the gunslinger

*stephen king*in *the dark tower* seriyasından olan ilk kitab, hər şeyin başlanğıcı.
kitab boyunca silahşor, yəni roland deschain qara geyinmiş kahinin iziylə gedir, onu tapmağa çalışır. bu qovalama ancaq kitabın sonunda başa çatır.
bu qovalamanın uzun müddəti çöllükdə, quru səhrada, davamı dağlıqda və bir mədəndə keçir. daha çox western tərzi olsa da, king yenə qorxulu məxluqları işə qatmağı unutmamışdı. bu kitabda əsasən rolandın keçmişi, hər şeyin başlanğıcı haqda məlumat alırıq.
xüsusilə ən sonda, silahşorla kahinin görüşdüyü zaman etdiyi söhbətləri çox bəyəndim. seriyanın ilk kitabı olaraq çox yaxşıydı. davam kitabların daha yaxşı olduğu deyilir. oxuyub onlara da başlıq açacam.

(bax: the dark tower)

24 hours in the life of a woman

1927-ci ildə yayımlanmış, qısahəcmli klassik *stefan zweig* əsərlərindən biri.
əsər dilimizə "bir qadının həyatından 24 saat" kimi tərcümə edilib. zweig bu 24 saata hər cür duyğunu sığdıra bilib - şəhvət, obsessiya, sevgi, qayğıya möhtaclıq, bağlanmaq, nifrət, kədər, məyusluq və s.

kitab öz sosial statusunu, mənliyini heçə sayaraq duyğularının arxasınca gedən, uçuruma doğru gedən gənci xilas etməyə çalışan bir qadının həyatından 24 saatı danışır bizə. Mrs.c adlı 43 yaşlı dul qadın kazinoda biir gənci müşayiət edir. əl hərəkətlərindən və üz cizgilərindən insanın duyğularını görən qadın gəncdən çox təsirlənir. gənc oğlan hər şeyi uduzduqdan sonra intihar etmək istəyir, lakin mrs.c ona izin vermir, öz əyalətinə qayıdıb işlərini qaydasına salmaq üçün pul verir. lakin gənc verdiyi sözü tutmur, yenidən qumara qayıdır.

fikrimcə, zweig burada *aludəlik*, qumar tutkusuna çox yaxşı toxunub. ümumiyyətlə, insanlar hər zaman əlindəkindən daha çoxunu istəyir. qumar kimi şans oyunlarında da xususilə. qazanacaqsa son olacağını düşünür, amma gözü doymur. hər dəfə daha çox qazanmaq istəyir.
xoşuma gələn digər şey isə, nəticələrin gözləntilərimizi qane etmədikdə yaranan məyusluq, bəzən də nifrət duyğusunun kitabda qəşəng nəzərə çarpmasıydı. uğruna hər şeyini qurban verəcəyin birinin gözündə bir heç olduğunun fərqinə varmaq yıpradır insanı.
kitabda ön planda olan mrs.c-nin fədakarlığı, dürüstlüyü, vicdanı və insani düşüncələridir. həmçinin, dəyişməyə meyli olmayan birini heç nəyin dəyişə bilməyəcəyini bir daha görürük. qısaca olaraq, insan psixologiyasını çox yaxşı göstərmiş bir əsərdir.
kitabdan ən sevdiyim alıntı:
"bütün kədər və ağrılar qorxaqdır, özündən daha güclü olan yaşama istəyi qarşısında geri çəkilər, çünki bədənimizin hər hüceyrəsinə yerləşmiş olan yaşamaq istəyi, ruhumuzdakı özüm arzusundan daha güclüdür."

asan görünən amma əslində çətin olan şeylər

(bax: Dərs oxumaq)

eloisa to abelard

bir-birindən ayrı düşmüş 2 sevgilinin məktublarından ibarət *alexander pope* şeiri* 1717 .
*eternal sunshine of the spotless mind* filminin adı da poemdəki bir sətirdəndir.

şeir fransız rahibə heloisa və aşiq olduğu müəllimi *Peter Abelard* haqqındadır. ikili sevgili olduqdan sonra gizlincə evlənirlər və heloisa hamilə qalır. bundan xəbər tutan heloisanın ailəsi onu rahibə olmağa məcbur edir, abelardı *qısır*laşdırırlar və o da monastra qapanır. beləcə sevgililər ayrılır. abelard monastrda olarkən *Historia Calamitatum* adlı avtobioqrafik romanını yazır. heloisa əsərdən təsirlənərək abelarda məktub yazır, beləcə sevgililərin məktublaşmaları başlayır.

Məktublarda heloisa abelarda olan sevgisini ifadə etsə də, tanrıya qarşı olan sevgini daha müqəddəs tutur. bir daha görməyəcəyi sevgilisi haqqında düşünməyin günah olduğunu bilir, yenə də sevgisinə qarşı qoya bilmir.
sevgi, kədər, romantizm, inanc, sprituallığın keçdiyi bir şeirdir "eloisa to abelard".
*eternal sunshine of the spotless mind* filmindəki həmin səhnə və misralar:

(youtube: )

lobotomiya

Lobotomiya psixiatrik xəstəliklər üçün istifadə olunan cərrahi prosesdir. ilk dəfə 1935-ci ildə tətbiq olunmağa başlanmışdır. Elə həmin vaxtdan da bir çox mübahisələrə səbəb olmuşdu. Ciddi yan təsirlərinin olmasına baxmayaraq, təxminən 20 il cərrahi prosedur kimi istifadə olunmuşdur. 20-ci əsrin əvvəllərində ruhi xəstəxanalarda xəstələrin sayında ciddi artım baş verirdi. Bu xəstələrin əksəriyyətinin qarşılaşdığı problemlərin başında depressiya və narahatlıq dururdu.
Lobotomiyanın əsas məqsədi həddindən artıq narahatlıq, *stress*, *depressiya* kimi problemləri və uzunmüddətli ağrıları müalicə etmək idi. Həmçinin əməliyyat vasitəsilə *xroniki gərginlik*, *xroniki depresiyya*, *şizofreniya* kimi problemlər qismən də olsa, müalicə oluna bilinirdi.
Bu cərrahi proses zamanı əsas məqsəd beyinə və onun ön lob kisələrinə çatmaq olduğundan kəsici və sarsıdıcı təsir göstərən alətlər istifadə olunurdu. Elə qadağan edilməsinin ilkin səbəblərindən biri də bu olmuşdur. Zaman keçdikcə lobotomiya əməliyyatı olunan xəstələrin əksəriyyəti öldüyündən daha sonra lobotomiya qadağan edildi.

(bax: One Flew Over the Cuckoo's Nest)

copy paste mədəniyyəti

sözlük yazarlarımızda görmək istədiyim mədəniyyətdir.
nəsə başlıq açanda ya entry yazanda internetdən başqa mənbələrə baxmaq olduqca normaldır. ya ekşi, ya bbc olsun, hər iki halda əsas fikir copy paste olur. bilgi yazarkən olduqca normaldır, hətta yaxşıdır ki, əlavə nəsə də yazırsan. amma kiminsə subyektiv fikrini copy-paste etmək doğru olmur daha. məsələn, *panda* başlığına entry yazarkən internetdə araşdırma aparırsız. biri yazıb ki, "pandaların biləyində barmaq funksiyası görən əlavə çıxıntı var. və çəhrayı rəng olsalar daha şirin olarlar". birici bilgi hissəsini götürüb yaza bilərsiz, amma sırf artıq cümlə xətrinə rəng temasını da copy paste etməyin. axı o kiminsə şəxsi fikridir. yox, əgər siz də elə düşünürsüzsə, yaza bilərsiz.
bir də çalışın 1 mənbədən copy paste eləmək yerinə, bir neçə mənbədən informasiya toplayıb qəşəng yazın.

oğlan düşündüyün halda qız çıxan yazarlar

ilk başlarda xəyal qırıqlığı, təəccüb, biraz da şok yaşadan bir şeydir.
sözlüyə təzə gəldiyim dövrlərdə bir yazarla danışırdıq. nicki və profil şəkli unisex olduğundan niyəsə oğlan kimi təsəvvür etmişdim beynimdə. fikirlərimiz, musiqi zövqü üst-üstə düşürdü, zəkasına bayaa bi heyran olmuşdum. 1-2 gün danışmayanda rəsmən kefim pozulurdu, özüm belə təəccüblənirdim belə olmağıma. heyranlıq yerini platonikliyə vermişdi demək olar. sonra entrylərdən müşahidəyə əsasən qız olduğunu bildim. özümü toplamağım 1-2 gün çəkmişdi. necə yəni, mənim oğlan bilib aşiq olduğum yazar qız imiş? amma sonra adam öyrəşir. indi kendileri ən yaxın dostlarımdan biri olub, çox dəyərlidir mənim üçün.
bu mahnını da həmin vaxtlar o yazarı düşünüb dinləyirdim, qoy bu da qalsın burda:
cigarettes after sex - dreaming of you

(youtube: )

paranoid şizofreniya

şizofreniyanın nisbətən yüngül forması olub, mental xəstəliklərdən biridir.
reallıq və illuziyalar arasında fərqi hiss etməmək, hallusinasiyalar, paranoyak düşüncələr, insanlara qarşı güvənsizlik, başqalarından zərər gözləmək əsas simptomlardır.
hallusinasiyar səs ya görüntü kimi ola bilər. beyindəki səslər xəstəyə nələrsə deyə, ya narahat edə bilər. adətən xəstələr təqib edildiyi, ya kiminsə onları öldürəcəyini düşünürlər. insanlara qarşı ürkək olurlar. aydn düşünməkdə, fikirlərini toplamaqda çətinlik çəkirlər.

əsas müalicəsi dərman qəbulu, yaxud mütəmadi psixoloqla danışıqla həyata keçirilir. vəziyyət qəliz olduqda xəstəxanaya yatırılırlar.
bu videolarda paranoid şizofreniya xəstəsi ilə olan intervyuları zləyə bilərsiz:

(youtube: )

(youtube: )

ataların unudulmaz sözləri

1-ci kursda tarixdən kəsildiyimi atama deyəndə hönkür-hönkür ağlamaq tutmuşdu məni. çünki atama söz vermişdim ki, imtahanları yaxşı verəcəm. elə kəsr olması qürur və vicdanıma toxunmuşdu. atam da əsəbi idi, amma özünü çox sakit saxlayırdı. heç nə demədikcə mən lap pis olurdum. birdən çox soyuq tərzdə qayıtdı ki;
"niyə ağlayırsan? əlindən gələnin ən yaxşısını etmisənsə, demək bacardığın budur. yox, əgər əlindən gələni etməmisənsə, bu səhvin və tənbəlliyindi. ağlamaqla heç nə dəyişməyəcək. get əl-üzünü yu.".
orda o soyuq deyilmiş sözlər şimşək kimi dəymişdi mənə. əsas ağlama səbəbim sözümü tuta bilməməyim idi. bir də edə biləcəyim bir şeyi etməmişdim. ikinci kursda həmin kəsri 48 balla bağlamışdım, çox ironik.
indi durduq yerə yadıma düşdü atamın o sözləri. bura yazım, nə vaxtsa o duruma düşsəm bura baxıb xatırlayaram deyə...

20 yanvar 1990-cı il hadisələri

Həmçinin Bakıda təhsil almaq istəyən neçə-neçə gəncin arzusunu ürəyində qoymuş hadisədir.
90-cı ildə xalam məktəbi bitirib. O hadisələrdən sonra hamının ürəyində qorxu qalıb, övladını qoymayıb gedib bakıda təhsil alsınlar. Xalam da bakıda rus dili müəllimliyini oxumaq istəyirmiş, icazə verməyiblər evdən. Məcbur gəncədə təhsil alıb.
Anamın xatırladığı qədəriylə həmin gecə televizor və radio xətləri kəsilib. Babam dəmiryolunda işləyirdi, oradan qəzet gətiribmiş, əvvəlcə heç kim inanmayıb. sonra anamın xalası qəzetdə oğluna oxşayan meyit görəndə dünyaları başına yıxılıb. 2 gündən sonra xəbər alır oğlunun sağ olduğunu, ona qədər yazıq qadın az qala dəli olurmuş.

20 yanvar hadisəsində həlak olan bütün şəhidlərimizin ruhu şad olsun...

sözlük yazarlarına məsləhətlər

yazarların paylaşmaq istədikləri musiqilər, gecəyə bir mahnı paylaş və bu kimi başlıqlara entry yazarkən çalışın tək link atmayın, musiqinin adını da yazın. bir müddət sonra o video youtubedan silinəndə entry boş qalacaq. Baxırsan hansısa mahnıya 10 əjdaha gəlib, amma link işləmir. Musiqinin adı olanda yenə axtarıb qulağ asmaq olur.
vaxtım olduqca başlıqdakı linklərin hamısına baxıram, video silinibsə məcbur entryni də silirəm. amma ad olan entrylərdə linki yeniləyirəm. elə daha yaxşıdır.
daughter - get lucky

(youtube: )

khan academy

bir ildən çoxdur ki, könüllülərlə birgə video və mətnlərin azərbaycan dilinə tərcümə olunan online təhsil platforması. 6 aylıq aktiv könüllülükdən sonra sertifikat qazana bilərsiz. cv üçün də çox yaxşıdır. artıq yenidən könüllü qəbuluna başlayıblar. * linklər qarışır deyə entrynin sonuna qoyacam qəbul anketini

8 aya yaxın könüllü olsam da, hələ lazımı qədər material tərcümə etməmişəm deyə sertifikat ala biləməmişəm. Seçilsəz məndən tövsiyyə, aktiv olun biraz.
keçən gümlərdə elon musk da 5 milyon dollar yatırım etdi platforma üçün:

(youtube: )

sonder

insanın ətrafda olan* və ya olmayan hamının bir həyat hekayəsinin olduğu dərk etdiyi andır. *ifadə edə bilmədiyimiz hisslər üçün yaradılan sözlər*dən biridir.

ən çox metroda, kafedə, ya da ümumiyyətlə ətrafı müşahidə edərkən yaşadığım hissdir. bir anlıq bütün hər şey kino kimi gəlir adama - sən öz hekayəndə, filmində baş roldasan. amma başqasının hekayəsində sadəcə keçəri bir insansan. hərə öz hekayəsini yaşayır, kimsə bizə fikir vermir. düşünsənizə, yanından keçib getdiyimiz hər insanın bir acısı, kədəri, unudulmaz xoş anları olub. o da sevdiyi kimisə itirib, yəqin o da aşiq olub, ya da xəyalları var. hərənin öz hekayəsi var, amma demək olar ki, heç birini bilmirik. özlərində başqa kimsə bilmir nələr yaşadıqlarını, nələr hiss etdiklərini. məsələn kafedə ən yaxınlarımızla birgə doğum gününüzü keçirirsiz, öz hekayənizin ən gözəl səhifələrindən biridir. amma kiminsə üçün arxa fonda keçəri birisiz, çayını içib gedəcək, bir də heç vaxt sizi xatırlamayacaq. ətrafımızdan keçib gedən hamının öz həyatı, hekayəsi var. eynən bizim kimi. bax, bunun fərqinə varıldığı andır sonder.

azərbaycanda dəb halına gələn peşələr

(baxma: təlimçi)
(baxma: şəxsi inkişaf koçu)

göz dəyməsin, baxırsan 5 nəfərdən 3-cü şəxsi inkişaf, motivasiya təlimləri keçir. hamısı da 20-25 yaşlılar. həyatda ən böyük uğuru 100 nəfəri zoom görüşünə yığmaq olan şəxs uğura gedən yol haqda məsləhət verir. karantindən sonra da lap çoxaldılar. axırda da iştiraka görə heç nəyə yaramayacaq, random appdə düzəldilmiş sertifikat verirlər.

karantin təzə başlayan vaxtlar qruplardan birinə elan atmışdılar, spikerin köhnə məşğələ yoldaşım olduğunu görüb facepalm elədim. hansı ki, riyaziyyat məşğələsində eyni qrupda idik, düzəməlli oxumurdu heç, avaranın biri idi. müəllim də ciddi adam idi, oxumadığına görə qovmuşdu. indi "uğurlu olmağın yolu" deyə təlim keçir. -* nitq qabiliyyəti desən o da yox idi heç. özü inkişafa çatmamış insan başqalarına necə ağıl öyrədir, maraqlıdı mənə.