juzou

XIX əsrdə Amerikada fəaliyyət göstərən "Paravoz Maşinistlərin Qardaşlığı" ( brotherhood of locomotive engineers) birliyinin rəhbəri, dövlətə qarşı baş vermiş bir çox tətilin təşkilatçılarından biri olan şotland əsilli fəhlə hərəkatı başçısı peter artur"un adı ilə bağlı konsepsiya.

Uşaqlıqdan ağır zəhmət altında işləyən artur gənc yaşlarında dəmiryolu işçisi kimi nyu-york mərkəzi dəmir yolu ( New York Central Railroad) korporasiyasında işə başlayır, və müəyyən müddət sonra mühəndis kimi işini davam etdirir. Artur "Paravoz maşinistlərin qardaşlığı" birliyinin ilk üzvlərindən biri olduğuna görə, 1874-cü ildə həmin birliyin lideri seçilmiş və 20 ilə yaxın müddətdə təşkilata rəhbərlik etmişdir. Bu zaman amerikada fəhlələr pis şəraitdən, məvacib azlığından və uzun iş saatından şikayətlənirdilər. Proletariatın içindən çıxmış artur etirazları görməzdən gəlmir və digər birlik başçıları ilə müttəfiq olaraq fəhlələri tətilə çıxartmağa nail olur. Tətillər kütləvi şəkildə olduğuna görə, böyük ziyan çəkən korporasiyalar hərəkatın qarşısını almaqda çətinlik çəkirlər. Digər tərəfdən bu qədər fəhlənin maaşını artırmaq onlara heç cürə sərf etmirdi. Belə olan halda oliqarxiya yalnız artur və onun birliyindəki işçilərə iş saatının azaldılması, məvacibin çoxaldılması kimi bəzi imtiyazlar təklif edir. Başına döndüyüm artur da təklifi o dəqiqə qəbul edərək fəhlə hərakatından çıxır və adamları ilə birlikdə öz işinə qayıdır. Bu hərəkətinə görə öz adamları arasında hörmət qazansa da, digər birlik liderləri və keçmiş iş yoldaşlarının qınaq obyektinə çevrilərək xəyanətkar kimi qiymətləndirilir.

Fəhlə hərəkatını belə sonlandırmaq " arthurization" (arturlaşdırma) adlanmağa başladı. Sonrakı illərdə bu oliqarxiyanın tətilləri dağıtmaq üçün istifadə edə biləcəyi ən güclü silah oldu. Yəni bütün fəhlələrin istəklərinə cavab vermək yerinə, özlərinə lazım olan qədər fəhlələrə imtiyazlar verməklə işə qaytarır və fəhlə hərəkatını içdən parçalayırlar.

Bu zaman "imtiyazlı" fəhlələr digər fəhlələr tərəfindən xəyanətkar, xain kimi adlandırılır. Meyxanalarda, işdə və evdə "imtiyazlı" fəhlələr onların alçaq xəyanətindən qəzəblənmiş öz keçmiş iş yoldaşlarının hücumlarına məruz qalırdılar. Xeyli adam zərər çəkir, hətta öldürülənlər də olur. Oliqarxiyaya satılmış fəhlələrdən biri də özünü təhlükəsiz hiss edə bilmir. Onlar işə gedəndə yaxud evlərinə qayıdanda küçənin ortası ilə toplu şəkildə getməyi üstün tuturlar. Səki ilə getməyə cürət edən "imtiyazlı" fəhlənin başına hər an pəncərədən atılmış saxsı və kərpic düşə bilərdi. "imtiyazlı" fəhlələrin uşaqları da digər uşaqlar tərəfindən təqib edilib döyülürdü. Buna görə, bu uşaqlar nə çölə çıxa bilir, nə də məktəbə gedə bilirdi. Ümumi nifrətlə qarşılaşan "imtiyazlı" fəhlələr gün getdikcə öz cəmiyyətindən daha çox uzaqlaşır, özlərinə qapanırlar. Onları oliqarxiya yeni rayona köçürür. Artıq oliqarxiya heç nədən qorxmur. Həmin "imtiyazlı" fəhlələrin də bir müddətdən sonra imtiyazlarını almağa başlayırlar. Bunun qarşısısında sözügedən fəhlələr heç cür etiraz edə bilmir. Artıq arxalandıqları fəhlə hərəkatı onları dəstəkləmir, əksinə onlara nifrət edir. Bununla "imtiyazlı" fəhlələr tamamilə oliqarxiyadan asılı hala düşür.

Sonrakı illərdə amerikada fəhlə hərəkatı olduqda oliqarxiya bu siyasətdən tez-tez istifadə edirdi və hər dəfə də hərəkatın içindən gələcəkdə başlarına nə gələcəyindən xəbərsiz "imtiyazlı" fəhlələr çıxırdı.

son bəyənilənlər:

oxuyucuların bəyəndikləri: