ateistlərin müsəlmanlardan keyfiyyətsiz olması

məncə mənasız fikirdir. ona görə ki bir insanın yaxşı və ya pis olması belə şəxsdən-şəxsə dəyişə bilər. hansısa bir insanın şəxsi keyfiyyətlərinin qəbul etdiyin istinad şəxslərə görə dəyişəbildiyinə görə, kiminsə yaxşı və ya pis olmasını o insanın dini inancının var olub olmamasına görə dəyərləndirmək düzgün deyil. bu çox geniş bir ümumiləşdirmədir. eyni dini inacı paylaşıb, amma yola getmədiyimiz azmı insan var? ya da yaradılış haqqında fərqli inanclara sahib olduğumuz halda bir-birimizin söhbətindən zövq aldığımız, çox sevdiyimiz, xətrin çox istədiyimiz insanlar yoxdurmu? şəxsən mənim hər şeyimi danışdığım, çox sevdiyim, ən yaxın 5-6 dostumdan 2-si bütün ibadətlərini yerinə gətirən müsəlmanlardır. bir o qədər sayıda sevdiyim ateist dostlarım da var. bir insanın yaxşı və ya pis olması onun necə yetişdirilməsi, etdiyi hərəkətin başqalarına təsir edib etməyəcəyini düşünməsi ilə bağlı məsələdir. inanc isə tamailə başqa məsələdir.

qılınc müsəlmanı

demək olar ancaq azərbaycanda işlədilən məsəl. birisinə etdirmək istədiyin bir şeyi zor gücünə etdirdikdə istifadə olunur. dünyada demək olar heç bir müsəlman xalq özünə qılınc müsəlmanı demir, bizdən başqa. bunun səbəbi qılınc müsəlmanı məsəlinin necə meydana gəldiyindən qaynaqlanır. qılınc müsəlmanı məsəli azərbaycanlılara babək xürrəminin islama və ərəblərə qarşı 20 ildən artıq mübarizə aparması səbəbi ilə yaraşdırılıb. dədə babadan belə dirəşən millət olmuşuq deyə, qılınc gücünə, zorla islamı qəbul etmişik deyə admız da qalıb qılınc müsəlmanı.

ielts vs toefl

belə baxanda düzgün ingilis dili bilən biri üçün ikisi də çətin deyil. amma düzgün ingilis dili bilmirsənsə uje onda variantları fikirləşmək lazımdır. məsələn toefl-ın belə bir haqq hesabı var ki, toefl nəticənlə müraciət elədiyin yerdən (universitet, iş yeri və s.) toefl-ın mərkəzi ilə əlaqəyə keçərək sənin imtahan nəticən haqqında məlumat ala bilirlər. amma ielts-də belə bir şey yoxdur. yəni geydirmə nəticə hazırlamaq fikrin varsa, ielts nəticəsi hazırlamaq çox daha məntiqlidir. hazırlıyırlar da, axırıncı dəfə qiyməti 800 avro idi, əslindən də fərqlənmir. amma riskə girmək istəmirsənsə, ya da sənə toefl nəticəsi lazımdırsa, onun da yolu var, azərbaycanlı döölüy? düzü bunu eşitmişəm, nə qədər düzdü bilmirəm. deyirlər toefl-ın imtahan mərkəzində bizim pulnan 5000 manat verirsən nəzarətçiyə, imtahan götürənə zada sənin yerinə girir imtahana. 100 üstü bal yığıb verir əlivə, türkün məsəli, nəticəvi.

depressiya

tibbdə insanın normal həyat tərzini, sosial həyatını pozacaq dərəcədə kədərli olması kimi ifadə olunur. bizim kimi cəmiyyətlərdə çox da diqqət edilməyən bir xəstəlikdir. major depresif pozğunluq keçirmiş biri olaraq yüz faiz əminəm ki, yaşamayanın başa düşə bilməyəcəyi bir haldır. bu sağlam insanın 2-3 günlük kədəri kimi, ya da sevgilidən ayrılmanın verdiyi əzab kimi deyil. heç bir şey etmək istəməmə, bəzən günün çoxunu yatma, bəzən isə 2-3 gün yuxu üzünə həsrət qalma, özünü həyatın ən lazımsız insanı kimi hiss etmə, ətrafınızda 5-10 nəfər deyib gülsə də ümumiyyətlə onların varlığından bixəbər olmaq, ağlama nöbetleri, şiddətli ümidsizlik, heç kimlə danışmaq istəməmə, heç bir şeydən zövq ala bilməmək, günahkar hiss etmək, həyatda həmişə uğursuz olmuş hissi, həzm sisteminin pozulması, kilo itirmə, yaddaşın pozulması, qərarsızlıq və bütün bunların nəticəsi intihar etmək istəyi major depresiyada yaşanan hisslərdir (en azından mən yaşamışam). ən pisi təbii ki, hər saat, hər dəqiqə fikirləşdiyin, planını qurduğun, həyatın mənasızlığından qurtulma istəyi. əgər həyata tutunacaq hansısa varlığınız, dəyəriniz varsa intihar eləməyə cəsarət etməyəcəksiniz. amma vəziyyət ağırlaşdıqca o varlıqlar, o dəyərlər də gözünüzə heç yerində olacaq.
ona görə də mütləq tibbi yardım almaq lazımdır. depresiyanın en yaxşı müalicəsi dərmanla müalicə+psixoterapiyadır. psixiatr depresiya səviyyəsin test etdikdən sonra uyğun antidepresanları yazır. dərmanlar 1 ay müddətində təsir etməyə başlayır. dərman müalicəsi qurtardıqdan sonra, psixoterapiyaya davam etmək məsləhətdir, çünkü depresiyaya girən insan daha sonra təkrar girməyə yatqın olur. psixoterapiya bu halı aradan qaldırır, həyatın sonrakı hissəsində hissləri daha düzgün idarə etməyi öyrədir. bir də antidepresanları həkim nəzarətində buraxmaq lazımdır. məsələn, mən öz başıma buraxmaq istədim, birbaşa kəsdim dərmanları. 3 gün sonra bədənin titrəməsi, əl-ayağın istəmədən hərəkət etməsi, hallanma, yuxuya gedə bilməmə, hiperaktivlik kimi mənfi təsirləri oldu.

voenkomat

azerbaycancası hərbi komissarlıq olan "военный комиссариат" sözünün qısaltması. içində çöldə-bayırda görsən adam yerinə qoyulmayacaq, insanlığını itirmiş (bəlkə də hələ də təkamülünü tamamlamamış) respublikanın axırıncı adamlarının oturduğu binalar. iş rejimi 9:00-12:30, 13:30-17:00 olsa da, orda kimisə ancaq 11:00-12:00, 15:00-16:00, bəxtin gətirsə 16:30-a qədər tapa biləcəyin xaraba. bazarları əllərindən alınana qədər buralarda oktyabr, aprel ayları işlərin xodovoy vaxtı olardı (indi olmasın). orta məktəbi təzə qurtarmış 18 yaşlı paçanlar, çoxu pul üçün anasını satacaq tipdə olan məxluqlarla ikibüklüm, çəkinə-çəkinə "məllim" deyə müraciət edərək danışardılar. çoxu azerbaycan reallıqları ilə elə burdaca tanış olur bu yeniyetmələrin. bu yeniyetmələrin hamısı vainkomatdan əsgərliyə çağrılmış olur. amma əsgər göndərmək məsələsində biraz məsələlər qəlizləşir. vətəni qorumağa əsgər göndərməkdən başqa, vətənə həmçinin dezertir yetişdirən bir yerdir bura çünkü. "yaxşı yerə saldırmaqdan" "əsgərliyə yararsız"-a qədər "təhsilə görə müddət verilməsindən" "1 illik möhlət"-ə qədər hər şeyin qiyməti var.
bir də burda oturanlar tələbənin universiteti nə vaxt qurtaracağı ilə valideyndən çox maraqlanırlar. hər il də bu xarabaya işimiz düşür tələbə olaraq. hər il pripisnoyun vaxtın uzatmağa gedəndə "əəə sən niye qurtarmamısan universiteti, keçən il qurtarmalıydın axı" deyirsə "10 manat ver, peçat vurum" deməkdi. səndə danışıb 5 manata işini həll eliyirsən. ya da mənim kimi prinsipə düşüb "bu varyoxsuzlara qəpik də verən deyiləm" deyə dirəşsən işin gedib çıxır vainkomun yanına, bayaqdan səninlə "əəə" deyə danışan aslan parçası vainkomun yanında dönüb olur pişik balası. yenə işini həll eliyirsən istədiyin kimi, amma sənə qalan hamısı bir qəpiyə dəyməyən insanlara görə gərilən əsəblərin olur. ona görə də ən bekar düşmənimə də arzu eləmərəm ki, vainkomata işi düşsün, ağır dərddi.

kim kardashian

serj sarkisyandan və robert köçəryandan sonra azerbaycanlıların en yaxşı tanıdığı erməni. düşmənlərimiz olsa da ölkəmizdə ray j-nən olan "kinosuna", əminəm ki, 2000-lərdən sonra çəkilən hər hansı bir filmimizdən daha çox baxılıb. ola bilər bizim gədələr "düşmənini yaxşı tanı" məsəlin, düşmənin gündəyməzin də görmək lazımdır kimi başa düşüblər.

zərdüşt

zərdüştlüyün peyğəmbəri. nə vaxt yaşaması ilə əlaqəli şübhələr olsa da, iranlılar və hindlilərin kütləvi köçlərinin olduğu vaxtlarda, təxmınən e.ə. 1500-1000 illəri arasında yaşadığı guman olunur. içində yetişdiyi dini inanc cizgisi dünyanın tanrılar tərəfindən yetişməmiş maddədən, 7 mərhələdən keçərək yaradılmış olaraq qəbul edən bir yaradılış inancına əsaslanırdı. bu inanc, insan meydana gəldikdən sonra kainatdakı mənəvi və fiziki balansın tanrılara qurbanlar verərək qorunduğunu öyrədirdi. zərdüşt bu dinin rahiblərindən biri idi.
zərdüştün anadan olduğu zaman bəzi möcüzələrin olduğu və pis qüvvələrin şərrindən ilahi olaraq qorunduğuna dair əfsanələr var. uşaqlığını tək keçirtdiyi, gənclik və ilk yetkinlik illerində rahiblik təhsili aldığı rəvayət olunur. 30 yaşında tanrını gördüyünü və peyğəmbər olduğunu iddia etmiş, dinini yaymağa başlamışdır. özünü hazırlaya bilmək üçün 2 həftə dağda inzivaya çəkilib və bədəni hərəkətsiz durarkən ruhunun tanrı ilə əlaqəyə keçdiyi deyilir. ilk zamanlar fikirləri rədd edilmiş və məsxərələr və şiddətə məruz qalmışdır. zərdüştün dinini qəbul edib onu qoruyacaq güclü bir şəxsiyyət axtarması və missionerlik cəhdləri ilk zamanlarda müvəffəqiyyətsiz oldu. daha sonra həyatının böyük hissəsini köçəri olaraq yaşadı və gəncliyinin böyük bir hissəsini iranın şimal şərqində keçirdi. daha sonra hökmdar vishtaspanın ağır xəstə olan atını müalicə etdikdən sonra hökmdar zerdüştlüyü qəbul etdi və beləliklə zərdüşt daimi olaraq simal-şərqi irana yerləşdi. amma gathaların iranın şimal şərqinə xas olan bir ləhçə ilə yazılmış olması onun şimal şərqlə bağlı bu hekayəsinin doğruluğunu şübhəli edir. vishtaspanın atını müalicə etməsi təkcə hökmdarın yox, həmçinin bütün iranın rəsmi olaraq zərdüştlüyü qəbul etməsinə səbəb oldu. deyilənə görə mehrabda dua edərkən öldürülmüşdür. bu hadisə zərdüştün 77 il yaşayacağı ilə əlaqədar kəhanəti də doğruıamışdır.

(bax: zərdüştlük)

zərdüştlük

zərdüştlük haqqında dəqiq bilinən çox az şey var. 3-7-ci əsrlər arasında sasanilərin rəsmi dini olmuşdur. sonradan müsəlman istilaçıların yıxıcı hücumları nəticəsində geriləsə də, sadiq inananları dağ yerlərində və səhralardakı məkanlarda təqiblərə baxmayaraq 1000 il boyu varlıqlarını davam etdiriblər. zərdüştlər 10-cu əsrdən hindistanda bombey ətrafında toplanaraq parsilər (farsilər) olaraq adlandırılan qrupu meydana gətiriblər. zərdüştlüyün yaxşı və pis, cənnət və cəhənnəm, mühakimə, diriliş və azad iradə ilə əlaqədar fikirləri xristianlıq, islam və yəhudilik inanclarına təsir etmişdir.
zərdüştlüyə inanan insanın varoluşu qavrayışı, təməldə dinin ilk zamanlarındakı rədd edilmə və təqiblər zamanı sıx tutunduqları şən və yaşama eşqiylə dolu bir qavrayışdır. zərdüşt tanrı ilə birbaşa əlaqə qurduğunu iddia edən bir iran peyğəmbəri idi. fikirlərində yaxşı ilə pis arasında daimi bir mübarizənin olduğunu və insanın yaxşı ilə pis arasında seçim edə bilmə azadlığının olduğunu bildirir. zərdüştlük təlimi zərdüştün özünün yazdığına inanılan və dualarla birlikdə bir hissəsi bugünə gəlib çatan, zərdüştlüyün müqəddəs kitabı avestadadakı 17 gathada toplanmışdır. iran çoxtanrılığını rədd edərək, ahuralardan birini böyük tanrı mərtəbəsinə yüksəltdiyi üçün zərdüştün təktanrılığın ilk peyğəmbəri olduğu iddia edilir. zərdüştlüyün təktanrılı din olması məsələsi isə mübahisəlidir, bugün də elmdə bu məsələ üzərindəki mübahisələr davam edir.
əslində zərdüştlüyün təktanrılı bir din kimi göstərilməyi düzgün deyil. bu səhv əsasən 1850-ci illərdə gathaları tərcümə edərkən onları zərdüştün iman bəyanı və təlimi kimi təqdim edən dilçi martin haug-un əsərlərindən qaynaqlanır. haug gathaların mütləq bir təktanrıçılığı ehtiva etdiyini və din adına qurban kəsməyi rədd etməsi şəklində şərh etmişdir. halbuki bu o vaxt hindistandan konfransı izləməyə gələn farsilərin adət və ənənələrinə və inanclarına tərs idi. houg fikirlərini yaşayan adət ənənəni və ikinci dərəcəli yazıları diqqətə almadan, tamamən gathaların tərcüməsi olə bağlı bir neçə dilçilik qaydasına əsaslandırmışdı. 1880-ci illərdə e.h. west farsi rahibləri ilə məsləhətləşərək və adət ənənəni diqqətə alaraq bir neçə ikinci dərəcəli zərdüştçü yazını tərcümə etdiyində, məlum ikilik inancı adət ənənəyə daha yaxın və gathalar haqqında haug-un müdafiə etdiyindən daha fərqli bir anlayış gətirən, fərqli bir zərdüştlük anlayışı ortaya çıxdı.
növbəti mübahisələrdəki əsas mövzu, zərdüştün kainatın təməl ikiliyi vurğusu ilə ilahiyyatını təktanrılı olaraq ifadə edən sonrakı fikirləri arasındakı gərginlikdən qaynaqlanır. mübahisələr zərdüştçü ilahiyyatçıların düşündürən bir çox çətinliyi də gündəmə gətirib. məsələn, zərdüştlüyün yaxşı və pis olaraq iki prinsipi fərz etdiyi qəbul olunduqda, bunların bir-birinhərdən tamailə ayrı olub olmadığı və hər birinin vəziyyət və qaynağının nə olduğu gəlir ağla. əgər hər prinsipin ayrı-ayrılıqda tanrı olduğu iddia edilsə ya tektanrılıq mövzusu olmayacaq, ya da hər iki prinsipdən daha üstün bir tanrının varlığına baş vuraraq inancın yenidən formalaşdırılması gərəkəcək.
zərdüştün öz fikirlərinin tam xarakteri haqqında çox az mütləq dəqiqliyi olan nəticə çıxarmaq olar. bunun səbəbi qaynaqların nöqsanlı olması və tərcümə çətinliklərinin olmasıdır. öz yazıları, gathaların bugünə qədər qorunan hissələri və avestanın geri qalan hissəsini müxtəli yollarla tərcümə etmək olar. lakin avestadan əlimizdə olan hissələr bir neçə əsrə yayılmış yazılardır və nəsillər boyu rahib və möminlərin etdiyi dəyişiklikləri ehtiva edir. nəticə olaraq bəzən öz içində ziddiyətə və qarışıq duyğulara düşən, zərdüştlüyün tarixi ilə də əlaqələndirilməsi gərərkən, sistemsiz yazı kütləsidir.
zərdüştün yaxşılıq tanrısı, gördüyünü iddia etdiyi, tək və həqiqi tanrı ahura mazdadır. mazdanın qarşısında pisliyin cisimləşdirilmiş halı olan angra mainyu yer alır. mazda yaşamı düzgün edən və yaradıcı olan hər şeyi, həqiqəti bəsləyən, yaşamın yaxşıya doğru tənzimləməsini təşkil edən, yerüzü və yaratdıqlarına çobanvari bir qayğı göstərən bütün fəaliyyətləri özündə ehtiva edir. angra mainyu isə yıxımı, yalanı və qan tökməyi, çobanvari yaşamdansa köçəri soyğunçuluğun yaşam formasını təmsil edir. bu iki varlıq zərdüştün rədd etdiyi hind-iran çoxtanrıçılığında olan iki cür tanrıdan: ahuralar və daevalardan törəmişdir. zərdüşt daevaları yalanın və pisliyin yolunda gedınlər olaraq rədd edərkən, ahuralar arasından ahura mazdanı tək tanrı olaraq mənimsəmişdir.
zərdüştçülük şərhçiləri bu nöqtədə bir-birlərindən ayrılırlar. zərdüştlüyün dua kitabı yasnada biri pis digəri isə yaxşı olan iki ruhdan danışılır. məsələn: "varoluşun başlanğıcında müqəddəs olan pis olana dedi: nə fikirlərimiz, nə təlimlərimiz, nə iradələrimiz, nə seçimlərimiz, nə işlərimiz, nə inanclarımız, nə də ruhlarımız uyuşmur". burda açıq olmayan iki ruhun mazda ilə hansı əlaqəsinin olduğudur. bəzən yaxşı ruhdan mazdanın oğlu olaraq bəhs edilir, bəzənsə iki ruh əkiz olaraq göstərilir. amma bu pislik ruhunun yaxşılıq ruhu qədər mazdanın övladı olduğu mənasına gəlir ki, bu da pisliyin yaradılmasını tamamilə yaxşı olan bir tanrıya aid edildiyi mənasına gəldiyinə görə qəbul edilə bilməz. bu çətinliyin aşmağın, yasnanın bölümlərindən çıxarılabiləcək yolu, mazdanın öz yollarını seçən iki ruhu yaratmış olmasıdır. bu, pisliyi seçən ruhun pis bir ruh olaraq deyil, seçmə azadlığı olan bir ruh olaraq yaradıldığı anlayışını mümükün edir. şərhçilər zərdüştün heç bir yerdə tanrıya pisliyi yaraşdırmadığını vurğulayırlar.
zərdüştlük inancının mütləq bir təktanrılıq ehtiva etdiyini iddia edənlər, yasnadan, ahura mazdanın, məsələn "müqəddəs ruh vasitəsi ilə hər şeyin yaratıcısı" olduğunu söylədiyi bölümləri göstərirlər. fikirlərdəki ikiliyi əsas olaraq alanlar isə, mazdanın üstünlüyünü rədd etmədən, zərdüştün bütün təlimində əsas olan yaxşı və pisin, mazda ilə angra mainyu-nun ziddiyətlərini vurğulayırlar. zərdüştlüyün, "biri yaradıcı biri yox edici olan iki ilk prinsipin varlığı haqqında şuphə etməyin" deyən ilk zaman elmihalını xatırladırlar. zərdüştlüyün dini yaşam və dinin tətbiqinin bu ziddiyət çərçivəsində qavrandığını bildirirlər.
mazda dünyanı yaratmaqla, pisliyi meğlub etmək və dünyanın yetişməsinə kömək etmək üzrə daha az vacib olan 6 ilahı, cömərd ölümsüzləri də yaradmışdır. bu varlıqlar ahura mazdadan alt seviyyədə idilər, amma onlara ibadət edilməli və dua edilməli idi. mazdanın sahib olduğu xüsusiyyətlərin cisimləşdirilmiş halları idilər: müdriklik, düzgünlük, məqsəd, həqiqət, bütünlük və sədaqət. dünyanın bəslənməsi və baxımı onların təmsil etdikləri kəramət və qüdrətlərlə bağlı idi.
nəticə olaraq, ənənəvi zərdüştçülük ahura mazdanın en yüksək və tamamən yaxşı amma mütləq tanrı olmadığını öyrədir. angra mainyu isə yaxşılığın qarşısına yerləşdirilmiş və cəsarət və qərarlılıqla qarşı durulması gərəkən bir pis qüvvədir.
bu gün her biri təxminən 17000 nəfər olan en böyük iki zərdüşt camaatından biri hindistanda (bombey) və irandadır. həmçinin london, toronto və los angeles-də 2-3 min nəfərlik farsi qrupları da var. bu camaatlar zərdüşt tərəfindən qurulmuş ayinləri icra edirlər: gündə 5 dəfə qısa müddətli ibadətlər və hər il ahura mazda, altı comərd ölümsüz və yeddi varlığa ithaf olunmuş 7 sevincli bayram. bu bayramlardan ən vacibi novruzdur. güllər, yeni paltarlar və boyalı yumurtalarnan yeni bahar bayramını və diriliş fikrini bayram edirlər.
zerdüştçü gündə 5dəfə ibadət forması müsəlmanlar tərəfindən mənimsənilmişdir, zərdüştçü etika isə xristian incilinin məsəllər kitabı ilə müqayisə olunmuşdur.

qaynaq:
boyce, mary, a history of zoroastrianism, leiden, bull, 1975
duchesne-guillemin, j., religion of ancient iran, tərcümə k.m. jamasp asa, bombay, tati-press, 1973

makedoniyalı isgəndər

makedoniyalı isgəndər hindistanı fəth eləmək üçün yürüyüşə 2300 il bundan qabaq çıxıb. başda iran olmaqla demək olar bütün yaxın şərqi fəth eliyib hədəfin hindistana çevirdi. ordusun keçirdi efqanıstana, 2 il orda qalıb. oralarda isgəndərdən heç nə qalmasa da bugün əfqanıstan pakistan sərhədində "kalaş" adlı qəbilə yaşayır ki onların isgəndərin əsgərlərinin nəslindən gəldiyinə inanilir. fiziki olaraq orta və cənub asiyanın insanlarından mavi gözlü və sarışın olmaları ilə fərqlənirlər. həmçinin adət-ənənələri də çox fərqlidir. müsəlman əhalidən uzaq yaşayırlar deyə onların təzyiqlərindən də uzaq qala biliblər. içki, cinsəllik və narkotik maddələr bu qəbilənin fərdləri arasında sərbəstdir. özləri içkilərin çəkib içirlər, otlarını əkib çəkirlər. yetkinlik yaşına çatan oğlan uşaqların yay müddətində yaylaqlarda saxlayıb, sonra qəbiləyə gətirib istədikləri qızla birlikdə olma imkanı verildiyi ayinlər təşkil edirlər. evli qadınların başqa kişi ilə qaçması normal qarşılanır və s.

feminist yerişində penisini çıxaran adam

yeqin elə bilib feministlər kişisizlikdən mitinq eliyir, ona görə çıxarıb malafatı qoyub ortaya ki ən böyüyü məndədir. "el siki görməyən kendininkini balta sapı zann edermiş" diyirlər, davidin heykəliynən müqayisə eliyib özünkün, ona görə də güvənib yəni özünə. yoxsa bu gərəksiz hərəkətin, feminist bir aksiyaya bele ucuz reaksiya verməyinin başqa məntiqli izzahın fikirləşə bilmirəm. bir insanın feminizmin təkcə sikə qarşı olan yox, patriarxal bir sistemə qarşı olan, təkcə iş yerindəki mobbing-ə qarşı yox, eyni zamanda uşaq yaşda evləndirilən, kişi tərəfindən rədd edildiyi üçün üzünə turşu atılıb həyatı söndürülən, zorla satılan minlərlə zərif insanların haqqını qorumağa çalışan düşüncə tərzi olduğunu başa düşməməyini anlamıram. haqqların verilmədiyini, zorla alındığına inanan bir insan olaraq, bir insanın qadınların seçmək və seçilmək hüququ, işləmək hüququ və bərabər iş imkanlarına sahib olmaq hüququnu və s. necə əldə etdiyini düşünməməyini anlamıram. o vaxt sokrat qadınların dişlərinin kişilərdən daha az olduğuna inanırdı. en sadə variantla arvadının ağzına baxa da bilərdi. amma etmirdi. avropada qadının cəmiyyətdəki yerinin sokratın vaxtındakından bugünki vəziyyətinə gəlməyinin səbəblərini anlamayan insanın nəyi var ki nəyi də göstərsin, olanın göstərir.