azərbaycan

son illərdə ümumiyyətlə it yiyəsini tanımır.düzdü insan elə varlıqdı ki, hərşey haqqında srazı fikir deyə bilir, bilsədə bilməsədə amma bizdə daha pisdi.indi bizdə əxlaqlı cahili , əxlaqsız alimdən üstün tuturlar.düzdü dərinə getsək bu əxlaq normasını kim müəyyən edir ona cavab tapa bilmərik amma bildiyim odur ki,bizim ölkədə, başqa ölkələrin, idraki yüksəlişini ( elm,təhsil,texnologiya) mənəvi süqut, azadlığını əxlaqsızlıq kimi qəbul edirlər ya da şüurlu şəkildə etdirirlər.ona görə hər gün "avropadan yaxşı şeyi götürün" deyirlər.çünki orta statistik azərbaycanlıya görə qərbin azadlığı onun əxlaqsızlığıdır.bizim kimi cəmiyyətlər inanmağı və inandırmağı, əxlaqsız adlandırdığımız cəmiyyət, anlamağı, əsaslandırmağı seçir.
bizdə insanlar əxlaqı göydən düşmə ilahi qanun, kimi başa düşür.onun üçün əxlaq din hökmünü ilə qarışdırılmış ibadət formasıdı.əxlaq kimi geniş anlayışı , onu dizdən aşağı(yuxarı) yubkalara sığışdıran cəmiyyət başa düşmür ki, ən böyük əxlaq elə azadlığın özüdür.

21-ci əsrin xoşbəxtlik açarı

marixuana.hər il daha çox ölkədə leqallaşdırılır.min illərdi insan övladı xoşbəxtlik kimi anlayışı götündən uydurub çata biləyib.illərdi xoşbəxtlik,xoşbəxt olaq haqqında milyonlarla kitab yazdilar.deyəsən kökündən səhv etdiklərini başa düşüblər.görünən odur ki, xoşbəxtlik sözü artıq yararlı söz deyil çünki bu günə qədər elə hiss mövcud olmayıb ya da xoşbəxt yaşamaq ilə yaşadıqlarından xoşbəxtlik duymağı ayrmaqda çətinlik çəkiblər.
xoşbəxt yaşamaq mümkün deyil ancaq yaşadığın zaman bəzən nadir şeylərdən xoşbəxtlik hissinin qapısını aça bilərsən.o qapının açarı da marixuanadır.min illərdi zövq anlayışının dəyişdirdiyi sistemlər ani zövq almağın ən yaxşı yolunu marixuana olduğunu başa düşüblər.xoşbəxtlik anlayışı birbaşa insanın biokimyasi ilə bağlıdı.2-3 saatlıq onu uydurmaq insanı yanıltsa da 80-90 il insanlığın başını qatmaq üçün yaxşı vasitədi.bundan sonra nə olacaq mənə maraqlıdı.

romantik solçu

sovet dövründən qalmış filmləri,bayram süfrəsi şəkillərini paylaşan, tez-tez o dövrdə ucuz olmuş balıq kürüsündən söhbət açan, ildə bir dəfə 2-ci dünya müharibəsi qələbəsini sinəsinə döyə-döyə qeyd edən insan modelinə deyilir.həddindən artıq romantik vəziyyət alıblar.kənardan baxanda bu adam sevgi qatarına gecikib, gec doğulub 20 il əvvəl doğulsaydı daha yaxşı olardı fikri yaranır.
əslində romantiklik bir az məntiqlidi çünki, elmi inkişafı iqtisadi inkişafla tənzimləyən kapitalist sistemlər sosializm yedi bitirdi.geridə elə əlinə ağ balıq tutan bığlı daydayın,o dövrü güya kef-tamah olduğunu göstərən şəkilləri qaldı.sosializm sıfır nöqtəsinə çatıb xanımlar və cənablar.

xoşbəxtsən sualına alternativ cavablar

ümumiyyətlə yaşadığın həyatın dəyərləndirilməsi qəliz söhbətdi.yəni kiməsə xoşbəxtsən? sualını versək həmin adam o zamankı ruh halına uyğun cavab verər.ruh halı isə daim dəyişən hadisədi.yəni indi yaxşı, 4 saat sonra pis ola bilərəm.bu ab-havalar insanın xoşbəxtlik anlayışına ciddi təsir edir.və yaxud bizim bəyəndiyimiz və bəyənmədiyimiz şeylər belə bizim dünya və həyat haqqında fikirlərimizin formalaşmağında iştirak edir.görünəmn odur ki, xoşbəxtlik sözü artıq elə də yararlı söz deyil çünki, o sözü çox fərqli şeylər üçün istifadə edirik.xoşbəxt yaşamaq ilə yaşamımızdan xoşbəxtlik duymaq anlayışlarını qarışdırıb ordaya qəribə bir şey çıxarmışıq.

arthur schopenhauer

bir şey nə qədər daha nəcib və daha mükəmməldirsə, bir o qədər daha gec və daha yavaş çatır öz yetkinliyinəkişi düşünmə və mənəvi qabiliyyət yetkinliyinə .kişilər 28 yaşında, qadin isə 18 yaşında, lakin onun bu yetkinliyi çox dar çərçivəli düşünmə bacarığıdır.buna görə də qadınlar bütün həyatı boyu uşaq olaraq qalır,burunlarından uzağı görə bilmirlər,indiki zamanda ilişib qalırlar,bir şeyin mahiyyətini yox onun görüntüsünü əsas tuturlar,boş və əhəmiyyətisz bir şeyi çox əhəmiyyətli kimi qəbul edirlər.
hərşeydən öncə o, intellektual olaraq uzaqgörən deyil,intuitiv qavrayışının yaxında olanı tez qəbul etməsinə baxmayaraq ,baxış dairəsi çox məhduddur və uzaqda olan heç bir şeyi əhatə etmir.beləliklə də, o anda orada olmayan və ya keçmiş olan, ya da gələcəkdə olanlar qadınlara kişilərdən daha az təsir edir.buna görə qadınlar hətta bəzəm dəliliyin sərhədlərinə yaxınlaşacaq qədər ekstravaqanlığa meyillidirlər.
qadınlar əqli güclərinin zəif olması səbəbindən bədbəxtliyə kişilərdən daha çox şəfqət göstərirlər və nəticə etibarilə də daha insancıl görünürlər.lakin digər tərəfdən qadınlar ədalət,düzgünlük və vicdan məsələlərində kişilərə uduzurlar.

arthur schopenhauer -qadınlar haqqında.
yazıda daha ağır söhbətlər var idi.onları kəsmişəm.qadınlar inciməsin amma şopenhauer az dahi olmayıb.bu mövzuda yox ümumiyyətlə fəlsəfədə inqilab etmiş filosof olub.

killer queen

#250867 yazısında başlığa "yobaz başlıq" deyib.qısaca onu deyim ki,dini və onun tarixini oxuyan insanlar bilir ki, islamın bu qədər geri qalmasının səbəbi dində reformun edilə bilməməyidi.mümkün deyil çünki, quran kitab olaraq həm dini qaydalardan,həm dövlət idarəetməsindən həm də hüquqdan yazılıb.acınacaqlısı budur ki, hüquqa aid olan fikirlər 7-ci əsrin düşüncələridi.buna görə qan qusur dinin ifrat olduğu ölkələr.bugün din başqalarını öz ehtiyacı naminə rahat istifadə etmək üçün manipulyasiya alətinə çevrilib.dinin mahiyyəti isə onu təmsil edən kütlədi.əsil cahillik bunu inkar etməkdi.çünki praktikada belə şey yoxdu.bunu iddia etmək biabırçılıqdı

sevgi

getdikcə yox olan hissdi.bunda kapitalizmin rolu böyükdü.insanların xoşbəxtlik haqqında fikirləri sonsuz istehlakdan başqa birşeyə çevrilmir.bu düşüncə elə sevgiyə də təsir edir.baxırsan hansısa qız sevgidən yazır.hiss edirsən ki, aclığı var.özünü duyğusallığa aşiqliyə vurur amma ağlı əşyalardadı.elə əşyalarda olduğuna görə də natamam şəxsiyyət kimi görünür.sevgi aclığı çəkir amma ağlı qızılda,çantada,yaxşı işdədi.kapitalist cəmiyyət ağıllı,təhsilli amma duyğu cəhətdən içi boş insanlar yetişdirir.kimə baxırsan kədərdən yazır.deyəsən yolarını azıblar.xoşbəxtlik kədəri istisna etmir.əsas odur ki, insanlara xammal kimi baxmayasan.

azərbaycanda dindarlar

ən azı yap qədər təhlükəlidirlər.bunların təhlükəsinin tarixi daha qədim gedir.16-cı əsrdən bu yana insanlığa vurduqları ziyanı görmək çətin deyil.prossesi əngəlləməkdə dindarlardan mahir təşkilat yoxdu.dünyaya açılmamaqları təmsil etdiyi xalqları da özləri kimi debil formalaşdırmasına şərait yaradır.6 əsrdi sünn-şiə söhbəti,ömərə lənət oxuma,əlini qabartma,mehdini başa çıxarma kimi mənasız,lazımsız çəkişmələri əslində onların mahiyyətini açıb ağardır.həə bir də özünü döymə var.ağıl var məntiq var, özünü zincirlə döyən adamda məntiq axtarırsız?bu yazımı məçidin sökülməsinə görə yazmıram o başqa söhbətdi amma din demir haqsızlığa susma? qaqaş məgər bu torpaqlarda 25 il haqq olub ki,bunların səsi çıxmayib indi zorba qapılarına dirənib deyə haqq belə gəldi,imam belə getdi.allahdan qorxan idin, niyə meçid sökülənə qədər soxmuşdun yerinə? deməli sən islam fəlsəfəsində bütün müsəlmanlar qardaşdır (bacıdır) fikrinə sadiq deyilsən.deyilsənsə get başqa işdən məşğul ol camaata vicdan dərsi keçmə.
məçid sökülürsə,tarixi abidə sökülürsə bu cinayətdir.bütün ehtimallarda insanlar müdafiə olunmalıdı hətta haqsızlığa susub,iranın qeyri rəsmi nümayəndiliyini də müdafiə etmək lazımdı.amma bunu da unutmaq lazım deyil ki, bunlar potensial təhlükədi hansı ki, vicdan söhbəti edib özülərini düşünür.gedin sual verin çoxu ya homofobdu,ya pedofil.çünki tarixdə belə olub.istinad etdikləri mollalar da ona uygun fətvaları ilə məhşurdu.

ideomotor effect

new york unversitetində 18-20 yaş arası tələbələrə 6 sözdən ibarət verilmiş sözlərdən 4 sözlü cümlə qurulması tapşırılıb.bir qurup tələbəyə verilən sözlər yaşlı insanlara aid xüsusiyyətləri daşıyan sözlər idi (keçəl,unutkan,yaşlı) tələbələr bu sözlərdən ibarət cümlə qurduqdan sonra, başqa bir test üçün dəhlizin bir başından digər yerinə göndərildilər.ikinci test dəhlizdin bir yerindən digərinə getməkdən ibarət idi.testi keçirənlər bildirmədən yaşlılıqla bağlı cümlələr quran tələbələrin yerişlərini,yəni dəhlizin bir başından digərinə nə qədər zamanda getdiklərini ölçdülər.əvvəlcədən ehtimal olunduğu kimi yaşlılıq teması ilə ağlı cümlə quran tələbələr,dəhlizin o biri başına çox daha yavaş sürətlə hərəkət etmişdilər.
əvvəl yaşlı sözü heç dilə gətirilmədiyi halda,yazılan cümlələr tələbələrin beynində yaşlılıqla bağlı hərəkətləri tətiklədiyi üçün tələbələr yerişlərini o formada dəyişdirdilər və maraqlı budur ki, bütün bunlar tələbələr bilmədən baş verdi.test iştirakçılarına sonradan sual verdikdə bunların qarşılıqlı əlaqədə olduğunu,təsiri hiss etmədiklərini təsdiq etmişdilər.məntiqi olaraq yaşlılıq anlayışı diqqət çəkməmişdi amma davranış dəyişmişdi.bu təsirə ideomotor effekti deyilir.və əgər siz də yaşlılıqla bağlı cümlə qurub ayağa qalxıb mətbəxdən su gətirsəniz qeyri iradi olaraq sürətiniz aşağı olacaq.effektin əks təsiri daha maraqlıdı.əgər siz yaşlı insanları sevmirsinizsə testin əks nəticəsi olacaq.yəni yavaş yox cəld hərəkət edəcəksiniz.

thinking fast and slow

2002-ci il iqtisadiyyat sahəsində nobel mükafatı almış daniel kahnemanın yazarı olduğu kitab.insan beyninin qərar vermə mexanizmasını,ani verilən qərarları ümumilikdə düşünmə mexanizmamızı açıb ortaya töküb.kitabda gündəlik,özümüzdən aslı olmadan düşündüyümüz doğru kimi qəbul etdiyimiz qərarların, bizə doğru olduğunu göstərən hissə 1 (məsələn p_l=pul .digəri isə qərar vermək üçün düşünməyimizin,enerji xərcləməyimizin vacib olduğunu göstərən hissə 2 (məsələn 15x48 hesablanması)
həmçinin kitabda rasionallıqla zəkanın fərqi,insanın hisslərinə və ehtimallarına nə zamn güvənib güvənə bilməyəcəyinə aid maraqlı təhlillər,psixoloji testlər,davranışlarımızın səbəbləri,qərar vermə prossesi,buna bizi təhrik edən səbəblər uzun sözün qısası hərşey var.
kitabı oxuyun, düşünmə ilə bağlı bütün fikirləriniz dəyişəcək.