vavien

son 15-20 ilin türk dram filmlərinin yəqin ki ən yaxşısı. bu filmdə hər şey o qədər realdır ki, baxan kimi ətrafındakı hansısa ailəylə eyniləşdirə bilirsən. ya öz evində ya qohumda ya qonşuda belə bədbəxt bir ailə mütləq var yəni. tam ünsiyyətsiz, heç nə paylaşa bilməyən sadəcə birlikdə yaşayan bir ailə.əzilmiş qadın obrazı binnur kayanın möhtəşəm aktrisalığı ilə çox gözəl təsvir olunub. əclaf kişi obrazı, yeniyetmə oğlan, "içine atma" deyən kişi filmdə yaddaqalan və həyatda hər gün görə biləcəyiniz insanlardı. mən hər baxanda bu filmdə sadəcə bədbəxtlik görə bilirəm düzü. hə, axırı o qədər də yaxşı bitmir amma filmin əvvəlindən axırına qədər bir kədər var. yəqin ki, türk kinosundan izlədiyim ən yaxşı ikinci filmdi. (canım kardeşim)

michael sandel

Harvardda dərs deyən professor, filosof. Harvard tarixində dərsi ən çox adam tərəf götürülən müəllimlərdən biridir. Aşağıdaki linkdən dərslərinə onlayn baxa bilərsiniz. justice (ədalət) adlanan dərsində çox effektiv şəkildə insanın özünə və cəmiyyətə qarşı necə davranmalı olduğunu müzakirə edir. Nə etməli olduğunuzu deməsə də, məsələyə hər tərəfdən yanaşaraq, dərsdə müzakirələr apararaq hər hansı bir vəziyyətdə necə dəyərləndirmə aparmalı olduğumuzu izah etməyə çalışır. Vaxtı olan hərkəsə izləməyi məsləhət görərdim, heç necə keçdiyini anlamayacaqsız 1 saatlıq videoların. həmçinin, müəllim olan və ya olmaq istəyən istənilən şəxs bu videolardan çox şey öyrənə bilər yəqin ki. ümumiyyətlə, həyata və cəmiyyətə qarşı fikirləriniz xeyli dəyişəcək çünki videoda müzakirə edilən və dilə gətirilən hər şey saf məntiq və etika üzərində qurulub və hər bir fikir üçün tutarlı arqument gətirməyə çalışırlar. Sandelin tərzini hardasa sokrata bənzədirəm çünki əsasən cavabla yox sualla hər hansı bir nəticəyə gəlməyə çalışır və hər kəsi düşünməyə vadar edir.
əgər düşünməyi çox da sevmirsinizsə ümumiyyətlə baş qoşmayın çünki adam baxandan sonra düşünməyə bilmir. özü də belə deyir onsuz da:
Self-knowledge is like lost innocence; however unsettling you find it, it can never be unthought or unknown.

https://www.youtube.com/playlist?list=PL30C13C91CFFEFEA6

rome

1 aydır haqqında yazmaq istədiyim amma necəsə vaxt tapa bilmədiyim serial. baxanlar bilər yəqin ki, "six feet under" bitəndən sonra həyatdan əlini-ayağını üzürsən. uzun bir boşluq yaranır, adam heçnəyə baxmaq da istəmir, ölüm çox yaxından görünür. əvvəlki yazılarımdan birində bildirdiyim kimi bu yaxınlarda bir neçə ciddi problemim olub yəni "six feet under"-ı daha yaxından başa düşmək şansım da oldu. sonra necəsə "rome"-a başladım və tamamilə başqa bir mövzunun bu qədər cəzbedici olacağını düşünmürdüm.
roma tarixinə 6cı sinifdən nifrət edən biri olaraq seriala önyargının ən yüksək səviyyəsi ilə başladım amma sezar aşiqinə çevrilmişəm artıq. həm müsbət həm də mənfi cəhəti odur ki 2 sezondu və adamı çox sıxmır, bir neçə günə bitirirsən. tarixə tamam başqa prizmadan, iki adi, həm bir-birinə çox oxşar həm də çox fərqlənən 2 əsgərin həyatını önə qoyaraq yanaşıblar. yəni yuli sezarın olduğu bir serialda, sezarın bütün xarizmatikliynə rəğmən titus pullo xəstəsi ola bilərsiz. siyasətin, strategiyanın və dinin dövlət işlərində önəmini başa düşmək üçün əla serialdı. nə qədər keçmişə aid olsa da, düşünəndə başa düşmək olur ki, dünya çox da dəyişməyib. insan psixologiyası baxımından kişilərin güc və üstünlük sevgisini, qadınların qısqanclığını və kinini görmək mümkündü. digər əfsanəvi hbo serialları kimi burda da bütün xarakterlər dərin işlənib və baş rol olaraq kimisə ayırmaq çətindi. həmçinin müharibə səhnəsi olmadan müharibəni belə yaxşı izah edən serial da tapa bilməzsiz yəqin ki. game of thrones daha populyar olsa da məncə rome da ən azı o qədər yaxşıdı. spartacus ümumiyyətlə deməyin, rome çox daha möhtəşəmdi.

sözaltı etiraf

qohum-əqrəbayla heç vaxt çox yaxşı münasibətim olmayıb, bir qədər soyuq insanam, çox da ünsiyyət qura bilmirəm onlarla. fikirlərimiz, zövqlərimiz, bildiklərimiz çox fərqlidi deyə paylaşmağa çox da şey tapa bilmirik. keçən həftə, ailə üzvlərim yəni atam və anam bir avtomobil qəzası keçirdilər, anam evə çıxa bildi amma atam hələ də reanimasiyada qalıb. bu qəzadan sonra heç sarsılmadığım kimi sarsıldım, evin tək uşağıyam, düzü heç biri yaxınımı itirməmişəm nə də belə böyük bir qorxu da yaşamamışam. həmişə fikirləşirdim, kimsə öləndə ya da nəsə bir hadisə baş verəndə ağlamağa, üzülməyə ehtiyac yoxdu. qohumlara falan da ehtiyac olmadığını düşünürdüm. qəza mənə onu öyrətdi ki, insan tək qalanda bacarmır belə hadisələrlə, böyük hisslərlə (sevinc və ya kədər). paylaşmağa bir adam axtarırsan, yanında kiminsə olması əslində heçnəyi həll etmir amma rahat olursan. ağlamamaq ümumiyyətlə mümkün deyil, mən heç axırıncı dəfə ağladığımı xatırlamırdım. amma insan yaxınını yataqda görəndə, yanına çıxa bilməyəndə, hər şeyin ola biləcəyini düşünəndə özünü çarəsiz hiss edir, əlindən faktiki olaraq heçnə gəlmir və bu çarəsizlik, zəiflik dünyadakı ən pis hissdir yəqin ki. dua eləməyin əhəmiyyətini də daha yaxşı başa düşdüm. mən teist deyiləm, ümumiyyətlə dualara da inamım yoxdu amma insan belə anlarda nəsə axtarır, həkimdən soruşursan, yanındakılardan təskinlik alırsan, özün fikirləşirsən hər variantı axır danışacaq heçnə qalmır və bir ilahi varlıq axtarırsan. nə bilim ee, çox sistemsiz yazıram sadəcə bunu yazmaq lazımdı, çünki düşüncələrim dəyişir və kiməsə çatdırmaq lazımdır. bir neçə il qocalmışam elə bil, dəhşətli dərəcədə yorğun hiss edirəm. həyat insana hər an hər şeyi öyrədə bilirmiş və nə qədər də əvvəlcədən planlasan da, kitablardan, filmlərdən, ətrafından müşahidə edib öyrənsən də belə anlarda sakit qalmaq, məntiqli qalmaq təsəvvür etdiyimdən qat-qat çətindi.

judgment at nuremberg

1961-ci ildə çəkilmiş, real hadisələrə əsaslanan film. ikinci dünya müharibəsindən sonra mühakimə olunan 4 hakimin məhkəməsindən bəhs olunur filmdə. Bir çox məhkəmə filmləri izləmiş olsam da, deyə bilərəm ki, bu hələ ki ən yaxşısıdır. Bir qədər uzundur deyə, ortada sıxıla bilərsiz. Filmdə hərəkətdən daha çox dialoq sevirsinizsə, möhtəşəm seçimdir məncə.

--spoiler--

Filmdəki Hans Rolfe istənilən hüquq tələbəsinə nümunə ola bilər, adam uzun müddət məni faşizmi haqlı hesab eləməyə inandırdı yəni filmdəki çıxışlarıyla. Video göstərilərkən verilən monoloq, vəkilin çıxışları, filmdəki həm günahkar və həm də məsum obraz olan Ernst Janning tərəfindən edilən çıxış əsas və gözəl səhnələrdi. Ümumiyyətlə, filmi izləyəndə o vaxtkı alman xalqının psixologiyasını daha yaxşı başa düşmək olur. O əzilmiş amma qürurlu xalqın iki müharibədən sonra digər xalqlara olan qəzəbi və nifrəti çox aydın şəkildə təsvir olunub. Filmin məncə ən gözəl cümləsi ilə çox uzatmadan bitirim.

so, what you suggest may very well happen. It is logical, in view of the times in which we live. But to be logical is not to be right, and nothing on God's earth could ever make it right!

https://www.youtube.com/watch?v=0Gz9dK26jjE

--spoiler--

god on trial

demək olar ki, sadəcə bir otağın içində çəkilən, dialoqlarla necə maraqlı film çəkilə biləcəyinin əyani sübutu olan möhtəşəm film. bəzən özümüzə verməyə qorxduğumuz sualları filmdə açıq-açıq soruşurlar və cavablandırmağa çalışırlar. əslində, din və fəlsəfə ilə maraqlanan insanlar ya da ümumiyyətlə maraqlanmasalar da, ətrafındakı hadisələri sorğulayan insanlar məncə bu filmdəki məhkəməni öz beynində mütləq şəkildə nə vaxtsa qurub. düzdü, burada söhbət yəhudilikdən gedir və təəssüf ki radikal bir müsəlmana bunu izlətsək, nəticə çıxarmaq yerinə "yəhudilik onsuz da pisdi, bizim dinimiz bombadı" deyəcək. tövsiyəm budur ki, sırf məntiqli yanaşın filmdəki dialoqlara, düşünün deyilənləri. əlbəttə razılaşmadığınız şeylər də olacaq, film boyunca gah o tərəfi, gah bu tərəfi haqlı görəcəksiz amma sondakı nəticə məni hardasa qane elədi.
2008-ci ildə çəkilib, düzü aktyorların heç birini tanımıram. amma, "sherlock" serialındakı greg lestrade rolunu ifa edən aktyor da bu filmdə var, seriala baxanlar tanıyar. (rupert graves)

brenda chenowith

(baxma: "six feet under") serialının ən möhtəşəm obrazı. bu qızla azərbaycanda sevgili ola biləcək, evlənə biləcək hətta dost ola biləcək nə bilim ee nəsə paylaşa biləcək bir nəfər belə yoxdu. deyə bilmərəm ki, onun xarakteri çox yaxşıdı, əslində brenda çox çətin qadındı, başından çox şey keçib. insanları anlaya bilir, onları sıxmır, narahat etmir, sadəcə olduğu anı düşünür və sevdiklərinin yanında olma istəyir. "fuck up" sözünü o qədər seksi tələffüz edir ki, bu gün playstation oynayanda hərşeyə bu reaksiyanı vermişəm. brenda hərşeyi analiz edir, hərşeyi anlaya bilir 185 iq ilə amma ki brenda eyni səhvləri bir neçə dəfə edir, xüsusilə qardaşı söhbətin içində olanda. bəlkə də insanları olduğu kimi qəbul edə bilir, bəlkə də yox amma özünü dəyişmək kimi bir fikri qətiyyən yoxdu və heç vaxt da dəyişmir. brenda əsla dözə biləcəyim bir insan deyil məncə amma xəyallarımdakı qadında "bir tutam brenda" da təbii ki var.


--spoiler--

"i’m marrying you because i love you. because you’re the first man that i thought i could actually stand to spend the rest of my life with. or the rest of your life, if it’s tragically cut short or whatever. you’re not some car i want to trade in because it has faulty transmission. jesus, do you really think i’m that shallow? all we have is this moment, right here, right now. the future is just a fucking concept that we use to avoid being alive today. so, be here now."

"you know what i find interesting? if you lose a spouse, you're called a widow, or a widower. if you're a child and you lose your parents, then you're an orphan. but what's the word to describe a parent who loses a child? i guess that's just too fucking awful to even have a name."

--spoiler--

george carlin

"people who see life as anything more than pure entertainment are missing the point" sözlərinin müəllifi.
bizim cəsarət edib yaxınlaşa bilmədiyimiz pəncərələrdən baxır həyata, insanlara, dəyərlərə. hərkəsə uyğun olmaya bilər fikirləri, amma ki, bunları açıq deyə bilmək həm cəsarət, həm məntiq, həm yaxşı müşahidə qabiliyyəti tələb edir. din, abort, amerika, həyatın mənası, insanların axmaqlığı, qadağalar və müxtəlif başqa mövzularda çox güclü yanaşmaları var.

edit: yuxarıdakı sitatda cəsarətlik nəsə yoxdu, sadəcə cümləni çox sevirəm. amma bir neçə nitqini dinləsəz nə demək istədiyimi anlayacaqsız.

təhminə

"ağ liman", "beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" və "altıncı" əsərlərinin baş qəhrəmanı. azərbaycan ədəbiyyatında məncə ən yaxşı işlənmiş qadın obrazı. səməd vurğunun aygünü də çox yaxşı işlənib amma təhminə çox daha fərqlidi. yuxarıda yazdığım hər üç kitabı da oxuyandan sonra təhminənin bütün hekayəsi məlum olur. əslində, anarın qızı tərəfindən yazılan və təhminənin gündəliklərindən bəhs edən "altıncı" povestini çox da sevmirəm, çünki bəzi boşluqları qətiyyən istədiyim və təsəvvür etdiyim kimi doldurmayıb yazıçı. amma hər nəysə. təhminə çox kiçik yaşlarından bəzi problemlər yaşayır və ilk aşiq olduğu adam onu belə desək yarı yolda qoyub gedir. uşağını aldırmalı olur. səhv eləmirəmsə, "ağ liman"da təhminə zaura deyir ki, "uşağı olmayan qadına ona görə sonsuz deyirlər ki, o ailənin sonu olmur çünki ailənin son üzvü o uşaqdır". təhminədə bu uşaq söhbəti travma kimi idi, ilk məhəbbətindən qalan travma. adama elə gəlir ki, təhminə yuxarıdakı yazarın dediyi kimi "quşdu", amma yalnız əsərlərdə təsvir olunanlara baxsaq (özümüzdən hekayə artırmasaq), başa düşmək olar ki, o sadəcə zauru sevmişdi və ona heç vaxt xəyanət də etmədi. hə, evləndiyi adamı zaurla aldadırdı amma onu da heç sevməmişdi və həm də o adam (əsərdə manaf, filmdə arif) da xəyanət edirdi onsuz da. insan sevmədiyi bir adamla evlidirsə ona xəyanət edir kimi qəbul oluna bilər yoxsa yox, düzü bunu bilmirəm, amma məncə xəyanət deyil. təhminə istədiyini eləyirdi həmişə, illər keçib amma hələ də elə yaşayan qız, qadın çox azdı bu ölkədə, elə yaşamağa icazə də vermirlər onlara bəzən. zövqlü idi, şopen dinləyirdi, fərqli idi ətirləri qarışdırırdı və öz ətrini düzəldirdi. təhminə heç kimdən qorxub qaçmırdı, heç kimi narahat da etmirdi, sadəcə öz həyatını yaşamaq istəyirdi. təhminə həmin anı yaşayırdı, gələcək haqqında düşünmürdü. təhminə gözəl idi, gözəl olan hamı kimi hətta gözəllikdən asılı olmayaraq hamı kimi bəyənilmək istəyirdi amma hər bəyənənlə də birlikdə deyildi. nəysə, çox danışdım, təhminə kimi sevən qız tapsaz zaur olmaq lazım deyil məncə, firəngizlə bir ömür yaşamaq çox sıxıcı olar, ümumiyyətlə sevən qadını itirməmək lazımdı. əsərdən bir neçə cümlə ilə bitirim:
kişi məlakəni fahişəyə çevirən deyil, kişi fahişəni məlakəyə çevirəndi.
əgər adamlar başa düşsəydilər ki, beşmərtəbəli binanın altıncı mərtəbəsi də ola bilər, onda nə vardı ki...

six feet under

oz-dan sonra baxa bildiyim tək serial. prison break, game of thrones, 24 kimi sevilən seriallara baxmağa cəhd elədim amma düzü heçbiri 2-3 seriyadan sonra cəzb eləmədi. amma six feet under tamam başqa dünyadı. həyata yaxın olan şeylər ümumiyyətlə həmişə maraqlı olur. bu serialda da, tolstoy dediyi kimi, ailənin özünəməxsus bədbəxtliyi var, hətta hər ailə üzvünün ayrı bədbəxtliyi var. təbii ki, (bax: oz) qədər sürətli deyil hadisələr amma burada da hər seriyada ölüm var, hər obraz çox dərin işlənib. brenda, nate, dave, claire, ruth hətta ilk seriyada ölən nathaniel belə çox gözəl və dərin təsvir olunub. baxmağa başlayın, bu günə qədər baxmadığına peşman olur adam.

eda baba

Super səsi olan şirin qız. Harry Potter-dakı o gəşəng qıza da oxşayır (Hermione - Emma watson) YouTube-da möhtəşəm coverları var ki, insanı sakitləşdirir. Öz kanalından izləyə bilərsiz, ən sevdiyim mahnılarını da paylaşdım kanalla birlikdə.
kanalı

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

idiot

həyatın mənasını bir abzasda çox gözəl və aydın şəkildə açıqlayan roman.

--spoiler--

siz əmin olun ki, kolumb amerikanı kəşf edəndə deyil, onu kəşf etməkdə olduğu vaxt özünü xoşbəxt hiss edirdi, əmin olun ki, onun xoşbəxtliyinin ən yüksək nöqtəsi, bəlkə də, yeni dünyanı kəşf etməsindən tam üç gün əvvəl olmuşdur, o zaman ki, qiyam edən ekipaj ümidini itirərək gəmini az qala geri,avropaya qaytarmaq istəyirdi. burada məsələ yeni dünyada deyil, alt-üst olaydı o dünya. kolumb, demək olar ki, onu görməmiş öldü,işin əslində, nə kəşf etmiş olduğunu da bilmirdi. məsələ həyatdadır, yalnız həyatda heç də onu kəşf etməkdə deyil, kəşfetmə prosesində, fasiləsiz və daimi kəşfetmə prosesindədir.

--spoiler--