un chien andalou

hodor adlı yazarımız yaxşı ki, bu film haqqında başlıq açdı, təşəkkür edirəm.

bir-iki cümləlik məlumat vermək istiyirəm film haqqında.

deməli dostumuzun da qeyd etdiyi kimi sürrüalist filmdir. filmin ssenarisini bunuel və salvador dali yuxularında gördüklərindən yola çıxaraq qələmə almışdırlar. filmin adı da "əndəlüs köpəyi hürür, görəsən kim öldürüldü" adlı ispan atalar sözündən təsirlənərək çəkilmişdir amma filmin mövzusu ilə atalar sözü arasında hər hansı bir bağlantı yoxdur.

filmin başlığında ülgüclə qızın gözünün kəsilməsi və qəribə geyimli adamın velosipedlə görünməsi kimi bir-birindən əlaqəsiz hadisələr izləyirik. ilk səhnələrdə gördüyümüz ülgüclü adam luis banuel, son səhnədə qızla sahildə gəzən adam isə savador dalidir. filmdə böcək metaforanın çox istifadə edilməsi bunuel'in universitet təhsilini "böcək elmi" üzrə almışlığından irəli gəlir.

edit: dünən macguffin adlı yazarımız bu entrydan sonra bu mesajı atdı mənə. "səhv yazmısan. un chien andalou filmində son səhnədə qızla sahildə gəzən adam salvador dali deyil. dali oynayır filmdə amma başqa kiçik bir rolda. filmin ortalarında baş qəhrəmanın otaqda qızdan cinsi olaraq sui-istifadə etmək istədiyi səhnənin qızın dalınca düşərkən üstündə at meyidləri olan pianoları iplərlə çəkdiyi hissəsində yerdə iplərdən tutaraq pianolarla birlikdə çəkilən adamlardan biri salvador dalidir.
dedim biləsən -*" bir il öncə baxmışam, unutmuşam bəzi kadrları üzr istiyirəm.

funny games

iki "funny games" var; biri 1997-ci ildə çəkilən avstriya istehsalı, digəri 2007-ci ildə çəkilən amerika istehsalı. hər ikisinin də rejissoru m. hanekedir. amma mən amerika istehsalına baxmışam.

deməli gələk filmə. film başlayır. ekranda heç bir yazı yoxdur. fonda opera səslənir, kamera metrələrcə uzaqda arxasına qayıq bağlanmış bir avtomobili təqib edir. j. björling, elena souliotis və renata tebaldi..düzgün cavab tebaldi, operanı səsləndirən ifaçının adı. sual vermə növbəsi anadadır. ailəmizin tətilə gedərkən yolda oynadığı intellektual "opera ifaçısını bilmə oyunu" ilə pərdə açılır. arxa oturacaqda oğulları, itləri, gəmiləri, tətil və party planlarıyla ideal ailə görüntüsü sezilir. o anda filmin adı qırmızı, qalın bir yazıyla ekranı örtür, john zornun qulaqbatırıcı heavy metal parçası izləyiciləri sirkələyir, olacaqlara indidən hazırlayır. bir filmə ancaq bu qədər pis başlana bilinər. normalda filmlər yaxşı başlayar, tamaşaçını özünə çəkər, xarakterləri tanıdar, yavaşca mövzuya daxil edilər, mənfiliklər göstərilər, mübarizə başlayır, problemlər həll edilər və son. halbuki həqiqətdə bu belədirmi? christoffer boe’nin reconstruction’undan götürsək "bu sadəcə fantastikadır amma əzab verir", ki zatən paul da vaxtı gəlincə təsdiqləyər "fantastika həqiqətdir" deyə.

--spoiler--


ailəmiz tətillərini keçirmək üçün göl kənarındakı bağ evlərinə gedərlər. anna(naomi watts) və georg(tim roth) uşaqları georgie(devon gearhart) ilə problemsiz həyat yaşamaqdadırlar. onlara biraz qəribə davaranan qonşularıyla danışıb, tətil üçün gəldikləri bağ evlərinə yerləşməyə başalayarlar. ata ilə oğul gəmi ilə məşğul olarkən, yumurta istəmək üçün evə gələn və qonşu olduğunu iddia edən peter(brady corbet) ona verilən yumurtaları iki dəfə yerə salaraq qırır. bu vəziyyət annanı biraz əsəbləşdirər amma səbr etməyi bacarar. ardından golf taxtası istəmək üçün gələn paul(micheal pitt ) annanı lap narahat edər. həyat yoldaşına şikayət edərək, getmələrini istəyər. evə georg’un da gəlməsindən sonra getdikcə qızışan mübahisə peter və paulun ailə üzvlərinə oynuyacaqları sadist oyunların başlanğıcı olur.


--spoiler--

filmin mövzusunu qısaca oxuduğunuzda, iki sadist gəncin bir qrup insana müxtəlif oyunlarla işgəncələr verməsi qorxu kinosunun ən şablon nümunələrindən biridir. hollywood filmlərindən fərqli olaraq funny gamesdə şiddət təqlid edilmir, izləyiciyə yaşadılır. film boyu davam edən fiziki və zehni anlamda aşağılayıcı "şiddət" annanın addım-addım üz ifadəsində göstərilir. izlədiyimiz beş insanın nə keçmişi, nə də həyatda qalanların gələcəyinə dair dəqiq məlumatımız yoxdur. iki sadist gəncin bu işgəncələri nə üçün etdikləri filmin ən böyük sirridir. georg onlara edilən işgəncələrin səbəbini soruşduğunda, paul; dostunun atasının onu tərk etməyindən, həddindən artıq zənginlikdən düşdüyü boşluqdan olduğunu izah edər. davamlı olaraq hekayəni qarışdıraraq, georga və eyni zamanda izləyicilərə ip ucu da verməz. bilinən tək şey, etdikləri işgəncələrin bu ailəyə xas olmadığıdır. george və anna evlərinə gedərkən, yolda qonşularının evinin qabağından keçərlər. o ərəfədə qonşuları qəribə davranışlar edər, bağçada yenə ana, ata və iki nəfər gənc olar. niyə orda olduqlarını və nə etdiklərini o an orda başa düşməzlər, iki gənci qohumdur deyə fikirləşərlər. soruşmaq ehtiyacı belə hiss etməzlər, elə filmin alt mətinlərindən də biri bu əlaqəsizlikdir. maraqlanmadan keçdikləri qonşularının aqibəti ilə öz aqibətləri oxşar olacaqdır. hətta gənclərin onların qohumuymuş kimi təqdim edib yumurta istəyəcəkləri üçüncü ailənin də.

film çəkilərkən filmdə istifadə edilən geyimlərin hekayənin gedişatına əhəmiyyətli təsiri var. normalda qorxu filmləri qaranlıq mühitlərdə, qorxunu simvollaşdıran tünd rənglərdə çəkilər. amma bu filmdə hadisələr günortadan sonra yaşıllıqların arasında, aydın havada başlayır, iki gəncin geyimləri isə etdikləriylə lağ edərcəsinə ağappaq olar, digər qatillərə işarə edən əlcəkləri belə. bəlkə də hər axşam bir-birini öldürənləri izləyən georgie, pauldan qaçıb bir evə gizlənəndə, bir silah tapıb paulu öldürməyi düşünə bilir. hansı vəziyyətdə olur olsun bir uşaq necə öldürməyə bu qədər meyilli ola bilər? uşağın öldürüldüyü səhnədən əvvəl peterin izlədiyi sunamı görüntüləri, avtomobil yarışındakı qəza anı şiddətin müştəri mərkəzli satışa çıxarılmasına işarə edir. o momentdə paul otaqdan çıxır, kamera onu təqib edir və qırılma nöqtəsi...sonrakı səhnədə georgienin qanı televizorun üzərini örtür. və hələ də avtomobil yarışı davam edir. biz ölümə şahid ola bilmirik. qorxu filmlərinin ən böyük uğurlarından olan ölüm səhnəsini haneke tamaşaçıya göstərmir belə, onun yerinə paulun buterbrod hazırlamasını seyr edirik. ani ölüm səbəbiylə həyəcanlanan gənclər evi tərk edir. avtomobil yarışı səslərinə biraz da səbr edən anna, televizoru söndürür. bu an hər şey bitə bilər, ana və ata xilas ola bilərlər. amma paulun da dediyi kimi "bu heç də cəsur bir davranış deyil! uzun metraj üçün yetərli olmaz". və film davam edir...

yaxşı bəs anna və george üçün verilən həyata nələr daxildir? sayaq; uşaqları, gəmiləri, qolf taxtaları, bağ evləri. bunlar tipik ailə üçün ideal "xoşbəxtlik" anlayışının komponentləridir, ancaq təəssüf ki ya sahib olduqlarını itirilər, ya da sahib olduqları onların yox olmalarına səbəb olur. georgun ayağını paul qolf taxtası ilə qırır, annanın ölümü isə gəmidən düşərək olur. bunun xaricində ailə haqqında dəqiq məlumat verilmir. hər hansı bir filmdə olduğu kimi bu filmdə də izləyici günahsızların tərəfindədi. nə vaxt xilas olacaqlar, necə qaçacaqlar deyə gözləyərkən paul kameraya çevrilib izləyicini də o otağa daxil edir. " nə düşünürsünüz? sizcə şanları var? onların tərəfindəsiniz elə deyilmi?" .

bir də məşhur pult ilə geriyə çevirmə səhnəsi var..paul annaya nəsə izah etdiyi vaxtda, anna birdən tüfəngi götürüb peteri öldürür. paul isə əlindən tüfəngi alaraq, pultu(uzaqdan idarəetmə-azərbaycan dilində) axtarmağa başlayar. geriyə alma düyməsini basdığı anda hadisələr başa alınır. paul annanı cəzalandırmaq üçün isə georgu vurar. peterin öldürüldüyü anda istər-istəməz izləyicdə rahatlama hissi yaşanır. sırf bu səhnə ilə bağlı rejissor müsahibəsəində belə deyib "annanın qatillərdən birini vurması anında, bütün zal alqışlara qərq oldu. sonrasında uzaqdan idarəetmə ilə geriyə döndərilən səhnə…və hər kəs manipulyasiyada olduğunun fərqinə vardı, nəticə etibarilə onlar qatili alqışlamışdılar". digər qorxu filmlərində yaxşılar həmişə bir yol tapıb qalib gələr, ancaq izlədiyimiz 100 dəqiqəlik filmdə buna rast gəlmirik. haneke şok üstünə şok ilə izləyicinin cinayətləri qəbul etməsini istəyər. gənclər uşağı öldürdükdən sonra evdən qaçınca anna ilə georgun nə edəcəyini bilməz bir şəkildə xilas olma yollarını axtardığı anda belə, bütün açıq qapılar bağlanır. dəqiqələrlə evdəki islanmış telefonu qurutmağa çalışırlar, hansı qapıdan çıxacaqlarını düşünürlər. anna evdən qaçıb kömək axtarmağa çıxanda belə tutular. işgəncə hələ bitməyib. haneke hələ sakitləşməyən izləyicini son zərbəylə knockout edər. filmin əvvəlində diqqətli bir detektiv tamaşaçısının gözündən qaçmayacaq bir səhnədə, ata və oğlu gəmini hazırlayarkən gəmiyə düşən bıçağın gələcəkdə qarşımıza çıxacağı gün kimi aydındır. iki gənc annanı bağlayıb gəmiylə yola çıxdıqlarında, anna bıçağı fərq edər, ipləri kəsməyə çalışar amma paul bunu görər, bıçağı əlindən alar və annanı soyuqqanlı şəkildə suya atar.

qısacası öyrəşdiyimiz qorxu filmlərindəki kimi bitməz film. izləyicinin gözlədiyi "son" ekrana gəlməz. haneke trierin "dogville", ilmar raagın "klass" filmlərinin sonundakı sevinci bizə yaşatmaz. olsun, biz hanekeni buna görə sevirik- "happy end"siz filmlərinə görə. amma hanekeyə bir sözüm var. adam bu qədər soyuqqanlı olmaz.

qradiva

Digər adı ilə desək " yeriyən qadın".

Deməli Freud yoğun, melanxolik dönəmlərində, özünü içinə qapadığı dönəmlərdə, otağını muzey halına gətirmişdir (o vaxt Freud həm arxeologiya həm də psixologiya ilə maraqlandığından və heç birindən keçə bilmədiyi üçün ortaya psixo-arxeoloji anlayışını çıxarır). bu ərəfədə oturduğu kreslosunun qarşısındakı divarda relyef vardır. Freud qradiva relyefi olaraq, həm psixoloji, həm də ədəbiyyat tarixinə keçən, sonralar bütün mədəniyyət tarixinin şah əsərlərindən biri olan Gradivanı seyr etməyə başlayır.

qradiva pompeyli bir qız, ya da psikanaliz diliylə desək " küllər altından çıxan eşqin tanrıçası". bu relyef, arxeologiyayla psikanaliz və sənətlə ədəbiyyat arasında qurulan ən gözəl körpülərdən biridir.

qradiva Wilhelm Jensen adlı alman yazarın 1903-cü ildə yazdığı romandır. Carl Gustav Jung bu romanı 1906-cı ildə Freuda oxumaq üçün verir. Freud kitabı əlinə alıb bir neçə səhifə çevirdikdən sonra romana heyran qalmış və 1906-cı ilin iyun-iyul aylarında balaca bir qaralama etmiş və 1907-ci ildə "qradiva" əsəri nəşr edildikdən sonra tezliklə müasir klasiklər arasına qarışmışdır.

roman bir arxeoloq haqqında olmaqla yanaşı həm də arxeologiya elmi haqqında bilgi də verir. digər tərəfdən də psikanaliz elmi haqqında da bilgi verir. romanın qəhrəmanı arxeoloq Norbert Hanold’dur. gənc arxeoloq bir gün "roma arxeologiya muzeyi"ni gəzərkən orda bir relyef görür. bu relyef gənc qadını gəzərkən göstərməkdədir. qadın böyük ehtimalla daşların üzərindən adlayaraq yolun bir tərəfindən digər tərəfinə keçməkdədir. əlləriylə qat-qat ətəklərini ehmalca yuxarı qaldırmışdır, ayaqlarında sandal vardır, bir ayağını yerə basmaqdadır, digər ayağının barmaq ucları yerə toxunmaqdadır. gənc arxeoloq bu oymanı gördükdən sonra özünün də uzun zaman açıqlamayacağı bir sehrin təsirinə qapılır.

relyefin bir kopyasını böyük çətinliklərlə əldə edib evinə qoyur. amma o gündən sonra bütün gününü bu oymanı izləməklə keçirir. böyük ehtimalla antik yunan kökənli gənc qadın olduğunu düşünür. amma sonra birdən-birə pompeyli ola biləcəyini, soylu bir ailədən gəldiyini və yağışdan islanmasın deyə ətəklərini qaldıraraq qarşıdan qarşıya keçməkdə olduğunu fərz edər. bu vaxta kimi peşəsiylə maraqlanan gənc arxeoloq, o gündən sonra qəribə bir şəkildə, artıq küçədəki qadınların da yerişlərinə diqqət etməyə başlayar. bir gün açıq qalan pəncərəni bağlamaq istəyəndə qarşı səkidə, relyefdəki gənc qadına, qradivaya,- bu qadına latınca "irəliyə doğru gedən gənc qız" anlamına gələn qradiva adını vermişdir- bənzəyən bir qadın getməkdədir. son dərəcə uyğunsuz yataq geyimində küçəyə çıxır, qadının arxasıyca gedir amma çata bilmir. yataq geyiminə görə lağa qoyulur, geri dönür və bu axtarışdan imtina edir. amma qradiva düşüncəsi ağlından çıxmır. Tələm-tələsik universitetə əhatəli bir layihə təqdim edir və Romaya getmək istədiyini, Romada bir araşdırma etmək istədiyini bildirir. Təklifi qəbul olur və yaz tətilində Romaya gedər.

Romaya gəlir və romadan birbaşa pompeyə gələn arxeoloq pompey küçələrini gəzərkən birdən qradivaya bənzəyən bir qadının həqiqətən küçədən -küçəyə keçməkdə olduğunu görür. Sürətlə qadının arxasıyca düşür. digər küçədə qarşılaşırlar. gördüyünün həqiqət yoxsa xəyal olduğunun fərqində deyildir. ilk öncə gənc qadına yaxınlaşıb yunanca bir-iki kəlmə söz deməyə çalışır. qadın heç cavab verməyəndə, ardından latınca deyir. gənc qadın gülümsəyərək "əgər mənimlə danışmaq istiyirsənsə, almanca danış" deyir. gənc qadın, qradiva almanca bilir. biraz sonra özüylə ertəsi gün günorta görüşə biləcəklərini deyir və ayrılırlar. Təbii ki izləyən saatlarda arxeoloqun necə bir ruhi vəziyyət içində olduğunu düşünməmiz asandır. Bir paranoid psixozun prepsikotik dövrünə girmək üzrədir. Qadının canlımı cansızmı olduğunu hələ bilmir, Pomperdəki həyat yenidən geriyəmi dönür, yoxsa dönmürmü, onu da peşə məlumatlarıyla də uyğunlaşdıra bilməməkdədir. Ertəsi gün günorta, sözləşilən yerə gəldiyində gənc qadın əlində o bölgədə ölülərə və gəlinlərə verilən ağ bir çiçəklə gəlir, arxeoloqa bunu verir və Pompeyə necə gəldiyini arxeoloqun dilindən dinləmək istər. Burada bir mötərizə açıb yazar, Wilhelm Jensenin, çaşdırıcı bir tədbirliliklə, demək olar ki, Freudlə eyni zamanlarda, bəlkə də ondan bir az əvvəl, sərbəst çağırışım üsulunu tapdığını Freud yazısında bildirir, "inanılmaz bir şey bu" deyər. qradiva arxeoloqa içində olduğu Psixopatik vəziyyəti təxmin edərək, sərbəst çağırışım üsulunu tətbiq etməkdədir, bəlkə də Freudun tətbiq etdiyindən daha gözəl bir şəkildə. Onsuz da Freud bunu söyləyər "Üstünlükləri məndən çox daha böyük idi Qradiva'nın" deyər, "Çünki mən, sıradan, tanımadığım insanlara bunu tətbiq edirəm, Qradiva isə sevdiyi ya da tanıdığı bir kişiyə." Təbii biz bunları romanın bu hissəsində hələlik bilməməzlikdən gələk. Bir az daha danışdıqdan sonra qradiva arxeoloqla, yenidən görüşmək ümidiylə ayrılırlar. gənc arxeoloq qravidanın kim olduğunu bizim kimi bilməməkdədir. ertəsi gün söz verilən yerə gəldiyində, eyni universitetdə işlədiyi zooloji təhsil üzvünün oralarda gəzdiyini görür, ona heyrətlə niyə bura gəldiyini soruşar amma adam ona ancaq o ərazilərdə tapılan kərtənkələni tapmaq üçün gəldiyini deyər. Ayrılır, irəlidə qradiva'nı yenidən görür. gənc qadın bu dəfə günorta birlikdə yemək yeyə bilməkləri üçün kağıza sarılmış çörək də gətirmişdir. birlikdə qarşı-qarşı otururlar və qradiva sərbəst çağırışım üsulunu tətbiq etməyə başlayır, yenidən onun bioqrafiyasını öyrənmək istər və bir ara "xatırlayırsanmı" deyir, "-çox, çox əvvəl biz səninlə bir dəfə də belə yerlərdə yemək yemişdik." Sonra bir ara gənc qadının sol əli dizinin üstündə olur, üzərində olarkən ora ağcaqanaq qonar və arxeoloq o ağcaqanadı qovmaq məqsədi ya da bəhanəsiylə deyək , qadının barmaqlarına toxunanda onun isti və canlı olduğunu görür. Bu səfər sayıqlamaları bir az daha artmışdır və Pompeylilərin, daşlaşmış 2000 illik Pompeylilərin canlanmaq üzrə olduğu şübhəsinə qapılır. O zaman qradiva adını taxdığı gənc qadın bir az daha irəli gedib, gənc arxeoloqu bir az daha çox müalicə etmə gərəyini görür və özünün bir az əvvəl rast gəldiyi zoologun qızı olduğunu, eyni şəhərdə yaşadıqlarını, adının Zoe Bertgang, yeriyən, irəli gedən, işıldayan mənasına gəldiyini və ikisinin uşaqlıq yoldaşı olduqlarını, hətta bir-birlərinin ilk sevgililəri olduqlarını yavaş-yavaş söyləməyə başlayır. arxeoloq bunun fərqinə varır və basdırılmış xatirələr addım-addım şüura gəlməyə başlayır. qradiva davam edər və "əslində sən pompeyə mənim ayaq izlərimi axtarmaq üçün yox, şəxsən məni tapmaq üçün gəldin, amma bunu özünə qəbul etdirmək üçün gərəkli bir səbəb tapmağın lazım idi. bu yoldan da arxeologiya ilə öz cinsi impulslarını, cinsi arzularını uyğunlaşdırdın" deyər.

O zaman arxeoloqun bir tək xahişi olur. "barı bircə dəfə bu qradiva relyefindəki kimi yeriyə bilərsən?" deyir. qız onun xahişini yerə salmır və eyni pozada yeriyir. həqiqətən də qradiva qədər gözəl yeriməkdədir. amma bu dəfə ayağında köhnə sandal deyil, müasir italyan istehsalı qum rənglii ayaqqabıları vardır. beləliklə arxeoloqumuz həqiqətən sevgisinin o olduğuna inanar.

yeri gəlmişkən Leo Karaks 2014-cü ildə "qradiva" adlı qısametrajlı film çəkir. filmin 20ci saniyəsində ani yavaş kadrla ayaq hissə əsas vurğulamaq üçündür. filmə də burdan baxa bilərsiz.

qradiva şəklinə isə burdan

qradiva haqqında burdan oxuyub yazdım. heçnə başa düşməsəz burdan açıb oxuyun. sadəcə azərbaycan dilində məlumat çıxsın deyə tərcümə etdim. elə də qəşəng deyirəm ki tərcümə etdim elə bil fransız dilindən tərcümə etmişəm -*

bağışlanması mümkün olmayan səhvlər

həqiqətən elə şeylər var ki, insan bağışlaya bilmir. xəyanət kimi hadisələr başıma gəlməyib, ona görə deyə bilmərəm bağışlayaram ya yox. amma ən çox dost dediklərim elə hərəkətlər edir ki, bağışlaya bilmirsən. ümumiyyətlə bağışlamaq yox, bağışlamamaq çətin işdi. elədikləri hərəkətdən sonra bütün münasibətləri kəsirsən elə bilirlər küsmüsən. başlıyırlar bir müddətdən sonra ya yazmağa, ya kimləsə söz göndərirlər, ya ortaq ortamda sənlə danışmaq cəhdləri olur. amma anlamırlar ki, kimləsə nə vaxtsa barışmaq üçün küsülür normalda. birini həqiqətən uzaqlaşdırırsansa, həyatından silirsənsə o nə etsə də qəbul edə bilmirsən sənə qarşı etdiklərini, özüvə yedirə bilmirsən. məsələ gəlib üzr istəməyə kimi çatırsa, ən pisi bu olur. üzr istəməyini də istəmirsən artıq. ya da elədiyini "bağışla amma unutma " pirinsipi ilə yaşayırsan(burda bağışlamaq qarşındakı şəxsin artıq dəyərsizləşməyindən, unutmamaq isə özüvə olan hörmətdən irəli gəlir). vaxtı gələndə etdiyi hərəkəti sakitcə özünə qaytarırsan. qaytarırsan ki, sənə etdiyi hərəkətlə nə qədər əzab verdiyini hiss etsin, gələcəkdə o hisləri başqasına yaşatmasın. ümumiyyətlə ən asan yolu bağışlamamaqdı. bağışlamaq mərhəmət yox, axmaqlıqdı məncə.

xavier dolan

5 filmindən güclə üçünü izlədiyim rejissor. biraz hörmətsizlik edəcəm amma üzrlü sayın. siz dolanın filmlərini nə deyib bəyənirsiz anlamıram. ilk mommy filminə baxmışam. onu da o qədər şişirtdilər ki, dedim baxım qoy nə mənə şeydir. baxdım amma baxmağıma, verdiyim vaxta peşman oldum. baxdığınız hollywood filmlərindən artığını çəkmir bu insan. eyni başlıq, eyni film ortalaması, eyni sonluq. o deyil də mən mommy filminə i killed my mother filminə baxmadan öncə baxıb sevmədim, siz ki ilk i killed my motherə baxmısız sonra mommy-ə. sualım mommyni sevənlərədir ki, sizcə eyni film deyil? eyni mövzular deyil? tamam anladıq avtobioqrafikdir amma bir mövzunu neçə filmdə istifadə etmək olar axı? azca sevdiyim "les amours imaginaires" filmidir.

ayrıca filmlərinə baxdığımda çəkiliş tərzinə görə godard və t.mallickə bənzətdim. o da film ortasında ağ-qara kadrlardan rəngli kadrlara keçid etməsi godard, musiqi sədaları altında yavaş kadrlar isə malick tərzidir.( bəlkə də yanılıram). bir də james dean ən sevdiyi aktyrodu ki bunu da 3 filmində də hiss etdirdi mənə. sevdiyim tək şey musiqiləridir o da idarə edərcəsinə yəni.

hər şey bir qırağa, adamın qəşəng burnu var. elə bil əllə çəkiblər. -*

p.s elə danışdım elə bil neçə ilin rejissoruyam. bağışlıyın siz allah

ən yaxşı film soundtrackları

roque baños- vuelta a la vida

(youtube: )

summer with monika

"Kungsgatan’da yazar Fogelström ilə qarşılaşdım. Svensk Filmindustri üçün ssenari yazırdı. yəni əvvəldən bir-birimizi yaxşı tanıyırdıq. həmin ərəfələr ondan nə yazdığını soruşdum. işlərini itirmiş iki insan haqqında yazdığını dedi. mən də “doğrudanmı? qulağa film kimi gəlir” dedim."
Ingmar Bergman "summer with monika"nın ortaya çıxış hekayəsini belə izah edir.

--spoiler--

film, paytaxda işçi sinifi bir ailənin 17 yaşındakı böyük qızı Monikanın hekayəsi ətrafında ilərliyir. valideynləriylə eyni dam altında yaşamağa və işlədiyi yerdə uğradığı təcavüzlərə dözməyən Monika, özü kimi eyni məhəllədə işləyən harry ilə tanış olur. bir-birilərinə aşiq olmaqları heç uzun çəkməyən cütlük harrynin gəmisinə minib, nifrət etdikləri həyatlarından, monikanın çox sevdiyi amerikan sevgi filmlərindəki yuxu aləminə doğru yola çıxırlar.


--spoiler--

"summer with monika"nın çəkimləri 1952-ci ilin avqust ayında Stockholm və ətrafındakı kiçik adalarda reallaşdırıldı. Bergman, ilk film rejissorluq təcrübəsinin üstündən 6 il keçməsinə baxmayaraq, cəmi 11 film çəkmişdi. 34 yaşında olan rejissor, iki dəfə boşanıb, üçüncü dəfə evlənib və 6 uşaq sahibi olan gənc adam idi. gəncliyində ata ocağından qaçdığı kimi, evliliklərindən də qaçarkən geriyə belə baxmayan rejissorun arxada ödəməsi lazım olan aliment borcları yığılıb qalmışdı. teatrdan, ssenarilərdən və rejissorluqdan qazandıqları bunu ödəməyə çatmayan Bergman, 1951-ci ildə "Bris sabun markası" üçün 12 seriyadan ibarət reklam çəkdi. bu ərəfədə 20 yaşında olan gənç aktrisa Harriet Andersson isə 15 yaşından bəri irili-xırdalı rollarda yer alırdı.

bergman, ilk filmi " Kris"dən etibarən rəhbər olaraq müəyyən qəliblərə sahib idi. bu ilk dövr filmlərində, yazmağa başlamasına səbəb olan August Strindberg və rejissorluqda müəllimi olaraq qəbul etdiyi Victor Sjöström’ün təsirlərini hiss etdirdi. kameradan istifadə edilməyində isə əksərən amerikan filmlərində gördüyü kadrları istifadə edərdi. lakin " summer with monika" filmi ilə bergman özünə xas tərz yaratdı.

əksər mənbələrdə Ingmar Bergman’ın ilk şahəsəri olaraq görülən "summer with monika" eyni zamanda filmoqrafiyasının ilk dövrünü də sona çatdıran film olur. bu nöqtədə filmin ruhunda saxladığı var olan nizamdan qopma, bergmanın əvvəlki filmlərində izindən ayrılmadığı qəliplərindən qopmasıyla örtünür. bu yeni dövr ilə keçmiş dövrün bir-birindən ayrımını filmin əksər səhnələrində görə bilərik. Məsələn; ilk səhnədə Monika ilə Harry’nin bütün həyəcanlarıyla ilk söhbətlərini etdikləri kafedə qarşı tərəfdə oturan bir qrup yaşlı adam görürük.

filmin bir nöqtəsindən sonra bütün bu yaşlılar, qaydalar, tabular, sərhədlər- yəni gənc monika və harrynin qarşı çıxdığı hər şey, yaşadıqları şəhər həyatı ilə uyğun gəlir. gəmiləriylə stockholm sahilindən uzaqlaşdıqca ailələrini, işlərini və məsuliyyətlərini geridə buraxırlar. yuxu kimi başlayan və yaz boyunca davam edən bu ada yaşantısında qarşılaşacaqları çətinliklər təcrübəsiz cütlüyümüzün xarakterlərinin dərinləşməsinə gətirib çıxarır. Monika’nın hamiləliyinin və yazın sona çatmasının çətinləşdirdiyi şərtlər, məcburi geri dönüşə səbəb olur. şəhərə geri dönən Monika və Harrynin yaz macəralarının onları necə dəyişdirdiyini onlarla ilk tanışlığımız olan məhəllədə şahid olduğumuz üçün çox dəqiq görə bilirik.

filmdən sonra edilən analizlərdə ən çox dilə gətirilən narahatlıq isə tam bu nöqtədə baş verir. film ilk baxışda monika ilə harrynin sevgi hekayəsini çəkmiş kimi görünsə də, Bergman bununla çox da maraqlanmadığını filmin adıyla açıq-aşkar göstərir. film, monika ilə keçən bir yazın hekayəsini göstərir. Bu vəziyyətdə filmi izləyən hər birimiz əslində Harry'nin olduğu mövqedəyik. Onun Monikanı izlədiyi kimi biz də monikayla bir yazı izləyirik.

filmin " kinoda dördümcü divarı yıxan ilk film" adına layiq görülməsinə səbəb olan məşhur səhnəni görməzdən gəlib, monikanı pis qadın kimi təqdim etmək yumşaq desək asana qaçmaq olur. sona yaxınlaşarkən qarşımıza çıxan sözü gedən səhnədə monikanı filmin əvvəlində harry ilə tanış olduğu kafedə görürük. evdən, körpəsiylə maraqlanmaq əvəzinə çöldə pul xərcləyib əylənməyi seçərək çıxan bir monika görürük. bu monika; o yazı yaşayan, yuxularının arxasından gedən, müvəffəqiyyətsiz olan və bir uşaq doğan qadındır.

summer with monika 1953-cü ilin fevralında isveçdə nümayiş edildi. 1955-ci ildə isə abş şirkəti tərəfindən, Anderssonun qısaldaraq çılpaqlıq ehtiva edən səhnələrinin ön plana çıxarıldığı 62 dəqiqəsi nümayiş edildi. filmin orjinal adına da sadiq qalmayaraq " Monika, the Story of a Bad Girl" olaraq dəyişdirildi. göstərildiyi ölkələrdə onsuzda haqqında çox danışılırdı, üstünə bir də erotik film damğası əlavə olundu.

bu arada filmin çəkimlərində Andersson ilə Bergman arasında sevgi münasibəti başlamışdı. bergman filmin çəkimlərindən sonra üçüncü dəfə boşandı. amma "summer with monika"nın bütün dünyada gətirdiyi şöhrət sayəsində daha aliment üçün yeni reklam filmləri çəkmək məcburiyyətində qalmayacaqdı. çünki hər kəsin gözü isveçdəki gənc rejissor Bergmanın üzərində idi. belə ki iki il sonra çəkdiyi "Smiles of a Summer Night" filmi kann film festivalından mükafatla dönəcəkdi. ən əsası "Cahiers du Cinéma " komandası tərəfindən xüsusi maraq görən bergman filmləri, kino tarixinin ən böyük hadisələrindən- fransız " yeni dalğasına da əl vermiş oldu.

axımın qabaqcıllarından olan François Truffaut çəkdiyi ilk filmi "400 blows"da monikadan təsirləndiyi ərgən ruhunu filmin mövzusu olaraq təyin etdi. bununla kifayətlənməyib filmin içində monikanın çiyinləri açıq bir fotonun istifadə edilməsiylə bergmanın filminə açıq-açıq təşəkkür edirdi. beləliklə bergman monikanı sıradan gənçlik filmi xarakteri olmaqdan çıxarıb kinoda qiyamın simvolu halına gətirdi. çiyinləri açıq və dimdik.

the mother and the whore

fransız rejissoru jean eustachein 1973-cü ildə çəkdiyi filmdir. film rejissorun ilk işidir. filmin fransızca adı "la maman et la putain"dır. ilk öncə qeyd edim ki, filmə baxdığımda iki filmi xatırladım; biri philip kaufmanın "the unbearable lightness of being " filmi, digəri christophe honoré'nin "les chansons d'amour" filmi.

bu filmin hekayəsinə baxdığımızda intihara meyilli xarakterlər görürük. bunlardan bəziləri qəhrəmanın da bəhs etdiyi qadınlar və jean pierre leaud tərəfindən canladırılan( və çox güman o qadınlarla münasibəti olub) bir adam. film bir üçlüyün ətrafında ilərliyir: jean pierre leaud’nun canlandırdığı baş xarakter alexandre, son dərəcə eqoist, soyuq, 20 yaşı olan gənc, alexandredan yaşca böyük, paltar mağazası sahibi olan marie( bernadette lafont) və tibb bacısı veronika (francoise lebrun).

the mother and the whore, intihara meyilli biri tərəfindən çəkilən filmdir. anasız böyüyən uşağın çəkdiyi filmdir. jean eustache’ın lənəti də deyə bilərik, çünki filmi çəkdikdən sonra 1981-ci ildə intihar etmişdir.

bu filmdə varoluşçuluğun atası adlandırdığımız jean-paul sartre-ı bir səhnədə görürük. bir kafedə oturan xarakterlər yan masada sartre’ın var olduğundan danışırlar. təbii ki, eustache, sartre’ı birbaşa göstərmir, ancaq xarakterlərin sartre haqqında danışdıqlarını eşidirik.

filmdə ədəbiyyat, musiqi, kino, fəlsəfə- demık olar hər şeydən danışırlar. əsas da edith piaf’ın mahnıları. filmin ən gözəl səhənsi veronikanın monoloqu olur. kameranı qarşısına alaraq ən dərin arzularını açıq-açıq deyir. kamera boş-boş hərəkət edərkən danışır; yarı qapalı gözləri zaman-zaman izləyicinin davranışını müşahidə etmək üçün açılır.

amma film azca jim jarmuschun "only lovers left alive" filmini xatırlatdı həm də mənə. jim jarmusch mary shelleyin adını çəkməklə kifayətləndisə, eustache marynin romanı olan "frankenstein"dən bənzətmə apardı hətta. jim jarmusch detayına əbəs yerdən toxunmadım: jim jarmusch "broken flowers" filmini eustache'ə həsr edib.

"əgər güclü ölkələr alkoqoldan vergi almasa, bunu tez-tez edərdim"

bernasosun dediyi kimi "üzlərdən və səslərdən uzaq dura bilmərəm. ona görə kafelərdə yazıram."

"səssizcə əzab çəkən insanlara yazığım gəlir"

"dünyanı uşaqlar qurtaracaq, əsgərlər...dəlilər"

edit: bir də alexandre filmləri danışan və hərəkət edən şəkillər adlandırması ləzzət etdi mənə -*

tout va bien

“nouvelle vague” (yeni dalğa), ənənəvi fransa kinosunun burjua köklərindən sıyrıldığı bir axımdır.
yazının girişini bu cümlələrlə başlamaq nə dərəcədə düzgündür bilmirəm, amma bildiyim bir düz var ki, godard filmləri dünyada hələ də aktuallığını qoruyaraq, müasir texnikaları özündə saxlayır. rejissorla bağlı ensiklopedik məlumatları burda yazan deyiləm. vikipedia deyilən "bilgi tanrısı"dan rejissorun doğumundan bu günədək olan bütün məlumatları oxuya bilərsiz. (deməsəydim heç bilmirdiz ki -* )

indi gələk rejissorun 1972-ci il tarixli "tout va bien" (hər şey yolunda) adlı filminə. film " dziga vertov group" deyilən dövrə, yəni rejissorun " maoist" dövrünün son illərinə təsadüf edir.
"hər şey yolunda, tout va bien, everything is fine" 1972-ci ildə parisdə çəkilir. sosialist inqilab xəyalıyla meydanları dolduran işçilərin dayanan inqilab prosesi ilə başladıqları çöküşü ələ alan; sol/ sosialist işçilərin yoldaşlarını necə satdığını aşkarca dilə gətirən, işçi dəstəsindəki əyrilikləri tənqid edən rejissor filmlə bərabər həm sol həm də sağ mövqedən böyük reaksiyalar almışdır. göstərilən hadisələrə baxdığımız zaman günümüz kapitalist dünyasının qaydalarını da aşkar görürük. yəni uzun sözün qısası "sağ" fransada iqtidara gəlmis, fransa höküməti və liberal dünya üçün artıq "hər şey yolundadır".



--sitat--

deməli abş'lı jurnalist suzanne amerikan mənşəli bir radio kanalının fransa müxbiridir. suzannenin həyat yoldaşı jacques keçmişdə bir yerdə " yeni dalğa" kino axımıyla hərəkət edib, keyfiyyətli filmlər çəkərkən burjua həyatına uduzmuş, pul qazanmaq üçün televizorlara reklam filmləri çəkəcək hala düşmüşdür. suzanne ilə jacques sosiska fabrikinə, fabrikin müdiri ilə reportaj hazırlamağa gedəndə, fabrik işçiləri tətilə gedib, fabrikin giriş-çıxışlarını bağlayaraq müdiri də girov götürdüklərini görürlər. bu qeyri-qanuni tətildir. italyan mənşəli fabrik müdiri, müxbirlər, işçilər- yəni hamı sırayla kamera qarşısına keçib iqtisadiyyat və siyasət haqqında fikirlərini, həll yollarını izah edirlər. izah müddətində ər-arvad da işçilər tərəfindən girov götürüləcək, girovluq bitənədək ikili, yaxşı getməyən evliliklərini araşdırıb, keçmişdə etdikləri səhvləri ortaya qoyacaqlar.

--sitat--


hər nəysə mövzuya daha çox məlumat əlavə etmək istəmirəm, filmi izləsəniz daha yaxşı olar. godard, brechtin " epik teatr" texnikalarını filmdə çox istifadə edərək möhtəşəm qarşıdurma mühiti yaratmış, marksist baxış bucağından yola çıxaraq fransa cəmiyyətinin sosializmlə olan qopmalarını tənqid etmişdir. ki zatən rejissorun dediyi " hamı film rejissoru ola bilər" fikri bütün filmdə əks olunur. heç kim hadisələr zamanı sloqan atmır, əslində godardın " dialektik materialist" baxış bucağı "sloqan kino"sunun önünə keçir. işçi həyatları əsas götürülərək, insanların kölələşdirilmədiyi bir cəmiyyət yaradılması arzusunu damarlarınıza qədər hiss edirsiniz. film boyunca hamı sırayla olanları danışdığı üçün, xarakterlərdən sıxıla bilərsiniz. amma rejissor onsuz da "yaşamın sıxıcılığını" anlatmaq üçün bir missiya təyin etmiş, elə buna görə də "hər şey yolunda" deyir filminə. yəni heç kim üsyan etmirsə, fabriklər öz işçilərini bazarlıq masasında satırsa, pul qazanmaq bütün dəyərlərin önünə keçirsə, əlbəttə "hər şey yolunda".

filmdə yves montand, jane fonda, vittorio caprioli, elizabeth chauvin, castel casti, éric chartier- baş rolları paylaşan adlardı. godard bütün xarakterlərə bərabər vaxt ayırdığından, insan aktyorluq üzərinə deyil, anlıq danışmalar arasında " doğru nədir?" fikri üzərinə gedir. filmə baxdıqdan sonra "teatral kino" izlədiyimi düşünüb mövzunu beynimdə eninə-boyuna araşdırdım. teatr texnikalarının çox istifadə edildiyi "hər şey yolundaya" siyasi şah əsər deyə bilərik.

edward witten

getməyinə əsəbləşdiyim yazar. biraz açıq danışacam. bu oğlanların naz edib getmələrini heç qəbul edə bilmirəm. kimə naz edirlər, nəyə naz edirlər anlamıram. naz etmək heç də mütləqdir ki, özünüzü kiməsə sübut edəsiz? özünüzü kiməsə isbatetmə çabaları hardandır belə? anlayıram hardasa təsir edir amma bu qədər də yox da. gedirsən heç olmaya entryları silmə də. gəlin ata evinə qayıdanda bütün cehizini geri qaytaran kimi sizə nolub belə biri cik edən kimi entrylarıvızı silib gedirsiz. yazın da özünüz üçün. ona qalsa mən çoxdan cəhənnəm olub getməliydim o boyda qarşı çıxmalarından sonra. ya mən çox sırtıq insanam ya da siz çox takırsız türklər demiş. xahiş edirəm bundan sonra kimsə getsə, entryları silmədən getsin( ümumiyyətlə getməsin).

və son olaraq sartrın ürəkbulanmasında yaxşı deyilib; "qələmin ucuna gələn hər sözü seçmədən yazmaq lazımdır. yazırsan ki, bəzi şeylərə aydınlıq gətirəsən. gurultulu cümlələr qurmağa ehtiyac yoxdur" . sözaltı bu qədər şərait yaradıb yazmaq üçün, ürəyiniz istədiyi kimi yazın amma getməyin.

işləmək azadlıq gətirir

yuxarıdakı dostumuzun dediyi kimi valideynlər tərəfindən azadlıq gətirir, amma digər tərəfdən asılı qalırsan, əzilirsən, sıxılırsan, istismar edilirsən. bu heç də valideynlər tərəfindən azadlıq qazanırsan amma öz azadlığını itirirsən. günüvün 9 saatını işdə keçirirsən, işdən çıxıb evə gəlib, yemək yeyib vaxtın olsa heç olmaya bir saatlıq filmə baxıb yatırsan. hələ bunun sumqayıtda yaşayıb, bakıda işləyənləri var. işləmək mənlik deyil qardaş, ərinirəm işləməyə. vaxtımın 9 saatına heyfim gəlir. nə olsun ki, pul qazanıram. dünən evdən normalda 9-da çıxmalıyam amma 10nun yarısı çıxdım. həmişə taksiylə getdiyim yolu dünən sumqayıtdan bakıya ən ləng gedən avtobusla getdim. xətayi metrosunda 7 dəqiqə qatarın gəlməsini gözlədim, qatar gəldi amma minmədim, daha 7 dəqiqə gözlədim. metrodan çıxıb çox asta addımlarla işə getdim amma yenə də vaxtında çatdım işə. qəribə görünəcək amma işdən öz istəyimlə çıxmaq yox, qovulmaq istəyirəm amma olmur qovmurlar məni. ən dəhşətlisi bu yaz havalarında adam qətiyyən işləmək istəmir. evdən çıxanda güclə özümü saxlayıram ki, geri qayıtmayım. hətta bir dəfə 20 yanvara kimi gəlib 20 yanvardan təzdən geri qayıtmışdımş (bilirəm deyəcəksiz ki, ondansa gedib bakını gəzərdin amma belə yaz havasında sumqayıtı gəzərlər). indi də 9a 5 dəqiqə qalır amma mən hələ hazırlaşmamışam, burda entry yazıram. ümid edirəm bu gün işdən qovulub, azadlığıma qovuşaram. axı azadlıq üçün mübarizə aparmalısan, bizim də mübarizəmiz belədir. axşama şad xəbər ümidiylə sizlərdən ayrılıram, sayın seyircilər.

zeki demirkubuz

keçən həftəmi filmlərinə ayırdığım rejissor. həftəmi deyəndə 3 filminə çoxdan baxdığımı nəzərə alsaq, qalan 6 filminə günə 2 film olmaqla 3 günümü ayırdığım şəxs.

wes andersonun simmetriya xəstəliyi, kubrikin bir nöqtə ətrafında fırlanan dünyası, a. hiçkokun gözləri, i. berqmanın güzgüləri olduğu kimi zəki demirkubuzun televizorları, üzbəüz qapıları, глазокları, xəyanət edən qadınları (bircə yeraltı filmində xəyanət edən qadına rastlamırıq) və ən əsası dostayevskisi var.

c blok- rejissorun 1994-cü ildə çəkilmiş ilk filmi. rejissor bu filmi türk kino tarixində müvəffəqiyyət qazanmış, ancaq " soluk gecenin aşk hikayeleri" filminə senzura qoyulan və bu səbəblə filmini izləyicilərə çatdıra bilməyən alp zeki heperə həsr etmişdir. film haqqında spoiler vermiyəcəm sadəcə qeyd etmək istəyirəm ki, filmə diqqətlə baxdıqda antonioni’nin " l’eclisse filmini görmək olar. lap diqqətlə baxsaq kieslowski’nin "dekalog"nu görmək də olar.

masumiyyet- rejissorun 1997-ci ildə çəkilmiş ikinci filmi. filmin hekayəsi olduqca güclüdür, amma tək sevmədiyim filmin dublajı idi. ki 90-cı illərin yeni türkiyə kinosunun rejissorlarında bu vəziyyət böyük sıxıntılara səbəb olmuşdur.

üçüncü sayfa- rejissorun 1999-cu ildə çəkilmiş üçüncü filmi. filmdə ilk nəzərimə çarpan demirkubuzun baş rollara ad olaraq isa və məryəm verməsidir. bəlkə də mən çox dərinə gedirəm, rejissorun heç bir demək istədiyi bir şey yoxdur amma yenə də. və yəqinki bu filmi izləyənlərin isanın çayxanada oturub televizora baxanda "masumiyyet" filminin verilməsi gözündən yayınmayıb.

yazqı- rejissorun 2001-ci ildə çəkilmiş dördüncü, " qaranlıqdan hekayələr" trilogiyasının ilk filmi. bu film haqqında artıq bir şey yazmaq istəmirəm. zekinin ən sevdiyim filmi oldu. bircə onu qeyd etmək istəyirəm ki, zekidən əvvəl kamyunun yad əsərinə lukina viskonti 1967ci ildə film çəkir amma uğursuz alınır. və bu uğursuzluqdan sonra "bu əsər ölümsüz əsərdi. belə əsərləri film halına gətirmək mümkünsüzdür!" fikrini söyləyirlər amma zeki bu fikri darmadağın edir.

itiraf- rejissorun 2001-ci ildə çəkilmiş beşinci, " qaranlıqdan hekayələr" trilogiyasının ikinci filmi. bu film mənə biraz andrey zvyagintsevin izgnanie, biraz da m. hanekenin cache filmlərini xatırlatdı. bu filmlərə baxanlar məncə tutarlar hansı anlarda xatırlanır o filmlər.

bekleme odası- rejissorun 2003-cü ildə çəkilmiş altıncı, " qaranlıqdan hekayələr" trilogiyasının üçüncü filmi. "bekleme odası" filmi mənə tarkovski filmlərini daha dəqiq stalker filmini xatırlatdı. bütünlüklə film yox bəzi yerləri; məsələn ahmetin( zeki demirkubuz) səhv etmirəmsə, göl qırağında oturaraq suya daş atması. və filmin sonunda da stalker filmindən eduard artemyevin "meditation" musiqisi gedir.

kader- rejissorun 2006-ci ildə çəkilmiş yeddinci filmi. əslində masumiyyet filmi kader filminin davamı imiş. və hətta bu filmdə də zekinin o məşhur televizorunda masumiyyet filmindən kadrlar görürük.

kıskanmak- rejissorun 2009-cu ildə çəkilmiş səkkizinci filmi. deyilənə görə rejissorun bu filmi o qədər də uğur qazanmır, fiyaskoya uğrayır amma mənim yazqıdan sonra ikinci sevdiyim filmi oldu. bu filmdə azca theo havası gördüm. və bu filmində də zeki dotayevskiyə olan sevgisini senihanın oxuduğu kitabla göstərməyə çalışır. (cinayət və cəza)

yeraltı- rejissorun sonuncu- doqquzuncu filmi. və mənim sevdiyim üçüncü film. yeraltı filmində adamın gözünə girən çox şey var. birinci bu filmində də televizorunda masumiyyet filmindən kadrlar görürük. ikinci "kıskanmak" filmindəki özünə çirkin deyən seniha (nergis öztürk) "yeraltı" filmində gözəl qız olaraq ortaya qoyulur. üçüncü-əvvəl "barcelona" otelinə getmək daha sonra "madrid" otelinə gedilməsi də nəyisə ifadə edir məncə. eləcə də o kartoşka. və ən əsası bu filmində zeki n.b. ceylana söz soxur. cevatla muharram arasındakı mübahisədə babat söhbət gedir. cevat "dostoyevski, gerçek her şeyin anasıdır ve üstündedir, der. zavallı egolarımızın bile" deyir, muharram də "dostoyevski, gerçek her şeyin anası değil babasıdır, der" deyərək kapağı qoyur türklər demiş.

demək olar zekinin bütün filmlərində dostayevskini görürük.
"dostayevski mənim üçün şok idi. onu başa düşməyim 10 ilimi aldı. acı bizi birləşdirən şeydir. acı hər yerdədir və biz hamımız onunla üzləşməliyik. mənim bütün filmlərim onun haqqındadır. dostayevski eyni kitabı təkrar-təkrar fərqli xarakterlə və fərqli vəziyyətlərlə yazmışdır. mən də eyni filmi təkrar-təkrar çəkməyə çalışıram. mövzunu dəyişdirmək mənə opportunizm kimi gəlir, sanki siyasi ya da maliyyə səbəblərdən çəkilirmiş kimi".

qonaq

en nifret etdiyim şexs. adamın evine ne qeder qonaq geler a kişi. o cehennem adamın ne qeder qohumu olar. bir gün görmedim ki, bizim eve qonaq gelmesin. uje sayırsan adamları bu gũn filan-filan adamlar gelib, dũnen de filankes gelmişdi yeqin sabah heç kim gelmez. hardadı mende o bext. içeri girirem ki, kimse ailevi gelib. adam o an qışqırmaq isteyir ki, neye gelmisiz a kişi? bekarsız? işiviz gücüvüz yoxdur sizin? valla yasa heç bu qeder adam gelmir ki, bizim eve gelir o qeder adam. indi de 9-un yarısı gelmişem eve. girdim içeri gördüm artıq ayaqqabı yoxdur. sevindim ki, bu saatdan sonra heç kim gelmez. denen hara sevinirsen. otağıma keçib, sumkamı qoymuşdum ki, qonaq geldi. esebden sesimi de çıxara bilmirem.elacsız bura yazıram belke hirsim soyuya.