürürdü. qohum-əqrəba bizdəydi, ya da biz hansısa qohumun evindəydik... dəqiq xatırlamıram. dayım saata baxdı və dedi ki, yarım saat sonra qətl sınacaq. gözüm qaldı saatda. həyəcanla yarım saatın keçməsini gözlədim. qəribə və fərqli gəlirdi mənə bu qohum-əqrəbanın şirin halva ətrafında toplaşması. yarım saatın tamamında oturduğum stuldan sıçradım və "qətl sındı! qətl sındı!" deyə atılıb-düşməyə başladım. fırlana-fırlana tullanırdım yerimdə və üzüm dayıma doğru çevriləndə, sol tərəfdən yağlı bir şillə yedim. imana gəldim.

yeraltı

yuxarıda gözəl insanlar gözəl entry-lər yazıblar. mən də film fictiondan bir mətn atım, zeki demirkubuz filmlərini izləyənlər zövq alsınlar:

patates yeraltında biter

zeki demirkurbuz`un “yeraltı” filminden serbest olarak uyarlanmıştır.

olup biteni tek tek anımsarken. birden yüzünü kapadın ellerinle. sonunda isyan ettiğinde ruhun. utançla dehşetle sarsılıp. gözyaşlarına boğuldun

baştan anlaşalım! bu yazı türkce olacak, hiç kimseye saygı göstermeyecek, küfür içerecek.
merhaba, ben muharrem...
aklı başında bir adamın bahsini etmekten haz duyacağı konunun ne olduğunu bilir misiniz? cevap, kişinin kendisidir. o halde, ben de kendimden bahsedeceğim.
öncelikle şu tansel meselesini hall edelim. sözüm meclisten dışarı tanselin amına koyayım.
kötü bir espiri ama kalsın. yazarken güzel olacağını sanmıştım; şimdi sözlerimin çirkin bir böbürlenmeden öteye geçmediğini gördüm. ama bile bile karalamayacağım işte.
kafasını yastığı koyar koymaz uyuyanları, uyuya bilenleri hiç bir zaman anlamadım, anlayamadım. içi boş kafadan kaynaklanan rahatlıktan başka ne ola bilir ki bunun nedeni ?!
tembellik her şeyi derinden anlamanın, bilinçli olmanın doğal bir sonucudur.
insan en çok oyuna dalmış insanların içinde yalnız hiss eder kendini. varlığınla yokluğun fark etmiyordur. ne sorsan cevap alamazsın. öylece bir köşede oyunun bitmesini beklersin.
şakaklarımın münasebetsiz, zevksiz ve karmakarışık olduğunu, içinde güvensizlik bulunduğunu biliyorum; bu benim kendime saygı duymadığıma işaret eder. her şeyi derinden anlaya bilen bir adam kendine saygı duya bilir mi?
cinsel ilişki dünyevi zevklerin doruğudur ve insan en çok kendisi ile sevişmek ister, hiç kendi kolundan falan öpmedin mi?
evde yalnızsan ve yemek yoksa yumurta yersin. yumurta mı önce yaradılmış yoksa tavuk mu bilmem ama yumurta tavuktan daha kolay pişer onu biliyorum.
kendimi bu kadar akıllı görmem, belki de, hayatım boyunca hiç bir işi bitirememiş olmamdan kaynaklanıyor. bırakın bitirmeyi, başlayamadım bile.
dev avustralya mürekkep balıkları genelde yalnız yaşar, ancak kısa ömürlerinde bir kez çiftleşmek için toplaşmak gerekir. mürekkep demişken, bir damla da olsa mürekkep yalamış adamların arasındaki husumet kan davasından daha korkunçtur. bunu daha önce size anlatmıştım. ama sen not almamıştın.
insan daima mantığın ona söylediği gibi kendisine fayda sağlayacak şekilde değil de canının istediği gibi davranır.
kendin gibi olursan sevilmezsin, her kes gibi olmalısın. insanların ikiyüzlülüğü beni delirtiyor. ya da ikiyüzlülere hürmetim artıyor, çokyüzlülerin zamanında.
garsonlara, daha da önemlisi, kendime karşı rezil olmuştum.
“isa`nın son akşam yemeği” tablosunu gördünüz mü? zaten her on üç kişiden biri haindir o ayrı. orda olan gerçek havarileri anlayorum artık ben. nasıl bir duygu mu? siz hiç birine kendi dışkısını yiyen bir domuzun kusmuğuna nasıl bakılırsa öyle bakdınız mı? ben baktım. hiç birini tokatlama iştiyakı içinde yanıp kavruldunuz mu? ama yapamadım, diyemedim tabi.
bu bakışı çok sevdim, eğer gülümsemiş olsa kesinlikle nefret edecektim ondan. kızın yüzünde saflık, yumuşaklıkla birlikte garip bir ciddiyet okunuyordu.
iyi olmak istiyorum ama bırakmıyorlar. karşımdakı da bir az gayret etse.
size bir itirafta bulunayım mı? aslında ben iyi biriyim. her insan içinde kötülük barındırır. kötülük bizatihi kötü değildir, onu işlemek kötülükdür.
acıda hazların en tatlısı saklıdır, hele de insan, kendisi için başka bir çarenin kalmadığını derinden anlamışsa. acı çeken kimse inlemekten zevk duyar, çünkü zevk almasa inlemesini durdurabilir. diş ağrısının da kendine has zevki vardır.
ölünün soğuğu, ıslaklığı, sıcağı, çamuru hiss etmediğini ne biliyorsun?
ben bir patatesim, yer altında yaşıyan...
yerin üstüne çıktımmıydı aç insanlara yem oluyorum...
neyse... kadehimi gösteriş budalalarına, kendini beyemmişlere ve tüm yalakalar için kaldırıyorum.
baylar, düşüncelerinizin her ne olursa olsunlar beni mutlu edeceğini bilmelisiniz.
başımda krallığımın tacı yeraltıma dönüyorum...
not: gerçekten kendine ait fikirlerle seyircisini ürperten pek az film var. önce hiss etmelisin çünkü fikirler duygulardan doğar.
kasvetli sinematografi, sigara külü alma, küçük çaplı fuhuş sahnesi, böyle buyurdu zerdüşt okuma, masumiyet filmini izleme, komik duruma düşmeden komik espriler, ustaca mimikler...
nuri ne kadar bilgeyse demirkurbuz da o kadar zekidir. insanlar isimlerinden ilham alırlar.

itiraf

2001-ci ildə çəkilmiş, zeki demirkubuzun karanlık üstüne öyküler trilogiyasının ortancılı olan film.
ağır psixoloji əhvalın müşayiəti xətti ilə gedən süjet, əsəbləri maksimum həddə gərə bilər. xüsusən də harun və nilgünün mübahisəsi səhnəsində durmadan çalan telefon zəngi onsuz da tarıma çəkilmiş əsəblərə toxunur.
nurgül obrazında üçüncü sayfadan zeki demirkubuz filminə təşrif buyuran başak köklükaya, harun olaraq isə taner birsel rol alıb filmdə. bir də sadəcə adı çəkilən taylan deyə bir adam var ki, onu ancaq şəkillərdə görürük. şəkillərdəki adamın zeki demirkubuz olması isə xüsusi bir şey vurğulamasa da, niyəsə xoş gəlir.

bekleme odası

lars von trier hər gün andrey tarkovskinin " зеркало" (" the mirror") filmini izləyirsə, mən də hər gün zeki demirkubuzun "bekleme odası"nı izləyirəm... yaxşı, hər gün yox, amma 2-3 aydan bir izləyirəm, təqribən. bir də ki, mənim bir film barədə bu cür dəyərləndirməni ifadə etməyim trierinki qədər önəmli deyil, yəqin.

2003-cü ildə fyodor dostoyevskinin xatirəsinə çəkilib "bekleme odası". "cinayət və cəza"dan ilhamlanaraq çəkilməsi planlaşdırılan bir ssenari, bezgin və həyatını ironik bir oyuna çevirmiş, postmodernist bir rejissor və onun münasibətləri qırılma nöqtəsini keçən həyat yoldaşı, müvəqqəti raskolnikov adı verilən obrazı canlandıracaq avara, oğru, dar çərçivələrdən həyata baxan bir gənc və rejissora qibtə edən, daim yanında olmağa çalışan köməkçi bir qız və onun sevgilisi var filmdə. hər biri də mükəmməl işlənmiş xarakterlərdir.
rejissor ahmet rolunda zeki demirkubuzun özü, köməkçisi elif obrazında isə həyat yoldaşı nurhayat kavrakdır. bundan başqa, ufuk bayraktar və serdar orçin kimi əjdahalardan ibarət aktyor heyyətinə məxsusdur film.
yuxarıda tarkovskini haşiyədə saxlamağım əbəs deyildi. ümumilikdə bir tarkovski əhvalı duyulur "bekleme odası"nda. amma bu əhval, eyni motiv və ya texnika ilə ötürülmür, zeki demirkubuzun özü başqa aləmdir.
bunu da gətirib nuri bilge ceylana calayım. bu filmə qədər mən də zeki demirkubuz - nuri bilge ceylan qarşılaşdırması edənlərdən olmuşam. həm də ikinci tərəfin üstünlüyü ilə nəticələndirmişəm bu qarşılaşdırmanı. türkiyədə rejissor deyəndə ağıla gələn ilk iki nəfər bunlardır, çünki. sonra nə oldu?... reha erdemlə tanış oldum. yaxşı, zarafat elədim, sonra bu müqayisənin nə qədər mənasız oldğunun fərqinə vardım. indi də hər 2-3 aydan bir bekleme odasını böyük zövqlə izləyirəm.

qeyd: gülnar, bu qarşılaşdırma belə qurtardı. day bu mövzuda zəhləni tökməyəcəm.