prozodiya

Musiqi ilə sözləri arasındakı uyğunluq; musiqinin sözlərə məna, ahəng və heca baxımından uyğunlaşmasını əks etdirir.

Prozodiya xətası anlaşılmanı çətinləşdirir, həmçinin səslənməsi də qulağa xoş gəlmir. istiklal marşının səslənməsini hər nə qədər bəyənsəm də, heca baxımından uyğunlaşma pozulduğu üçün bir çox sözləri anlamaqda daim çətinlik çəkmişəm.
Şəxsən ən qarışıq gələnlərdən aşağıdakı hissə idi ki mənbələr də orada prozodiya xətası olduğunu göstərir:

korkma sönmez bu şafak-
larda yüzen al sancak
sönmeden yurdu-
mun üstünde tüten en son ocak o be-
nim milletimin yıldızıdır parla-
yacak o benim-
dir obenim milletimindir ancak

sarı

Aydınlıq, canlılıq, enerjini özündə ehtiva etməsi ilə yanaşı Vinsent van qoq 'un ən sevdiyi rəngdir. Van qoq üçün sarı günəş demək idi, öz deyimi ilə desək "sarı rəng, necə də gözəldir! Sarı günəş deməkdir" .

Bəlkə də günəş işığını sevməməyimdən irəli gələn bir antipatiya idi ki, sarı rəngi heç bəyənməzdim. Hər nə qədər enerji təmsil etsə də, məni yoran rənglər içərisində idi. Əslində hələ də parlaq sarı eyni təsiri bağışlayır. Ancaq van qoqun istifadə etdiyi sarı tonlarını çox sevirəm. Sənət tarixinə van qoq sarısı adı ilə yazılmış “Kirli sarı” adlandırdığım bu tonlar sanki sakitliyi təmsil edir mənim üçün. Vase with 15 sunflowers əsəri buna misal ola bilər.



Ümumiyyətlə sarı rəng ustadın əsərlərində ən çox istifadə etdiyi rəngdir. Bu səbəbdən Bir çoxları onun xanthopsia xəstəsi olması, yəni görmə qabiliyyətində sarı rəngin üstünlük təşkil etməsi ilə əlaqələndirirlər. Ancaq rəssamın əsərlərinə baxsaq, ilkin dövrlərdə daha solğun və qaranlıq tonlardan istifadə etdiyini görə bilərik. Sarı rənglə bağlılığı arla köçdükdən sonra yaratdığı əsərlərində üstünlük təşkil edir. Günəbaxan dedikdə gözümüzdə canlanan van qoq günəbaxanları məhz həmin dövr və sonrasına təsadüf edir.

Sunflowers with blue background

lisztomania

Musiqi aslılığı, davamlı olaraq musiqi dinləmək ehtiyacı duymaqdır.

Zənnimcə, karantin müddətində gündəlik həyatlarında musiqiyə qulaq asmadan dura bilməyənlərdə daha da kəskinləşərək bu cür aslılığa çevrilmiş haldır. Artıq Nə etsəm arxa fonda aşağı səsdə belə olsa musiqi eşitməyə ehtiyac duyuram.

Günə pozitiv başlayaq -*

(youtube: )

4 33

Bəstəkar john cage tərəfindən bəstələnən parça. ilk dəfə 1952- ci ildə David tudor tərəfindən səsləndirilmişdir. Yoxsa səsnləndirilməmişdir mi desək? Rahatlıqla belə deyə bilərik. Çünki 4 dəqiqə 33 saniyədən ibarət parçada heç bir musiqi notundan istifadə olunmur.
Bu parçanın çıxışını xəyalımızda canlandıraq; tudor çıxır səhnəyə və oturur pianonun qarşısına, pianonun qapağını bağlayır. 30 saniyə sonra açır və yenidən bağlayır. Növbəti 2 dəqiqə 23 saniyəlik və 1 dəqiqə 40 saniyəlik aralıq daxilində də eynisi təkrar edir. Ancaq heç bir nota toxunmur. bununla belə zal səssiz qalmır. Bəziləri buradan çıxıb gedir, bir qismi pıçıltı ilə danışaraq burada nə baş verdiyini anlmağa çalışır. Və 4 dəqiqə 33 saniyə tamamlandıqdan sonra tedor ayağa qalxır və baş əyir. Beləliklə parça bitmiş olur. “Səssizliyi” dinləyənlər onu alqışlayır. Ancaq belə bir sual doğur:

Bu səssizliyi musiqi adlandırmaq olarmı?

Ənənəvi instrumental musiqini dinləməyə hamı can atır. Burada isə iş onu dinləyənlərə qalır. Cage’ə görə hər bir səs musiqidir. Əlbəttə ki, Onu duya bilənə.
Elə parçanın əsas məqsədi də budur “insanlar öz musiqilərini duysunlar”

(youtube: )

(youtube: )

sözlük yazarlarının niklərinin hekayəsi

Oğuz atayın Tutunamayanlar romanındakı baş obraz turqut özben yaratdığı xəyali şəxsiyyəti olric olaraq adlandırmışdı.
romanın yarısından sonra ortaya çıxan bu obraz baş verən hadisələrin turquta təsiri ilə durmadan öz özünə danışmağa başlamasından yaranır. Elə kitabın başlanğıcı da belədir “o vaxtlar hələ olric yox idi; o vaxtlar turqutun başı bu qədər qarışıq deyildi”
O turuqutun qarmaşıq fikirlərinin, düşüncələrinin təzahürü, görə bilmədiyi və ya görmək istəmədiklərini önünə sərən mənliyi, bildikləri və ya bilmədiklərini bölüşdüyü biri olur.

-Mən hələ don kişotu da oxumamışam, olric. Özümdən utanıram. Heç nə bilmirəm, Olric.
-Olsun,əfəndimiz, siz onu içinizdə yaşadırsız, onu oxuyanlardan daha yaxşı bilirsiniz...
-bu böyük bir aldanış deyilmi, olric? Həmişə özüm üçün axtarıb tapdığım bir bəhanə deyilmi?

Bu və bənzər dialoqlarda öz özümə danışarkən bir yandan lənət oxuyub, digər yandan təskinlik axtaran qarışıq fikirlərimi əks etdirir sanki. Xülasə, olric turqut üçün nə idisə, sözlük də müəyyən qədər oxşar rolu yerinə yetirdiyindən bu adı turqutdan oğurlamış oldum. Affola turqut’cum

nick’i niyə olric yox da, olriccc deyə qeyd etməyimə gəlsək, nədənsə qeydiyyatdan keçdikdə ad çox qısa gəlmişdi.

pierre mignard

Dini və mifik əsərləri ilə bilinən 17-ci əsr fransız rəssamı. ən tanınmş əsərlərindən biri də Time clipping Cupid’s wings -dir. “zamanın sevgini öldürməsi, zamanla sevginin ölməsi” fikrini aşılayan əsərdə zaman tanrısı xronos sevgi tanrısı kupid ’in qanadlarını kəsir.

hardal

1976-cı ildə yaradılaraq layiq olduğu dəyəri görməmiş progressive türk rock qrupu. Anatolian rock revival project tərəfindən nasıl ne zaman albomlarının ən dəyərli parçalarının günümüzə daşındığı qrupdur ki, sayələrində mən də tanıdım.

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

əfsanəvi albom qapaqları

Sinesteziyanın olub olmaması fərq etmədən albom qapağına baxar baxmaz musiqilərini sanki qulağında eşidirmiş kimi hiss etdirən, onun tonlarını rənglər şəklində gözündə canlandıran, daxilindəki bir neçə musiqi ilə sənə aşılmağa çalışdığı məzmun barədə ilkin fikirləri yaratmaq bir yana, bütün ruhunla onu anlamağına kömək edən albomlardan gedir söhbət.
Bir çox albom vardır ki, yuxarıda sadaladığım xüsusiyyətlərlə qəlbimizdə taxt qurmuşdur. Ancaq mənim üçün ən özəli King Crimson qrupunun In the Court of the Crimson King albomudur.
Albomun üz qapağı 1969-cu ildə kompüter proqramçısı bary godber tərəfindən çəkilmişdir. Dəqiq məlumat olmasa da, bary’nin bu rəsmi çəkmək üçün saatlarla ayna qarşısında məşqlər etdiyi söylənir. Albomun üz qapağında “şizoid adam” təsvir olunmuşdur. Gary nin öz dili ilə desək:
“üz qapağında şizoid adam, arxa tərəfində isə crimson king var; arxa tərəfdəki gülən üzü əlinizlə tutub gözlərə baxsanız, oradakı hüzün üzə çıxır. Daha nə deyə bilərik ki? Elə tam olaraq buradaki musiqiləri yansıdır”

Albomun 21st century schizoid man parçasından :
Blood rack barbed wire
Polititians' funeral pyre
Innocents raped with napalm fire
Twenty first century schizoid man.

Death seed blind man's greed
Poets' starving children bleed
Nothing he's got he really needs
Twenty first century schizoid man.

21-ci əsrin şizoid adamı, bunları xəyal edirsənsə, biz xəyalda yaşayırıq?

içimizdəki şeytan

Səbahəttin əlinin 1940-cı ilə qələmə aldığı əsəri. Kitabın adı biz insanların qaçış yolu olaraq, heç də bizə məxsus olmayan bir hərəkət sərgilədiyimiz an etdiyimiz günahları, səhvləri üzərinə yıxdığımız “şeytanı” ağlımıza gətirir. kitabı oxuduqca anlayırıq ki, o “bizə məxsus olmayan” adlandırığımız şeylər əslində bizim içimizdə yatan istəklərimizdir.

Luciferin deyimini xatırlasaq - “mən insanları yoldan çıxarmıram, onların içində gizlətdikləri, söyləməkdən çəkindikləri arzularını üzə çıxarıram”

Kitabın əsas qəhrəmanı olan Ömər həmin dövrün müəyyən təfəkkürə, düşüncəyə, dünya görüşünə sahib lakin maddi sıxıntı çəkən aydın təbəqəsinin üzvlərindəndir. Yoxsulluğuna baxmayaraq eşqinə məğlub olur və oxumaq üçün istanbula xalasının yanına gəlmiş qohumu ilə evlənir. Beləliklə yaşadığı maddi sıxıntı, yoldaşılıq vəzifəsinə “bəs edə bilməmək” onun içindəki şeytanı oyadır. Səhvlər edir, etdikdən dərhal sonra nə etdiyini dərk etdikdə, olanları sorğulayır və bütün günahı onun üstünə atır. Ancaq özü də işin nə yerdə olduğunu yaxşı bilir, nəticədə insan yalnızca özünə yalan danışa bilməz...

“halbuki, əzizim, nə şeytanı? Bu bizim qürurumuzun, axmaqlığımızın bir uydurmasıdır. içimizdəki şeytan heç də hiyləcə olmayan bir qaçış yoludur. içimizdə şeytan yoxdur. içimizdə acizlik var, tənbəllik var, iradəsizlik, bilgisizlik və bunların hamısından daha qorxunc olan şey həqiqətləri görməkdən qaçmaq duyğusu var”

antinatalist

Antinatalizm çoxalmağın yanlış seçim olduğunu söyləyən istiqamətdir. Çoxalmağa tamamilə qarşı deyiləm. ancaq düşünürəm ki, bir şeyi bacarmaq onu mütləq yerinə yetirməli olduğumuz mənasına gəlmir. həyatı sorğulayıb dünyaya niyə gəlirik deyə sual verdikdə hər nə qədər cavablandırmaqda çətinlik çəksək də, içimizdə həyata tutunmaq üçün yetişdirdiyimiz arzuların, xəyalların, öhdəliklərin olduğunun fərqinə varırıq. həyatımız boyu da bunlara nail olmaq uğurunda çalışırıq. uşaq dünyaya gətirmək özününkilərdən vaz keçib onunkulara yönəlməkdir. Bir çoxaları bunu eqoistlik hesab edə bilər. Ancaq bu zaman artıq çiyinlərində bir yox iki , bəlkə də, daha çox insanın məsuliyyəti qalır. Məsuliyyət dedikdə Söhbət həm maddi təminatdan, həm də mənəvi yetişdirmədən gedir. Əgər bacaracaqsansa buyur, yox öhdəsindən gələ bilməyəcəyini bildiyin halda analıq/atalıq instinktinə məğlub olaraq bütün işi nə həyata, nə də yaşamağa qarşı heç bir təcrübəsi olmayan bir canlıya buraxmaq canilikdən başqa bir şey deyil. Bilirəm, tək başına bir çox uğura imza atmış, öz özünü yetişdirmiş şəxslər azlıq təşkil etsə də,mövcuddur. ancaq bu işi şansa buraxmaqdır,əksəriyyətin dünyaya bir parazit kimi gəldiyini, hətta bəzən bunların öhdəsindən gələ bilməyib canlarına qəsd etdiklərini inkar edə bilmərik. bununla bərabər uğurlu olmaq hər şey demək deyil. Ailə sevgisi, qayğısı görmədən yetişən insanların nə olursa, olsun həmişə əskik bir yanları olur və bunu haçansa mütləq şəkildə birüzə verir.
Ona görə düşünürəm ki, nəinki dünyaya, hər şey bir kənara elə fərdin öz özünə faydalı olmayacaq şəkildə yetişməsindənsə, heç olmamağı ən düzgün seçimdir.

yoxsul insanlar

Yoxsulluğu, səfaləti bütün acımasızlığı ilə təsvir edən, məcburiyətin insanı nələrə vadar edə biləcəyini ən təmiz halıyla çatdıran ustad Dostoyevskinin hələ 24 yaşında ikən yazdığı ilk romanı belə adlanır. Alışılandan fərqli olaraq bu roman iki nəfərin-Makar Devuşkin və onun himayəsində olan gənc qız Varvaranın məktublaşmalarından ibarətdir. Dostostoyevski bitirər bitirməz bu romanı öncə Nikolay Nekrasova göndərir. Böyük bir bəyəni qazanan roman tez bir zamanda çap olunur və Dostoyevskini tanıdır.
əsas qəhrəmanlar həmişə olduğu kimi alt təbəqənin üzvüdürlər. onlar kasıbdırlar, onlar səfildirlər, onlar cəmiyyətin tapdalamaqdan, əzməkdən çəkinmədiyi fərdləridirlər. Ancaq əllərinə gələn ən kiçik gəliri belə bir-biri ilə paylaşmaqdan, bir birlərinin dərdinə əncam qılmaqdan çəkinmirlər. Maddi yoxsul olan bu insanların qəlblərinin nə qədər zəngin olduğunu buradan görə bilərik. Lakin həyat öz amansızlığını heç vaxt əsirgəmədiyi müddətcə yetişdirdiyi insanların verdikləri dəyərlər də dəyişir. Yoxusulluq insanların gözündə artıq ara,bağışlanmaz günaha, digər insani dəyərlər isə heçə çevrilmişdir. Həyatın amansızlığı demişkən, onu belə edən elə insanlar özləri deyilmi?!

zamanla dəyişmək

“Hər bir insan içində bütün insan xüsususiyyətlərinin təməlini saxlayar və zamanı gəldikdə hər birini göstərər.”~(Tolstoy-Dirilmə )
Həyat ziddiyətlərlə doludur. insan elə anlarla üzləşə bilər ki, o an heç olmadığı biri kimi davranar. Bəzi insanlar necə rahatlıq tapdığını görmüş olar və yenidən eyni və ya bənzər halla üzləşdikdə həmin ankı vəziyyətini xatırlayaraq o halını göstərməkdən çəkinməz. Artıq bu davranış şəkli onun üçün vərdiş halını alar. Bəziləri isə bunu görməz, eyni özündən çıxmışlığı davam etdirməz.
Yalana, xəyanətə, acımasızlığa alışmış biri kiməsə bilmədən və ya bilərəkdən göstərdiyi mərhəmətin ürəyinə necə su sərpdiyini görüb içini yanıdıran pislik alovunu sakitləşdirmək üçün hər dəfə eyni yola əl ataraq onu söndürə bilər, bir başqası isə kiçicik damcıların alova təsir etmədiyini görüb həmişəki yolu ilə davam etməyi seçər;mutiliyə, susmağa alışmış biri səbr kasasının doluduğu bir an, içində toplanmış olan qəzəbi bir səfər boşaltmaqla özünü necə düzgün ifadə etdiyini gördükdə qarşısına çıxacaq haqsızlıqlara qarşı güc tapar və yenidən eynisini etməkdən çəkinməz, başqa biri isə yenə eyni cəsarəti göstərə bilməyib əvvəlki kimi yaşamağa davam edə bilər.
Nümunə olaraq göstərdiyim 2 ci tipə aid olanların davranışlarının dəyişməməsi onların dəyişmədiyi mənasına gəlməz. Dəyişim yalnızca davranış şəkli deyildir, dəyişim dirilmədir. Dəyişim insanın özünü kəşf etməsidir. Və bunu sadəcə zamanla, yaşananlarla anlamaq mümkündür.

charles bonnet sindromu

Charles Bonnet isveç yazıçısı olmuşdur.18ci əsrdə yaşamış Bonnet qardaşımız yaşlı babasının katarakta xəstəliyi nədəniylə görmə qabiliyyətini itirdikdən sonra halüsinasiyalar gördüyünü müşahidə etmişdir.ilk başlarda normal olaraq kimin başına gələrsə,ilk ağlına gələcək şeyi-babasının yaşa dolduqca ağlını itirdiyini düşünmüşdür.Ancaq onunla söhbətlər aparmış,suallar vermiş və verdiyi cavablara əsasən babasında heç bir psixi problem olmadığını anlamış,babasının da israrla real olmayan şeylər gördüyünü iddia etməsi ilə təvəzökarlığndan heç də ödünc verməyərək bu halı Charles Bonnet sindromu adlandırmışdır.
Xülasəsini verməli olsaq,müəyyən xəstəliklər nədəniylə görmə qabiliyyətini itirmiş insanların beyinləri görmə funksiyasının yerinə yetirilmədiyini görür və öz fantaziyalarına əsasən gözlərin önünə yeni “görüntülər” sərir.Əlbəttə ki,kim olsa,hətta qıraqdan kimsə elə düşünməsə belə,insan öz özlüyündə ağlını itirdiyini düşünər.Çünki bu zaman görülən şeylər heç də real olmur.Bu sindromdan əziyyət çəkənlər arasında qəribə görünüşlü insanlar və ya onların hər hansı bədən üzvlərini müxtəlif ölçülərdə görənlərdən tutmuş,eynəkli şimpanzelərin ətrafda qaçışdığını görənlərə qədər olmuşdur.Dediyim kimi bu hansısa xəstəlik nəticəsində,sonradan görmə qabiliyyətini itirən insanlarda baş verir,yəni yalnızca yaşlılarda müşahidə olunmur.