varlığının hissedilməsinin hissetmə istəyi

insanın və ya digər canlıların ( digər canlıların "mən"-nə sahib olmadığım üçün bunu əminliklə deyə bilmirəm) özünü özündən qeyri olan canlılarda varlığının hissedilməsini istəyər.

insan varlığını hissetdirmək istəyər. Çünki,
1. Özünü üstün hissedər
2. Özünü güclü hissedər, hansı ki "güclülərin həyatda qalması" ilə əlaqədar olaraq psixoloji və bioloji təkamül ilə bağlı olaraq həyatda qalma vasitəsidir.
3. insan daima varoluşunu davam etdirmək meylindədir və başqa bir kimliyin şüurunda yerə mənsub olması onun varlığını sürdürməsinə səbəb olacaqdır. insan yox olmaqdan qaçar, daima var qalmaq istəyər. intahar edənlər belə var qalmaq meylindədirlər.

Din və varlığını hissetdirmək: Din ona inanan şəxslərin varlıqlarını davam etdirmə meyli, yəni varlıqlarının hissedilməsi üçün yaradılmış və davam edilmişdir. Yalnız qalanlar öz yalnızlıqlarını qeyri-yalnızlığa çevirmək üçün danışa biləcəyi, dua edə biləcəyi, onun hər hərəkətini görə biləcəyi, insana şah damarından daha yaxın olan, görən, eşidən, bilən Tanrı modeli yaratdılar. Heçnə ilə maraqlanmayan, maraqlanma özəliyinə sahib olmayan və varlığı yoxluğundan fərqli olmayan Tanrı heçkimin işinə yaramazdı. Məhəmməd Hira dağında tək qalarkən yalnızlığını aktiv hərəkətdə qalma vəziyyətinə çevirmək üçün Allahı icad etdi.

“The man who can live alone is either an animal or a god.”- Aristotel

azərbaycanda elmi fəaliyyətin geri qalma səbəbləri

Disclaimer: "təhsil" və "elm" fərqli konseptlər olduğu üçün və aşağıda qeyd olunan məqalədə Azərbaycandakı elmi fəaliyyətin geri qalma səbəbləri araşdırıldığı üçün azərbaycanda təhsilin geri qalma səbəbləri başlığına yazmadım.

Tinay Müşdiyeva, bu məqaləsində, Azərbaycanda elmi ənənənin geridə qalması və elmi fəaliyyətin yox dərəcəsində olmasını izahlı şəkildə izah edir. Daha geniş ön-zəmin üçün qeyd etdiyim linkdən ingilis dilində olan mətni oxumanızı tövsiyyə edirəm. Mən, əlimdən gəldiyi qədərilə, mətnin bəzi hissələrini tərcümə etdim.

"Azərbaycan cəmiyyəti coğrafi və tarixi şəraitlərinə görə "tranzit" xarakter formalaşdırıb. "Südyolu üzərindəki dövlət," "iran-Turan simbiozu," və "Şərq-Qərb Hibridi" kimi bəzi ifadələr, az və çox bu region üzərindəki informasiya axımını da əhatə edən "tranzit" vektorunu izah edir. informasiya dalğası (din, tədris, məzhəb, fəlsəfə, ideologiya)digəri ilə əvəzlənmişdir və bu dalğalar cəmiyyətin zehni strukturuna həkk olunmamışdır. Nəticədə, tam formalaşmamış intellektual ənənənə formalaşdı, hansı ki xeyirləri ilə birlikdə zərərləri də var. Dezavantajlardan biri, qəbul etmənin yüksək, əks etdirmənin isə az olmasıdır. informasiyanın təkcə varlığı avtomatik olaraq əks etdirməyə aparmır. Başqa sözlə desək, informasiya toplanır, lakin analiz edilmir. Və yaxud, demək olar ki, proses düşünmə ənənəsinin formalaşması üçün lazım olan müddətdən daha tez bir şəkildə dəyişirdi. Müvafiq olaraq da, bir informasiya dalğası tez bir müddətdə digəri ilə əvəz edilirdi. Bu dalğaların ortaq nöqtəsi, onların xaricdən gəlməsidir.- bir çoxu bu regionun məhsulu deyil. Əgər biz cəmiyyətimizi müşahidə etsək bir çox informasiya növlərinə açıq olduğunu görərik. Halbuki, düşünmə və analizə gəldikdə eyni nəticəni görmək olmur.

idrakın ilkin şərti problemi, Ludwik Fleck'ə görə " Thought Collective"dir. "Mən nə bilə bilərəm?" sualı "Məndən öncə nə bilinirdi?" və "Mənim ətrafımdakılar nə bilir" suallarının cavabları ilə əlaqəlidir. Fleck'ə əsasən, idrak, xüsusilə elmi idrak, kollektiv hadisədir:

"Tamamilə təcrid olunmuş araşdırmaçı mümkünsüzdür(...). Meyllilik və ənənədən, mənəvi cəmiyyətin onun üzərində qüvvəsindən, və həmin cəmiyyətin təkamülünün effektindən azad olmuş təcrid olmuş araşdıran kor və düşüncəsiz olardı. Düşünmək kollektiv fəaliyyətdir. Bunun məhsulu bu sosial fəaliyyətdə iştirak edənlər üçün görünən və aydın şəkildir. Bizim nə düşündüyümüz və necə düşündüyümüz bizim məxsus olduğumuz düşüncə kollektivindən asılıdır"

Fleck "thought collective"ni bir-birinə bağlanmış bir qrup individualın ideya mübadiləsi və intellektual ünsiyyətidir.

Azərbaycanda elmin rəsmi nümayəndəsi yüksək təhsil qurumları olan akademiyadır. Burada elmi fəaliyyət əsasən tədris fəaliyyətindən ibarətdir. bu qurumlarda, elm adı altında var olan standart elmi fəaliyyətlər demək olar ki mövcud deyil. Tədqiqat və araşdırmalar aparılmır, ixtira və kəşflər edilmir və məhsul mexanizmi işləmir. Tək "elmi" informasiya tələbələrə tədris prosesi ərzində ötürülür. Ən yaxşı halda, bu informasiya beynəlxalq elm dünyasında yaxşı bilinən və konkret mövzular əhatəsində, ən pis halda isə SSSR-in dağılmasından bəri yenilənməyən mövzu və biliklər əhatəsində olur. Yəni, elm özlüyündə proses kimi mövcud deyil. Əvəzində isə, digər ölkələrdə (məsələn, ABŞ Avropa və Uzaq Şərq) və ya öncədən var olan (Sovet dönəmindən qalmış elm tarixi proseslərin nəticəsi olan informasiyalar keçirilir. Biz bu prosesi "düşüncə kollektivi"nə gətirmək istədikdə icma üzvləri arasındakı ünsiyyətin (və ya, ünsiyyətsizliyin) bu qruplarda diri qaldığını görərik: (1)Sovet dönəmində təhsil almış və akademik karyeralarını başlatmış olan yaşlı nəsil; (2) yaşlı nəsilin təsir dairəsində olan lokal qurumlarda təhsil alan və dünyagörüşlərini formalaşdıran post-sovet nəsli; (3) Əsasən Avropa və Amerikan universitetlərindən məzun olan gənc akademik nəsil.

Bu nəsillər çox fərqli "düşüncə kollektivi"ndə formalaşmış və bu yaxınlara qədər, ünsiyyətləri öncəkinin sonrakı tərəfindən inkarı üzərində qurulmuşdur. Maraqlısı odur ki, bu inkar məxsusi elmi kontent üzərindən aparılan inkar deyildi. (məsələn, hansısa elmi teorem) Yaşlı nəsil cahillik, gerilik və konservatizmdən ittiham olun(ur)du. Burada əlavə ünsiyyətlə əlaqəli geniş yayılmış akademik material yoxdur (inkar və mübahisə üzərində qurulu olsa belə və Sovet ittifaqının parçalanmasından 27(29) il ötməsinə baxmayaraq hələ də yoxdur.

Bu elmi fəaliyyətinin olmamasından qaynaqlanır. Fleck tərəfindən təsvir edilən "düşüncə kollektivi"nin aktiv özəyi olan ekspert ezoteriklər özləri eli passivliyə məruz qalıblar. Bu təbiət elmlərdə özünü daha aydın göstərir. Əgər xaricdə təhsil almış keyfiyyətli və elmli akademik Azərbaycanda elmi fəaliyyətlərlə məşğul olmaq istəsə bunu yuxarıda təsvir edilmiş "informasiya ötürülməsi" formasında tədris fəaliyyəti ilə limitləməli olacaqdır. Məsələn, burada hansısa elmi problem üzərində çalışmaq üçün tələb olunan elmi struktur və fəaliyyət yoxdur. "Məhsuldar elm" əvəzinə burada yalnız informasiyanın təkrarlanması və yenidən-məhsulu vardır. Çünki ünsiyyətlər gündəlik məsələlərdən ötəyə keçə bilmir. Burada fundamental elmi tənqid yoxdur (çünki buna ehtiyac yoxdur) və "düşüncə kollektivi" ekzoterik (general public tərəfindən anlaşılan) üzvlərdən ibarətdir. "Düşüncə kollektivi" özünün ezoterik (yalnız specialized knowledgə məxsus olan cəmiyyətin kiçik parçası sayılan) )özəyini istehsal edə bilmir- Azərbaycanda ezoterik icma xaricdən məzun olmuş və ölkədəki indiki şəraitə görə bir müddət sonra passiv vəziyyətə keçən və tədricən ekzoterik olan kütlədir.

Dediyimiz kimi, indiyə qədər Azərbaycanda akademik "düşüncə kollektivi"ndəki ünsiyyət pro-Qərb nəsli tərəfindən Sovet nəslinin inkarı, bəyənilməməzliyi idi. Bu iki "qrup"dan başqa, nisbətən fərqli akademik qrup da var. Bu qrupun intellektual xasiyyəti, hansıki ilkin yetkinlik dönəmləri SSSR-in son dönəmləri ilə üst-üstə düşür, nə Sovet akademiyasının ənənələri, nə də yeni pro-Qərbilərinkiləri ilə uyğundur. Bunu digər qruplardan fərqli edən onun irrasionallığa olan möhkəm meyilliyidir. Biri bu qrupda müxtəlif növ akrobatlar tapa bilər- mistisizmi riyaziyyat ilə, təkamül nəzəriyyəsini din ilə, buddizmi türkizm ilə, biologiyanı tarix ilə birləşdirənlər- hansılar ki, post-insanları müşahidə edərkən mələklərin sürətini ölçür və "pir"lərin enerjisini hesablayır- kimlər ki, süni intellektin milli versiyasını axtarırlar. Bu qrupun həm ciddi, həm də qeyri-ciddi üzvləri var. Ancaq, onların da "düşüncə kollektivi"ndə müəyyən yeri var və özlərini eşitdirə bilirlər. Onlar Sovet və pro-Qərbi nəsli rasionalizmin "qulu" olmaq adı ilə tənqid edirlər. Onların müəyyən ünsiyyət formaları var: "arqument" əvəzinə "demək", "diskussiya" əvəzinə "söhbət" və s. Nəticədə, bu cür kriteriya yayılaraq normallaşan müvafiq davranış əmələ gətirir və "düşüncə kollektivi"nin detallarını əmələ gətirir.

Bu impulslar şişirdilmiş görünə bilər. Ancaq biz getdikcə daha çox elmin önünə qoyulmuş mistisizmin və kritisizmin "əxlaqsızlıq" olmasının gətirdiyi eybəcərləşdirilmiş rasionallığın nümayəndələrinə şahidlik edirik."

vəliyullah

Ərəb dilində Allahın vəlisi anlamına gələn söz

Vəli sözü, islamdan sonrakı ərəb ədəbiyyatında əsasən 3 tərzdə işlədilmişdir:
1)Rəhbər
2)Dost
3)Köməkçi
Və bu sözün qarşısına, allah sözünün kök sözə uyğun olaraq feleksiyaya uğramış hissəsini əlavə etdikdə, "Allahın rəhbər təyin etdiyi şəxs", "Allahın dostu", "Allahın köməkçisi" anlamları ilə müvafiqlik təşkil edəcəkdir.

Peyğəmbər sonrası yazılmış hədislərdə, əsasən şiələrin etimad etdiyi mənbələrdə, Məhəmməd peyğəmbər özündən sonra müsəlman toplumuna bir başçı buraxmaq niyyətilə, özünə ən yaxın olan insan- həm kürəkəni, həm əmisioğlu, həm səhabəsi olan- Əli ibn əbutalibi özündən sonra islam cəmiyyətinin vəlisi və mövlası təyin edir. Qədir-xum hadisəsinə əsasən, Peyğəmbər son həcc ziyarətində, təxmini 100.000 zəvvar ilə birlikdə evə qayıdarkən, dövlətlərə ayrılan yolların kəsişdiyi nöqtə olan Qədir-xumda hərkəsin dayanmasını tələb edər və əşyalardan hündür yer düzəldərək çıxış edəcəyini deyər. Peyğəmbər hündür məkana çıxarkən Əlini də özü ilə çağırar və, "ALlah mənim mövlamdır. Mən möminlərin vəlisiyəm. Mən kimin vəlisiyəmsə, Əli də onun vəlisidir." deyərək Əli ibn Əbutalibin qolunu yuxarı qaldırar. Daha sonra, səhabələrdən biri, "Ey peyğəmbər, bu sənin sözündür, yoxsa Allahın" sualını verər və cavabən Muhamməd "Mənim sözüm Allahın sözüdür" deyər. Şiə ədəbiyyatına əsasən, Peyğəmbər öldükdən sonra isə xilaf düşər və Əli peyğəmbərin dəfni ilə məşğulkən Əbu-bəkr xilafətə keçər.

Azan, iqamə və kəlmeyi-şəhadətdə, "Əşhədü ənlə əliyyən vəliyullah (Şəhadət verirəm ki, əli allahın vəlisidir") deməyin vacibliyi məsələsində islam dünyasında bir çox fikir ayrılığı vardır. Dində olmayan bir şeyi dinə əlavə etmək bidət sayılır, bidət isə haramdır. Bu ifadəni azan və iqamənin vacib hissəsi kimi zənn etmək, bəzi müsəlmanlara görə haramdır. Lakin fəqihlərdən heçbiri bunu azanın vacib hissəsi kimi saymır. Sadəcə, müstəhəb olaraq, peyğəmbərin risalətinə şəhadət gətirərkən, əlinin imamət və vilayətinə şəhadət gətirməyi təkid edir.

Mən, Əllamə Təbatəbaidən oxumuşdum, deyirdi ki, "Bir arifdən soruşurlar ki, "Əliyyən vəliyullah" azanın bir hissədirmi? Arif isə cavabında, "Azan Əliyyən Vəliyullahın bir hissəsidir." "

sözaltı etiraf

özümdən çox narazıyam sözlük. çox dayazlaşmışam və mən öyrənmək istədiyim çox sahə var. bəlkə də, istədiyim onları bilməyimin fərqindəliyidir sahənin özü yox. amma bu halımla heçnə edə bilmirəm. rasional şəkildə arqument yürüdə bilmirəm, beynimdə ancaq heçbir işə yaramayan math formulalar fırlanır. imtahanlar məni harry potterdəki dementorlar kimi sovurur, xoşbəxt anlarımı özünə çəkir, məni heçliyə sürükləyir. bir müddət əvvəl, fikir fokusum sadəcə 1 yerə olduğu üçün düşüncələrimi və özümlə səmimiliyimi qoruya bilirdim. ancaq indi fikirlərim dağılıb, mən isə fikirlərimin dağıldığı məntəqələrdən tamam ayrı sahələrlə maraqlanıram. etməli olduğum ilə etmək istədiyim şeylər fərqlidir. ancaq etməli olduğum məntəqəyə çatsam anam sevinəcək. bəlkə də, hər şeyə tüpürüb qaçmaqdan məni saxlayan varlıq anamdır. bəlkə mən ona çox məna yükləmişəm bilmirəm, ancaq onda elə bir qüvvə var ki məni atın cilovu kimi saxlayır. əvvəl düşüncə dənizindən sədəflər çıxarırdım, indi heç dayaza da enə bilmirəm. ancaq öyrənmək istəyirəm, hərşeyi bilmək istəyirəm. sonra isə bunun mümkünsüzlüyü və anamın əziyyətləri yadıma düşür, vicdan əzabı çəkirəm. gün ərzində mənasız imtahanlara hazırlaşmaq üçün yoruluram və artıq bu yorğunluğu bastırmak üçün əziyyət tələb etməyən işlərə, sözlükdə, instagramda vaxt keçirməyə baş vururam. və bu o qədər rutin şəklində olub ki artıq devicedən uzaq dura bilmirəm. voldemort öz ruhunu horcruxlarda saxladığı kimi, mənim də ruhumun bir parçası telefon və kompyuterdədir. onlar məhv olsa, mən də olaram. ancaq mənim olmaq istədiyim situasiya bu deyil. yorulmağımın bir faydasının olmasını istəyirəm. imtahandan yaxşı bal toplamaq mənim üçün fövqəl fayda deyil. bütün bunları fikirləşdikdə yenə gözümün qabağına anamın səhər 8dən axşam 11ə kimi işləməyi gəlir və vicdan əzabı çəkirəm.
özümə yadlaşıram, sözlük. həm də çox. tamamilə bulantıdan ibarətəm artıq. özümlə səmimi belə ola bilmirəm. tanrı sözünü eşidəndə, görəndə artıq tahamülüm qalmır. həmin şeydən soyuyuram. bilmirəm, niyə bu qədər soyumuşam tanrı kavramından. ancaq tanrı fikrinin gətirdiyi huzura ehtiyacım var. sevgini, kədərlənməyi, empatiya qurmağı, hiss etməyi itirmişəm artıq. sevgini sevməyə ehtiyacım var, gözəlliyi sevməyə ehtiyacım var. bunu yazanda fərqinə vardım ki, dostum belə yoxdur. son səslə qışqırmaq istəyirəm, daxilimdəki fazlalıkları atmaq istəyirəm. sokratın tələbəsi var idi deyir yaşam üçün həzz lazımdır. gündəlik həzzlər bitdiyi və özündən sonra boşluq gətirdiyi üçün acı ilə qarışıqdır. sürekli hazz ancaq bilgelikdədir. əks halda yaşamın mənası yoxdur və insan özünü öldürməlidir bu mənasızlıqdansa. mən də özümü mənasızlıqda hiss edirəm. yaşamım çox boş dəyərlər üzünə gedir. hamısı pula görədir. azərbaycanda elm də pula görədir. hərşey. pulmərkəzciyik. pul tanrıdır bizim üçün. istəmirəm pul, mən həyata mənasız kağız parçası üçün yaşamaq üçün gəlməmişəm. bezmişəm, sözlük. bezmişəm. bitkinlik var. bitmək ölməyin ikinci adıdır. mən pulmərkəzci həyatı istəmirəm. tanrı, birşey elə. pulu yığışdır, dəyərini azalt. dərinləşmək istəyirəm. çox dayazam. sözlükdə yazmaq bir növ azaldır içində qarışıb getdiyim bu vicdan əzabını, ancaq bəlkə də bunları başqalarının oxuması üçün yazıram düşüncəsi məni yenə vicdan əzabına boğur.

slut-shaming

Slut-shaming insanları, xüsusən də qadınları seksuallıqla əlaqədar olan davranış və görünüş gözləntilərinə uymadıqlarına görə tənqid və "fahişə" adlandıraraq təhqir etməkdir. Bu termin * slut-shaming "fahişə" sözünü yenidən tərifini müəyyənləşdirmək və qadınların öz bədənləri üzərində haqq sahibləri olması üçün işlədilir. Bu termin, həmçinin, cəmiyyətin normalarından kənara çıxan heteroseksual kişilər üçün də işlədilə bilər.

Slut-shaming nümunələrinə seksual cəhətdən cəzbedici paltarlar geyinərək dress-kodu pozan, doğum kontrolları, evlilikdən öncə cinsi əlaqədə olma haqqı, birdən çox partnerlə birlikdə olmaq haqqını tələb edənləri təhqir etmək və cəzalandırmaq aid edilə bilər.

Kişilərin öz seksual kimliklərini göstərməsi güclülük kimi hesab olunsa da, qadınların eyni hərəkəti etməsi toplumda hədəf tutulan qadına qarşı "fahişə" imajı yaradır. Slut-shamingin təsirləri həddindən artıq təhlükəli və zərərli nəticələrə gətirib çıxara bilər: self-bullying, depressiya, xroniki stress, travma, fobiyalar və intihar.

2019-cu ildə Elina Hacıyevanın intiharı birbaşa olaraq slut-shaminglə bağlıdır. Elinanın xalası qızı Diana Hacıyevanın sözlərinə görə, Elina "Cənubi Koreya qızlarına bənzəyirdi, saçlarını sevirdi, onları tez-tez boyamağı, fərqli görünməyi xoşlayırdı, özünə vurğun, diqqət tələb edən, dəli-dolu, yetkinlik dövrünü maraqlı yaşamaq istəyən bir qız idi". Məktəb yoldaşları isə onların öyrəşdiyi, əksəriyyətdə görərək normativ qəbul etdiyi görünüş və davranış tərzlərindən kənar olduğu üçün onu təhqir etməyə, ələ salmağa və bəzi xoşagəlməz adlarla çağırmağa başlayıb. Bu hadisələrdən dərin təsirlənən və özünə-inamı zəif olan 14 yaşlı Elina həyatına son qoyur.

Toplumun iliklərinə qədər işləyən "qadın hörməti haqq etmək məcburiyyətindədir" qavrayışını bəsləyən hər cümlə bizə,
"Təcavüzə məruz qaldıqda nə geyinmişdi?"
"Öldürüldüyündə evində neçə kişi var idi?"
"O saatda çöldə nə işi var idi?"
olaraq geri dönür.

mənbə1
mənbə2

albus potter

"Albus Severus Potter, sən Hogwartsın iki ən böyük müdirinin adını daşıyırsan. Onlardan biri slytherin idi və tanıdığım ən cəsur insanlardan biri idi."- Harry Potter

Albus Severus Potter- bəzən ona "Ai" də deyilir- Harry və Ginny Potterin ikinci övladıdır. O qardaşı James Siriusdan 2 yaş kiçik, bacısı Lily Lunadan isə 2 yaş böyükdür. O, Albus dumbledore və severus snape-in xatirəsini yaşatmaq məqsədilə adlandırılmışdır. Xaç atası isə neville longbottomdur.

2017-ci ildə Hogwartsda təhsilinə başlayan Albus, ilk öncə Gryffindor binasına seçilməyi çox istəsə də, seçici papaq onu SLytherin binasına seçər.

nərmin şahmarzadə

ilk öncə demək istəyirəm ki, bunu paylaşanların etdiyi, nümayiş edilən şəxsi yox, özlərinin, onların sözləri ilə desək "qəhbə" olduğunu ortaya çıxarır. Kiminsə sekslə məşğul olması, fetişinin, fantaziyalarının olması çox normaldır və təbiidir. Şəxsi ismarıcları, şəxsin icazəsi olmadan paylaşmaq qanun pozuntusudur.

intihar həddinə çıxan qızla bağlı olan yazışma, düz olduğu təqdirdə, bəyənilən hərəkət deyil. Ancaq gülməli olan odur ki, bunu paylaşanlar özləri rüşvətsiz iş görməyən, az pul verənlərin işinə baxmayan, 10-15 minə ağır cinayət işlərinin üstünü örtən polis və məmurlardır.

Hələ bəziləri şəhid Səid ilə yazışmanı silinməyini tələb ediblər. Şəhid olduğu zaman onun etdiyi hər bir şeyə haqq qazandırmaq olar? Bunun kökləri yenə də patriarxal düşüncə sisteminə dayanır. Sekslə məşğul olan kişidirsə, bu onun təbii ehtiyacıdır və başa düşüləndir. Ancaq qadın bu işi görərsə qəhbə, fahişədir. Seksin məqbul sayılıb-sayılmamasına qərar verən işi görənin cinsiyyəti olur. Təəccüblü olmayaraq, kişini daha üstün mövqeyə qoyan cəmiyyət, bu işdə də kişiyə haqq qazandırır. Hələ həmin insan şəhiddirsə, onun etdiyi bütün hərəkətlər müqəddəs hesab edilir.

Ancaq, paylaşılan mesajların qurma olub-olmaması sual altındadır.

.

həyatın nə qədər cındır olduğunun anlaşıldığı anlar

bildiyiniz kimi, azərbaycanda keçirilən abş-ın keçirdiyi imtahan olan satın sualları və cavabları təhsil nazirliyi vasitəsilə kurs müəllimlərinə, oradan da tələbələrə satılır. 2019 dekabrda mənə sinif yoldaşım tərəfimdən cavablar pulsuz təklif edildi, mən isə haqq-ədalət ideyalarımla bunu qəbul etmədim, özüm yazdım, 1300 bal topladım. Pandemiyaya görə mart, may,sentyabr imtahanlarım ləğv olundu, və sonunda türkiyədə dekabrda imtahan verə bildim. imtahandan 3 gün öncə, 8 fərqli insan mənə pulsuz cavab və sualları atacağını dedi. indiyə kimi dekabr imtahanlarının sualları da həmişə satılıb. mən də sevindim. suallar imtahandan 8 saat öncə gəlməli idi. imtahandan 2 saat öncəyə qədər gözlədim, hərbiri "mənə gəlmədi" dedi, sonra isə 20-30 dəqiqə mürgüləyib imtahana yola düşmək üçün oyandım. 24 saat içində 30 dəqiqə yatan birisinin beyninin işləyə biləcəyi qədər yazdım. 1400 bal topladım. pis bal olmasa da, özümdən daha çox gözləyirdim. Həm də, cavablar satılmadığına görə prestijli universitetlər üçün keçid balı azalacaqdı. əgər mart və may imtahanlarında da cavablar satılmasa balım 1500 kimi sayılacaqdı və istədiyim universitetlərə full scholarshiplə düşürdüm. mart imtahanına isə 7 gün qalıb və mən də "zatən dekabrda satılmadı cavablar, bundan sonra heç gəlməz" düşüncəsi ilə rahat idim. bayaq 2019-da mənə cavabları təklif edən uşağın instagram storysində gördüm, yazıb "sat cavabları almaq istəyən dm". yazdım ki, dəqiqdi? dedi, hə, 4 ölkədən gəlir. indi əziyyətlə yazan uşaqların balı, hazırlaşmayıb pul ilə cavabları alanlara görə aşağı düşəcək və yerləri tutulacaq. mən də daxil.

umwelt

alman dilindən tərcümə edildikdə "ətraf mühit", bio-fəlsəfi termin olaraq isə müəyyən canlı tərəfindən təcrübə olunan dünya olaraq bilinir. Bu termin ilk dəfə bioloq Üexker tərəfindən elmi-ədəbiyyata gətirilmişdir.

Üexker immanuel Kantın insanın idrakının kənarında olanları qavraya bilməyəcəyi və qavradığının yalnız öz subyektiv reallığı olduğu nəzəriyyəsindən yola çıxaraq, bunun bioloji tərəfini araşdırır. Üexker deyir ki, hər bir insanın, həmçinin qeyri-insan olan heyvanların təcrübə etdikləri dünya fərqlidir. Onun sözləri ilə desək, "Canlının qavradıqları onun qavranılan dünyası (baxma: mirkwelt) və onun bütün etdikləri effector dünyası (baxma: wirkwelt) olur. Qavranılan və effector olan reallıqlar birlikdə umwelti əmələ gətirir.

"Anlaşılmaz şəkildə, biz fiziki dünyanı tək reallıq olaraq qəbul edirik, çünki o bizim hiss və hərəkətlərimiz əsasında qurulub. Amma, məsələn, bir Yakobyan istiridyəsi üçün dünya sadəcə hərəkətdən ibarətdir; bir meduza üçün isə sadəcə elektrikdir."

insan və heyvanların umweltləri fərqləndiyi üçün, insanlar heyvanlar üzərində araşdırma edərkən çətinlik çəkməli idi. Belə ki, indiyə qədər heyvanların hissi fiziologiyası haqqında elm o qədər antropomorfizm ilə iç-içə idi ki, heyvanlar və insanlar arasındakı fərqə rəğmən nomenklaturası insanın stimulu necə qavradığı üzərinə qurulmuşdur.

Nisbətən pessimist yanaşımla yanaşan qisimə nəzərən, biz heçvaxt öz umweltimizdən başqa umwelti qavraya və təcrübə edə bilməyəcəyik. Ancaq, bununla bağlı araşdırmalar və irəliləmələri gözdən qaçırmaq olmaz. Heyvan və insanlar arasındakı mirkwelt fərqini anlamaq üçün 2009-cu ildə, Kano və Tomonaga insan və şimpanzelərin bir şəkilə necə fərqli baxdığını göz-izləyici texnologiyalar vasitəsilə ölçüblər. Həmçinin, 1990-cı ildə Vallortigara cücənin qavradığının eksperiment aparan insanın qavradığından necə fərqləndiyinə dair araşdırmalar aparmışdır.

Ən böyük irəliləyiş isə, deyərdim ki, david eagleman və onun araşdırma qrupu tərəfindən irəli sürülüb. Belə ki, david eagleman kar insanın umweltini genişlətmək üçün bir texnologiya hazırlayıb. Kar insanın geyindiyi paltara bir telefona bağlı siqnalları olan vibratorlar yerləşdirilib. Digər insan tabletə doğru danışdıqca oradakı səslər siqnallar vasitəsilə kar insan tərəfindən hiss edilir. Baxın, eşidilir demirəm, hiss edilir. Kar insan sözləri hiss edərək başa düşür və ona deyilən sözləri lövhəyə uğurlu şəkildə yazır. Bu hələ, umwelti genişlətməkdə ilk addımlardır. Hazırda neyrofəlsəfə, neyrologiya, beyin ilə məşğul olan insanlar bunun üzərində işləyirlər.

Üexkürün umwelt konsepsiyası bəziləri tərəfindən tənqid olunub. Josef Pieperə əsasən, insan düzgün və məntiqli mühakimə edə bildiyi üçün o weltdə (baxma: dünyada) yaşayır. Heyvanlar isə bundan məhrum olduqları üçün umweltdə yaşayır.

David Eaglemanın irəli sürdüyü model haqqında daha çox məlumat üçün onun bu ted nitqinə baxa bilərsiniz:

(youtube: )

kitabın insan həyatındakı rolu

insan dünyaya gəldiyi andan etibarən yaşadığı məkanı və var olanları burada yaşadığı təcrübələrə əsaslanaraq əldə etdiyi ağıl ilə öyrənir və kəşf edir. yer üzündə olan coğrafi, etnik, dini, irqi, mədəni və dilçilik fərqlərinə görə yaşadığı təcrübələr də fərqli olur və hərbirinin subyektiv reallığı olur. obyektiv * obyektiv olaraq olması müzakirəyə açıqdır dünyada hərkəs subyektiv reallıqlarında yaşayır və ölür.

insan yazaraq öz subyektiv reallığına əsaslanaraq fikir və nöqteyi-nəzərlərini yazıya çevirir və digərlərinə ötürür. Beləliklə, onu oxuyan insan öz subyektiv reallığını dar sahədən azad edərək genişlədir. Kitabın insan həyatındakı ən mühüm təsiri, məncə, insanın varlığa olan nəzər bucağını genişlətməkdir.

"bir gün, yazını icad edən tanrı teuth digər icadları ilə birlikdə tanrı-kralın hüzuruna gəlir və sıra yazıya gəldikdə "yaddaşın müalicəsi (baxma: pharmakon) kəşf olundu deyərək icadını təqdim edər. Yaddaşın pharmakonu yazıdır.")

heteronormativity

ikili gender identifikasiyası * binary gender identification və heteroseksual orientasiyanı normativ, norma olaraq qəbul edən düşüncə.

bu cür normativ daha çox təhsilsizliklə əlaqələnir. homofobiya nifrətdən, qorxudan yaranırsa, bu daha çox əsas götürülən zəminə uyğun olaraq formalaşır. Məsələn, qurani-kərimə görə, normativ orientasiya heteroseksual olandır. Bu homofobiyadan fərqlənir. Əgər homoseksual orientasiyaya sahib olanlara qarşı aqressiya, diskriminasiya, nifrət olarsa artıq homofobiya olur.

cartesian theater

idrak, şüur müzakirələrində əhəmiyyətli yeri olan alim daniel dennett tərəfindən ortaya atılmış terim.

Cartesian theater cartesian dualismdən qeyri-maddi ağılı çıxartdıqda yerdə qalana verilmiş metaforik addır. daniel dennett bunu beynimizin bir parçasında oturub qavranılanları, imajları, xatirələri bir teatr səhnəsinə baxırmış kimi müşahidə edən müşahidə-edici öz olan liliput metaforik ideya ilə açıqlamağa çalışır. Yəni, beyinin bir parçasında bir teatr səhnəsi var və o səhnədə bizim qavradıqlarımız, ideyalar, intellekt, xatirələr, hislər sıra ilə gəlir və liliput öz onları müşahidə edərək qərarlar verir. Beləliklə, hərşey biraraya gəlir və idrak,şüur yaranır.




mənbə1
mənbə2

ən bəyənilən ekşi sözlük entryləri

başlıq: yatakta bana kant diye bağır diyen hegelci kız
entry:
dirty talking seven kadınlara bayılırım. hayatı sınırlarında yaşamayı, farklı deneyimleri tatmayı ve yeni ufuklara yelken açmayı düstur edinmişimdir.

odtü sosyoloji bölümünü bu yaz bitirmiş, limon memeli ve tahta popolu da olsa entelektüel birikimyle beni etkilemiş, narin, kemik gözlüklü, kıvırcık saçlı sempatik hatun ile geçen hafta sözlükte tanıştım.

hatun sevimli, seksi değil. ama hegel konuşabiliyoruz, wittgenstein'ın zırvaları hakkında hem fikiriz, engels ile ilgili çatışmalarımız olsa da yapıcı bir bağlamda tutabiliyoruz.

vegan mutfağına hakim olduğumu söyleyip, "sana vegan burger yapmamı ister misin evde, bol nohutlu" diye bir öneride bulundum. dün eve geldik, vegan menümüzü bitirdik, tuvaletlere gittik tabii o kadar lifli gıda boşaltımı hızlandırıyor. kız tam bir hegel hastası, ben de müdahale etmiyorum. henüz genç ve heyecanlı.

bir centilmen olduğum için detayları vermeyeceğim ama gecenin sonunda onu o 45 kg ağırlığı ile kucağımda buldum, öpüşüyoruz. ayıp olmasın diye memelerini de okşuyorum ama sanki harun abinin memeleri gibi. hatta harun abinin daha büyük.

yatağa geçişimizle hatunun gözleri belerdi, göz bebeği küçüldü ve:

"saçlarımdan çek ve "kant" diye bağır bana" dedi. inanılmaz bir kan akışı ve heyecan eşliğinde ona defalarca "sen kantçısın" "sen aslında tam bir kant perversin" "hegel'in diyalektiği tam bir çöp ve bunu sen de biliyorsun seni küçük adi gizli kantçı" diye bağırdım.

çığlıklar, multiple orgazmlar eşliğinde yatağa yığıldık. bir süre tavanı izledik sessizce.

hegel ve kant büyük adamlar.