kişi

həyatı rəqabətdən ibarət olan cins. daimi olaraq yarış içindədirlər. mübarizə apardığı sahə nə olur olsun, bir məqsədləri var: ən yaxşı olmaq. istər fiziki güc və görünüşdə, istər zəkada, istər pulda, istər duyğusallıqda, istər panyatkada və s. həmişə məqsəd bəllidir. mənə elə gəlir ki, uduzduğunu boynuna alan, ala bilən kişi yoxdur. o əgər zəifliyini qəbul etsə, həyat onun üçün bitmişdir, başına güllə çaxa bilər. amma vəziyyət o qədər də sadə deyil. məsələ burasındadı ki, heç birimiz məğlubiyyəti qəbul etmirik. daha doğrusu əzici əksəriyyətimiz. tutalım iki kişi qaçış yarışı edir, ya da nəsə üstündə dava edir. məğlub olan tərəf psixi travma ala bilər* şişirtdim , amma o bu "mübarizə kriteriyasının" vacib olmadığını özünə yeridəcək. deyəcək ki, əvəzində * zato mən başqa şeydə rəqibdən yaxşıyam. məncə hamımızın belə təsəlliləri var. onlarsız məğlubiyyəti şərtsiz qəbul edərdik və bu bir fəlakət olardı. kritik vəziyyət təbii ki, birbaşa bir qadın uğrunda gedən mübarizə zamanıdır. artıq burda uduzan kişinin özünü təsəlli etməsi çox çətin olur. çünki bütün mübarizələrin, yarışların sadəcə bir səbəbi var: qadın istər bilincli olsun, istərsə də şüur altında olsun. qadın uğrunda mübarizədən məğlub ayrılmaq buna görə daha çox sarsır. təsəlli mövzusu az olur. dostlarının dediyi "o qız peşman olacaq", "səndən yaxşısını çətin ki tapar" kimi cümlələr məncə müəyyən qədər kömək edir.
heyvanlar aləmində erkəklərin mübarizəsi daha sadədir. mübarizə kriteriyaları sadədir. bəzilərində sadəcə fiziki güc, bəzilərində sadəcə fiziki görünüş, qurbağalarda güclü rezonatorlar və s. məğlub olan erkəklər sadəcə olaraq nəsillərini davam etdirə bilmirlər. özlərini öldürə bilmirlər, bəlkə də yalnız yaşaya bilməyib ölürlər. psixi olaraq də nə kimi travma keçirdiklərini isə araşdırmaq lazımdır. əvvəllər insanlarda da məğlubiyyətin ciddi "cəzaları" var idi. keçmişdə əksər kişilər. yaxın keçmişdə isə əsasən zabitlər məğlubiyyətə dözə bilməyib özlərini öldürə bilirdilər. zabitləri həyatı müharibədən, silahdan ibarət idi. bu sahədə məğlub olmalarını təsəlli edəcək heçnə yox idi, ona görə intihara əl atmaları başa düşüləndir. zabitlər həm də qanunla qadağan olunana qədər böyük məmnuniyyətlə duellərə də gedirdilər. belə ki, təkbətək mübarizədə məğlub olan onsuz da ölməli idi və duel də məhz bunun üçün şərait təklif edirdi. indi tək-tük hallarda kişilər müxtəlif "mübarizə kriteriyalarında" məğlub olduqlarına görə özlərini öldürürlər. məncə kişilərin intiharlarının əksəriyyəti məhz bu məğlubiyyətlərə görədir.
indi cəmiyyətdə kişilərin mübarizə kriteriyaları həddindən artıq çoxdur və qəlizdir. hansı kriteriyalarda üstün olan kişilərə qalibiyyət vermək lazım olduğunu heç qadınlar özləri bilmir, nəinki biz kişilər. bunun yaxşı ya da pis olduğuna siz qərar verin.
dəqiq bildiyim bir şey var. kişilərin daim mübarizə, yarış içində olması onlar arasında təbii seçmənin daha amansız olmasına, təkamüllərinin daha sürətli getməsinə səbəb olub. bu səbəbdən kişilər fiziki, biraz ümumiləşdirdikdə həm də zehni cəhətdən qadınlardan daha yaxşı inkşaf edib. məhz bu yarışa görə.

alman

--spoiler--

...
sorğulara görə xalqın 80%-i minimum əmək haqqı barədə qanunun tərəfdarıdı, 80%-i əfqanıstana alman ordusunun müdaxiləsindən narazıdı, 80%-i hartz 4 reformunun geri götürülməsini istəyir. "iyrənc" sol partiyası bütün bunları istəyən yeganə partiyadı, amma xalqın cəmi 34%-i ona səs verir. bu o deməkdir ki, xalqın 66% faizi özlərinin istədiyi şeylərə qarşı çıxan bir partiyanı dəstəkləyir. bax bu almandır. bir alman özünün istədiyi şeylərin tədbiq edilməsini tələb edən partiyanı fırıldaqçı solçu adlandırır. almanların 70%-i sorğuda angela merkeldən razıdırlar. 70% isə hökümətdən narazıdır. eyni sorğuda * burda yarıldım ... ola bilsin bunlar elə həminki 70%-dir. bunlar sadəcə merkeli hökümətlə birləşdirmirlər. bunlar almanlardı. bir alman sonradan deyəcək "bu hökümətin nə elədiyini merkel bir bilsəydi..." bizim seçkilərə getməyə ehtiyacımız yoxdu, cənablar...

--spoiler--
p.s. bilirəm ki, bizim xalqdan bu barədə danışmağa belə dəyməz, amma elə-belə yazdım da.

suriya

hakimiyyətin üsyançılara qarşı keçirdiyi bir əməliyyatdan sonra yenidən diqqət mərkəzinə gəlmiş ölkədir. dəqiq tarixi yadımdan çıxıb. yəqin ki, sizin də xəbəriniz olub. günlərin birində məlumat yayıldı ki, bəs bəşər əsəd rejimi bir şəhərə qaz bombası atıb. yüzlərlə dinc sakin ölüb zad. həmin gün ordu üsyançılara qarşı doğurdan da əməliyyat keçiribmiş, amma qaz bombası atmadığını iddia eləyir. sonra üsyançılar qaz bombasının intiqamını alacaqlarına and içirlər. ordu üsyançıları təxribat aparmaqda, qaz bombasını özləri işlətməkdə günahlandırır. yenə də dünya çox da yad olmayan reaksiyalar verir. amerika suriyaya qarşı kəskin çıxış edir. avropa, birləşmiş millətlərin həkimlərinin, ekspertlərinin hadisə yerini araşdırmasını tələb edir. nümayəndələr zəhərlənməni təsdiqləyirlər: 355 ölü, 3600 nəfər də xəstəxanada müalicə olunan insan. amma ekspertlər rejimin doğurdan da qaz bombası işlətdiyinə dair dəlil tapa bilmirlər. bir müddət sonra amerikanın xarici işlər naziri çıxış eləyib deyir ki, amerika rejimin qaz bombası tədbiq etdiyindən əmindir. bir-iki ağır sözlərlə də əsədi dəlilləri məhv etməkdə günahlandırır. sonra angela merkel həmrəylikdən danışacaq. amerikanı dəstəkləyəcək. bildirəcək ki, bir gaz bombası hücumu cavabsız qalmamalıdı. sonra amerikanlar "we are good guys" moduna keçəcəklər. dünyanın palajeniyasına baxırlar guya. onsuz da amerikanlar bir yerdə bomba səsi eşidən kimi təkərə düşürlər, cavab olaraq onlar da bombalamaq istəyirlər. (baxma: bizimki daha renkli ulan) (baxma: peacebomber keeping squad)
o değil de iraq, əfqanıstan bombalananda biz ilk okullu idik. əminəm ki, onda da bənzər senarilər oynanılırdı.

köçmək

dilimizin müxtəlif gözəl mənalara sahib fellərindən biri. bir qızın evlənməsi, bir yarımköçərinin yaylağa yerləşməsi, xalqların coğrafi yer dəyişməsi, quşların isti bölgələrə uçması və yaşadığın evi dəyişmək kimi müxtəlif mənaları var.
bu entry son mənası haqqında yazılacaq. hərçənd ki, ilk məna haqqında da ağız dolusu danışmaq olar, amma qalsın başqa vaxta. deməli sizin lələniz. köçməyə hazırlaşır. və bunun çox da sadə proses olmadığının fərqinə varır. ev yiyəsi deyib ki, ayın 26-sı evə baxmağa gələcəm, görüm nə pos qaynatmısan orda. bu ölkədə də belə bir qayda var ki, evi tutanda əlavə 400-500 avro pul verirsən, evdən çıxanda ev yiyəsi sənin evə necə qulluq etməyindən asılı olaraq o pulu sənə qaytarır. yəni ki, mıxa keçmişəm. arvad ayın 26-sı gəlib, hər şeyə burnunu soxacaq. soyuducunun bir rəfi hardadı? şkafın qapısı niyə yoxa çıxıb? divardakı güzgüləri, kitab rəflərini niyə çıxarmamısan? pərdələri neçə dəfə yumusan? və s.
hirsimə qənaət etmək üçün növbəti iki gün ərzində əməli başlı işləməliyəm. döşəyin üzlüyü, pərdələr yuyulmalıdı, döşəmə silinməlidi, bütün şəxsi əşyalarım otaqdan çıxarılmalıdı və s. əşyalarımı hara eliyəcəm heç onu da bilmirəm mk. sonra xiyar gəlib otağım barədə protokol yazacaq. bir-iki aya da pulu göndərəcəklərmiş. işin bambılı tərəfi bir həftə sonra otaqdan çıxacam. yəni o vaxta qədər ağ divarlar arasında yatacam. təzə ev də ki, bu şəhərdə deyil. arada 3-4 saatlıq yol var. zir-zibilimi ora daşımağa ərinirəm. mən təzə evimə girəcəyim günü uşaqlıq dostum da bu ölkəyə gəlir. mənim köhnə universitetimə. inanın ona hələ deməmişəm ki, universiteti dəyişirəm. təzə şəhərdə qeydiyyata düşmək, oturma izni almaq, bank, siğorta idarəsi, mobil operator kimi yerlərə yeni adresimi tədim etmək. universitetdə qeydiyyatdan keçmək. siyahı uzanır. hələ yeni evə oturuşmaq, düzənə salmaq və s. kimi şeyləri siyahıya salmıram. bu qaçaqaçda dostum da gəlir. birinci dəfədi burda olacaq. ona da yerləşməyə kömək lazım olacaq. böyük ehtimal bir dəfə gəlib bu indiki şəhərimə dəyməli olacam. hər şeyi sikdir edin, əgər sabah yuyucu salon bağlı olsa, sizin qatığınız batdı. belə məndən gedən max 200 avro olacaq e, belə pul vecimə deyil. əsas məsələ odu ki, oturma izni almaq üçün biraz pula ehtiyacım olacaq. onsuz da kişidən pul istəməli olacam. amma day 200 avro çox istəmək istəmirəm də. kişi deməsə də fikirləşəcək ki, "bu gijdıllaq təqaüd də aldı, işlədi də yenə pul bəs eləmədi buna. ailə zad saxılıyır orda?!"
nəysə, canım sözlüyüm, uzun sözün qısası yenə də stress həyəcan dolu bir dönəm yaxınlaşır. stresdən fizika oxumağa başlamağın verdiyi həyəcanı belə unutmuşam. görək nə olur.
(baxma: açacağım başlığı sikim) * başlığımı məndən başqa heç kim sikə bilməz * qısqanıram * ehehe
(baxma: bekar)

apache openoffice

microsoftun satışa çıxardığı office programları setinə rəqib ola biləcək səviyyədə bir ideyadır. bu səhifədən 150 mb-lıq paketi endirirsiniz və sisteminizə quraşdırırsınız. tamamilə pulsuzdur. paketin içində openoffice base, openoffice calc, openoffice draw, openoffice impress, openoffice math, openoffice writer programları gəlir. adlarından təxmini olaraq nə işə yaradıqlarını bildiniz. microsoftdakı qardaşlarından funksionallıq cəhətdən nə dərəcədə geri qaldıqlarını bilmirəm. hesab edirəm ki, sadəcə text yazmaqdan başqa dərdi olmayan mənim kimi insanlar üçün ideal seçimdir. təbii ki, bizim həmyerlilərimiz microsofta heçvaxt pul ödəmirlər. amma əgər qanuni yolla pulsuz bir şey əldə etmək istəsəniz bunu yoxlayın məncə. ətraflı məlumatı səhifənin özündə ala bilərsiniz.
p.s. yadımdan çıxmamış deyim. əgər nə vaxtsa word programı ilə işləməli olsanız, mətni yaddaşa verərərkən formatını dəyişdirməyi unutmayın. standart olaraq .odt formatında yaddaşa gedir. bu formatı başqa yerdə işlətmək olmur. yaxşısı budur dəyişdirib .doc edin.

qrad

bm 21 markalı reaktiv yaylım atəş sistemidir. məşhur katyuşanın biraz modern * əgər belə demək olarsa bacısıdır. katyuşada olduğu kimi çox sadə sistemə malikdir. bütün sovet silahları kimi. ola bilər alman mühəndisləri mükəmməl yeniliklər edirdilər, amma sovet mühəndisləri "hassiktir" dedirdəcək dərəcədə pratik silahlar yaradırdılar. bu reaktiv artilleriya ideyası da bu cərgəyə aiddir. hər biri 40 ədəd 122 mm-lik raketlərlə yüklənmiş 6 ədəd maşından ibarət bir grad batareyası 20 saniyə ərzində bütün sursatını hədəfin üstünə tökür ki, nəticədə düşməndən sağ qalan olsa da psixoliji təsirdən dolayı silahı əlində tuta bilən çətin ki tapılar. çevik artilleriya müasir müharibələrin əvəz olunmaz parçasıdı. müasir deyəndə ki, təxminən koreya müharibəsindən bu tərəfə olanların. əgər hər iki tərəf nizamlı ordudusa onda işlər qəlizləşir. belə ki, düşmən toplarının ilk mərmiləri hədəf bölgəyə düşdüyü andan etibarən 4-5 dəqiqə içərisində top batareyalarının dəqiq koordinatları müəyyən oluna bilir və dərhal cavab atəşi açılır. bu səbəbdən artilleriyanı mobil, çevik etmək məcburiyyətdir. bu sınaqdan qrad qurğuları mükəmməl keçir. belə ki, qurğu 3 dəqiqəyə atəş üçün hazır olur, 20 saniyəyə atəş açır, yarım dəqiqəyə mövqeyini tərk etməyə hazır olur. mənim atam bu qurğuda qulluq edib. sovetlərin macarıstandakı qoşunlarında. xatirələrini həmişə böyük fəxrlə danışardı, mən də maraqla dinləyərdim. bilmirəm indi milli ordumuz həqiqi təlimlər keçirmi, amma kişinin danışıqlarına qulaq asanda belə anladım ki, o vaxtlar tez-tez bu oyuncaqdan istifadə edirlərmiş. hətta belə sıx təlimdə belə həyati səhvlər olurmuş. məsələn birində hamısı sahədə bir yerdə oturublarmış, öz keflərindədilər. birdən ani atəş tapşırığı gəlib. maşınların da birində bölüyə aid olmayan başqa bir zabit oturubmuş və özü də bilmədən qurğunun atəş düyməsi işə düşübmüş. amma qurğular boş olduğuna görə heç kim şüphələnməyib. nəysə bu ani atəş tapşırığı alan kimi köməkçi əsgərlər maşına raketləri yükləməyə başlayırlar. elə birinci raketi yuvaya salanda raket aktivləşib, raketi yuvaya salan üç əsgərin başları sadəcə yoxa çıxıb.
bir başqa xatirəsində yalnışlıqla öz adamlarını necə bombaladıqlarından danışır. artilleriya görünməyən hədəfləri vurmağa başlayandan belə bir metod inkşaf etdirilib ki, bir nişancı hədəfin yaxınlığında dayanıb onun dəqiq kordinatlarını batareyaya ötürməlidir. təlimdə də bu nişancı təlimi izləməyə gəlmiş 3-4 nəfər zabitlə bir yerdə hədəfin kordinatlarını batareyaya ötürür. amma bədbəxt səhv kordinatları verir. mərmilər düz onların olduğu yerə gəlir.
indi bütün bu təlim səhvlərini göz önündə tutanda bu təlimləri etməyən ya da az edən, qənaətlə edən ordu barədə düşünmək belə istəmirəm.

tar

bir vaxtlar atv international adında bir kanalımız var idi. bəlkə də indi də var, nəysə sikdir edin. normal atv kanalı idi amma ingiliscə filmlər verirdi. yeniyetmə vaxtlarımda ingiliscə bilgilərimi yaxşılaşdırar deyib, o kanala tez-tez baxırdım. o vaxtlar milliyətçi idim. nə deyirsiz deyin, amma indi də türk, at, süvari, köçəri falan filan deyəndə tüklərim biz-biz olur. yeniyetməlikdən həkk olunub yəqin bədənimə. ergen vaxtı milliyətçi olmaq zərərsizdi. nəysə sözüm onda deyil. həmin kanalda reklam əvəzi hərdən müxtəlif musiqilər gedirdi. bu musiqini orda eşitmişdim. o vaxtdan bura axtarırdım. indi tapmaq qismət oldu. yazarların paylaşmaq istədikləri musiqilər başlığına yaza bilərdim, amma orda musiqi tez itir. tarı isə itirmək olmaz. tək kəlimə ilə möcüzədir. insan nələrə qadirdi... qalan şərhləri siz dinlədikdən sonra verərsiniz.

(youtube: )

evrim ağacı

bu səhifədə yerləşən təkamül haqqında dəyərli məlumatlar əldə edə biləcəyiniz səhifədir, səhifədən çox bir ailədir, qaranlığa işıq saçan məşəldir və s. səhifədə müxtəlif məqalələr, xarici elmi mətbuatdan tərcümələr, sual-cavab bölməsi və s. var. xüsusilə sual-cavab bölməsi çox kömək edir. sağolsunlar, idarəçilər də çox mehribandı. suallarıma həmişə dolğunluqla cavab veriblər. məni oxumasalar da onlara sonsuz təşəkkürümü bildirmək istəyirəm. facebook səhifələri də var. vaxtaşırı maraqlı məqalələr paylaşırlar. artıq yazmağımın yeri yoxdu. girin özünüz baxın.

olsaydı dünya tarixini dəyişəcək hadisələr

claus von staufenbergin hitlerə qarşı suiqəsd cəhdi uğurlu alınsa idi.
adamlar suiqəsddən dərhal sonra müttəfiqlər ilə danışıqlara başlamaq istəyirdilər. müharibəni dayandırmaq barədə. bəzilərinin fikrincə isə alternativ müharibə gedişatı olacaqdı. sülh danışıqlarında ssri ilə razılaşa bilməyəcəkdilər və bu səfər bütün avropa sovetlərə qarşı müdafiə olunmalı olacaqdı. müdafiə deyirəm, çünki sovetlərin avropaya girmək planı doğurdan da var idi. hələ almaniyanın onlara hücumundan əvvəl belə bir plan var idi. almaniyanın sovet torpağına belə rahatlıqla girməsinin bir başqa səbəbi də qarşıdurmadan əvvəl bu bölgədə bütün növ istehkamların dağıdılması olub. sovet ordusu avropa sərhəddində hücuma hazırlaşırdı, müdafiəyə yox. istehsal olunan zirehli texnikalar, hərbi avtomobillər rusiyanın düzənliklərinə deyil də, avropanın şosse yolları üçün nəzərdə tutulmuşdu. qısa müddət ərzində o dövrdə dünyadakı ən böyük hava desantı yaradılmışdı. hamınızın da təsəvvür etdiyi kimi hava desantı müdafiədə tədbiq oluna bilməz. siyahını uzatmaq olar. təhlükədən xəbər tutan almanlar ilk zərbəni vurmaq qərarına gəlirlər. iyunun 22-sində mükəmməl hazırlanmış barbarossa planı ilə sovet ərazisinə daxil olurlar. hədəf rus qışına qədər paytaxtı ələ keçirmək olur. planın necə həyata keçirildiyini gözlər önündə canlandırmaq üçün deyim ki, təkcə ilk gecədə 2000-dən çox sovet təyyarəsi hərbi bazalardaca almanlar tərəfindən bombalanır. yəni bədbəxtlərin uçmağa şansı olmur. amma içlərində qalır təbii ki, paytaxtı ələ keçirmək qismət olmur. sovet torpağına girmək hitlerin ən böyük səhvi, amma bəlkə də elədiyi yeganə düzgün şey olur. birinci dünya müharibəsindəki, atalarının ən böyük səhvinin iki cəbhədə vuruşmaq olduğunu dəfələrlə vurğulayan hitler özü də bunu etməyə məcbur olur. sovet torpağına giriş, alman generalları arasında ilk narazılıqları yaradan hadisə olur. bu narazılıqlar da ki, claus von staufenbergin 20 iyul 1944-cü ildə suiqəsd cəhdi ilə sonlanır.
bəlkə də müttəfiqlərin casusları sovetlərin hücuma hazırlaşması illuziyasını yaradaraq, almanları ikinci cəbhə açmağa məcbur ediblər. yəni bu onların bir təxribatı da ola bilər. sovetlər müharibənin sonunda müttəfiqlərlə alman torpaqlarında qarşılaşanda çox rahatlıqla müttəfiqləri əzib keçə bilərdilər. əgər doğurdan da hücum etmək istəsə idilər. müttəfiqlərin sadəcə havada üstünlükləri var idi. o da keyfiyyət baxımından. kəmiyyət baxımından sovetlər sadəcə bir nəhəng idi. hava qüvvələrini çıxmaq şərti ilə digər qoşun növləri kifayət qədər yaxşı təchiz olunmuşdu.
bir filmdə də hitler bunkerdəki son günlərində `biz təkcə almaniya üçün döyüşməmişik, biz bütün avropa üçün kommunizmə qarşı döyüşmüşük` deyir.
müxtəlif fikirlər var. bunu yazıram ki, işdi kiminsə o dövr barədə alternativ tarix içerikli bir əsər yazmaq fikri varsa, o dövr barədə aydınlansın qoy. film ola bilər, video oyun ola bilər, roman ola bilər, entry ola bilər...

azad iradə

hür iradə, azad seçim haqqı kimi də demək olar. mənim başa düşdüyüm qədəri ilə insanın qarşısında seçmək üçün ən az iki variant olsa və seçim prosesinə heç bir vasitə ilə qarışılmasa bəlkə azad iradədən söhbət gedə bilər. amma bu qavram sadəcə seçim etməkdən ibarət deyil. iradə həm də bir şey istəmək mənasına gəlir. iddia olunan kimi azad iradəmiz olsa idi həyatlarımızı istədiyimiz kimi qura bilərdik. nəysə primitiv cümlələr oldu. keçirəm başqa üsluba.
islamın öyrətdiyi təlimə görə yaradan sonsuz iradə sahibidi. onun bir hədiyyəsi olaraq, insana qismən iradə verilib. insanın da çox şeydə seçim haqqı var. bunlardan ən böyüyü inanc azadlığı imiş. əvvəlcə qarşı çıxacam. belə ki, teist qardaşlarımızın iddia etdiyi şəkildə azadlıq yoxdu. sonradan öz düşündüklərimi yazacam. deyilir ki, bu həyat insana allahın varlığını hiss eləmək və ona inanmaq üçün şans olaraq verilib. yəni bu həyatda yaradanımız həm yaxşılara, həm də pislərə bərabər hüquq verərək onu dərk etməyimizi istəyib. ən tanınmış ifadə ilə bu həyat sınaqdır deyilir. imtahandır. allahın varlığını dərk edəcək kapasitede olmaq uğrunda yarış. kontenjan yoxdur amma. amma torpillilər var. belə ki, yaradanın özü öz kitabında deyir ki, onların qəlblərini möhürləmişik, inanmazlar. indi çıxıb desəz ki, allah bilirdi ki, insan ancaq beyni ilə zehni fəaliyyətdə ola bilər, o sözü də sizi çaşdırmaq üçün mırta yazıb, yenə az-maz inanaram. həm də ki, yaratdığı şəraitə baxanda azad iradədən söhbət belə gedə bilməz. deyir mənə inan səni cənnətə göndərim, inanmasan səni cəhənnəmə göndərəcəm. yəni doğurdanmı burda heç bir qəribəlik, məntiqsizlik görmürsünüz? bənzər bir şey üçün: satıcı deyir `mənim malımı al, yoxsa səni öldürəcəm` ya da ölənə qədər işgəncə edəcəm. məşhur söz var `inanmayanı yandırmaqla təhdid edən kitaba məni inandıra bilməzsiniz`
bu yaxınlarda əlimə `təkamül. tənqidi bir kitab` adlı kitab keçdi. neçə gündü ona dadanmışam. yazarın müəlliflərindən 15-16 nəfəri sırf biologdu, amma dini inancları barədə heç bir fikrim yoxdu. digər 3-4 yazar da biologdu, amma sonradan teologiya da oxuyublar. söhbətə hansı tərəfdən girəcəkləri hamınızın gözünün önündə canlandı yəqin ki. məndə də canlanmışdı, amma elə deyilmiş. indiyə qədər o kitabı əlimə almağıma peşman olmamışam. ilk fəsil təbiət elmlərinin işləmə metodu, bu elmlərdəki nəzəriyyələrin mahiyyəti, ortaya atılmaları, şərtləri və s. haqqında idi. bu axşam boş bekaram. icazənizlə kitab haqqında biraz yazardım. sonda başlığıma calamağa çalışacam narahat olmayın.
deməli təbiət elmləri empirik datalardan* tərcümə etmək istəmədim, azərbaycanlılaşdırdım. , onlar üstündə qurulan nəzəriyyələrdən ibarətdir. empirik datalar obyektiv, gerçək zamanlı faktlara əsaslanan bilgilərdir. və sonradan təkrarən əldə edilə bilməlidirlər. ilk etapda təbiət alimlərinin əlində bir-biri ilə əlaqəsiz görünən xeyli empirik data olur. bu bilgilərin arasında əlaqəni, məntiqi qanuna uyğunluqları izah etmə çabalarına da nəzəriyyələr deyilir. başqa metod isə nəzəriyyə üzərindən yeni datalar əldə etməkdir. bu yolla nəyi harda axtarmağı, hansı təcrübələri həyata keçirməyi öyrənərək, zamana və maddi vəsaitə qənaət etmiş oluruq. nəzəriyyələr onları inkar edən bilgilər əldə edildikdə qismən ya da tamamilə yanlışlanmalıdırlar. bura qədər hər şey gözəldi. indi qayıdaq təkamülə.
1. təkamül nəzəriyyəsi empirik datalar üzərində qurulmayıb. təkamülün sübutu olaraq göstərilən bilgilər çox inandırıcıdır. mən özüm qatı şəkildə təkamülə inanıram, entrylərimdən də bu hiss olunur. amma burda bu kitabla razılaşmalıyam. təkamül əlimizdə olan tapıntılardan və gerçək zamanlı müşahidələrdən yola çıxılaraq ortaya atılıb, amma özü gerçək zamanlı bir nəzəriyyə deyil. təbiət elmlərinə zidd olaraq keçmiş zamanla məşğul olur. * mikro təkamülü çıxmaq şərti ilə təkamüldə bir təbiət elminə aid olan elmi nəzəriyyədən çox tarixi bir hadisənin rekonstruksiyasıdır. yəni tarix elmi ilə daha çox əlaqəsi var nəinki biologiya və digər təbiət elmləri ilə.
2. təkamül subyektiv bir nəzəriyyədir.
təkamül darvindən qabaq da tanınırdı. alimlər həyatın tarixini yazmaq üçün bir çox cəhdlər eləmişdilər. darvinin gətirdiyi təbii seçmə isə əsl elmi nəzəriyyədir. onu inkar eləmək elmi cəhətdən mümkündür. ümumi qavram olaraq təkamülü elmi cəhətdən inkar eləmək mümkün deyil. belə ki, elm bütün növ fövqəltəbii qüvvənin müdaxiləsini inkar edir. əgər canlıları kənardan yaradan olmayıbsa, onda növ müxtəlifliyini izah etmək üçün təkamüldən başqa variant yoxdur. təkamüldə subyektivlik var, təbiət elmlərinin obyektivliyindən məhrumdur. çünki, onda da inanmaq və ya inanmamaq məsələsi var. kitab bu məsələni növbəti cümlələrlə izah etməyə çalışır:
bəlkə də nə vaxtsa laboratoriyada bir sürünənin necə bir quşa qədər təkmilləşdiyini müşahidə edəcəyik. amma bu təkamülə sübut olmayacaq. laboratoriyada bu bilincli, məqsədli olaraq həyata keçiriləcək. təbiətdə isə bu məqsədsiz, təsadüfi olaraq baş verir. bu təkamülün mövcud ola biləcəyinə və ya işləməsinin mümkün ola biləcəyinə sübutdur, amma qətiyyən təkamülün doğurdan da baş verdiyinə sübut deyildir. təkamül sadəcə hadisələrin tanrısız da baş verə biləcəyinə sübutdur, doğurdan da tanrısız olduğuna sübut deyildir. ona görə də təkamüldə də bir inanma-inanmama faktoru var. bu səbəbdən subyektivdir və elmi nəzəriyyə deyildir.
azad iradə başlığına qayıtmağın vaxtıdı. direkt mövzuya dalıram: əgər az çox azad iradəmiz varsa, o da inanc məsələsindədi. yuxarıda anlatdığım kimi bizi cənnətə cəhənnəmə atacaq yaradıcıya yox. başqa bir şeyə. burda doğurdan da seçim azadlığı var. laboratoriyada partlayışla yeni bir fəza yarana biləcəyini bəlkə nə vaxtsa sübut edəcəyik. amma bu heç vaxt həqiqətən bunun baş verdiyi anlamına gəlməyəcək. öz həyatımızın, varlığımızın keçmişini seçmək bizim əlimizdə imiş. görünüşə görə bu barədə əmin ola bilməyəcəyik. alimlərin, rasionalistlərin iffadə etdiyi kimi `bilməyəcəyik`. sadəcə inanmaqla kifayətlənməyə məcburuq.

rhoda

#61743
yazdığı entry-si ilə axşam-axşam mənə ilk sevgilimi xatırlatmışdır. o da avtomobil yolunu tək keçə bilmirdi. bakının yolları, sürücüləri də ki, maşallah. * yox maşın vurub öldürməyib * bu dəfə ağlamıyacam yadıma bir dəfə parkda görüşməyimiz düşdü. gənclik metrosundan çıxıb evlərinə gedəcəkdi. zəng elədi ki, gənclik parkındayam gəl. mən də cumdum anamın üstünə: "mənə pul lazımdı, anacan" (baxma: qadınların kapitalizmin dayağı olması) anamdan iki manat əkişdirdim, yayın ən isti vaxtında qaçdım avtobusa. nəsə güc bəla ilə tapdım bunun oturduğu yeri. (baxma: qadınları heyrətləndirə bilməmək)
bir yarım saat, bir saat danışandan sonra dedi mən gedim. dedim evə kimi ötürüm. dedi yox. biraz dirəşdim, amma o qalib gəldi. kül başıma. biraz gedəndən sonra arxasına dönüb, "dalımca gəlmə" dedi. çok komikmiş. parkın içi ilə gedib, bir 300-400 metr aralaşandan sonra yolu keçmək istədi. gənclikdə təqaüdçülər parkının gənclik metrosu istiqamətində sol tərəfində moyka tərəfə yolu keçməyə çalışdı. * biz orda büyüdük oğlum nəysə üzündə qəribə, qorxu qarışıq gülümsəmələrlə yola yaxınlaşır, sonra qorxub çəkilirdi. mən də durdum qaça-qaça yanına gəldim, düşdüm yola maşınlara işarə elədim, yolu keçməyə icazə istədim. bunun da qolundan tutdum sürüdüm özümlə. sonra yolu keçəndən sonra üzümü çevirdim gənclik metrosu tərəfə getdim. elə bil heç tanış deyilik. hərəkətim özümə elə ləzzət eləmişdi ki. sonra qız uzaqlaşandan sonra piyada evə qayıtmışdım, xəyallar, fikirlər məni aparmışdı. həmişə görüşməyə mən can atırdım, bir dəfə məni özü çağırmaqla mənə dünyaları vermişdi. hey gidi günlər.
qardaş, boşboğazlıq eliyirəmsə üzrlü say. amma yazın məndə xoş xatirələr canlandırdı.

yazarların paylaşmaq istədikləri musiqilər

sezen aksu- şinanay

(youtube: )

almaniya deyiləndə ağıla gələn şeylər

(baxma: ideyalar ölkəsi)
buna qətiyyən şüphəniz olmasın yoldaşlar. çünki bu xiyarlar heyrətləndirəcək dərəcədə kreativdilər. bilmirəm qandadı yoxsa dildədi nədisə axırı belə bir şey doğurdan da var. hərbi texnikada başları daha yaxşı işləyir. amma digər sahələrdə də üstündürlər. yanvar ayında yolumuz münhenə düşmüşdü. düzdü almaniyada məşhur olan bir zarafata görə bavariyalılar alman deyillər. belə baxanda doğurdan da bavariya elə bil almaniyanın deyil, amerikanın ştatıdı. çox özlərindən razı adamlardı. nəysə bu zarafatı kənara qoyaq. deməli 4-5 gün şəhərdə qalanda gözümə bir reklam plakatı dəyirdi. deməli nəsə kompaniya keçirirlər adı `gecə muzeyi` insanları götürüb gecələr muzeylərə aparırlar. sloganı da ki, nə qədər gecə olsa, qonaqlar o qədər ağıllı olur. nəsə bir atalar sözünə oxşayır. nəysə ilk baxışdan sadə bir şeydi. amma hər gün plakatı gördükcə bir şeyin fərqinə vardım. deməli slogandakı `a`, `o`, `d` kimi hərflərin iççində, üstü nöqtəli hərflərin nöqtələrində balaca gözlər çəkilibmiş. hava qaraldıqca bu gözlər açılırmış. başa düşəndə üzümdə qəribə bir gülümsəmə əmələ gəldi. əslində çox sadə bir şeydi, amma bunu düşünmələri xoşuma gəldi.
(baxma: das ist fantastisch)
bu cümlə də tez ağıla gəlir. amma bir almandan soruşmuşdum deyir mən uşaqlığımdan bəri belə bir cümlə qurmamışam. düz də deyir. hansınız indiyə kimi `bu fantastikdir` kimi cümlə qurmusunuz?
(baxma: gözəl ayaqlar)
rəis, mən bu ölkədə ayağı gözəl olmayan çox az qadın gördüm. böyük ehtimal hamısı uşaq vaxtından velosiped sürməkdəndi.

tələbəlik vaxtı işləmək

mənə görə iki növü olan hadisədir. birincisi təcrübə yığmaq üçün görülən, bəzən məvacib almadan görülən işlərdir. ikincisi isə ehtiyacdan görülən işlərdir. birincini cv-nizə yazmaqla fəxr edərsiniz, amma ikincini nəinki gələcək işverəninizdən, hətta bəzən yaxınlarınızdan belə gizlətməyə çalışarsınız. birinci kateqoriyada ixtisasınızla uzaqdan yaxından əlaqəsi olan iləri görərsiniz. ikinci kateqoriyada isə təhsil tələb etməyən, mümkün qədər az ön təcrübə lazım olan işləri görərsiniz. məsələn: ofisiantlıq, fəhləlik, poçtalyonluq, supermarketdə kassirlik və s. hər iki halda sosial həyatınıza zərər dəyər, amma ikinci halda həm də təhsil həyatınız zərər görər.
bayaq evi yığışdırırdım. daha doğrusu evi 3-4 gün əvvəl yığışdırmışdım, amma yazı stolumun üstündəki asma şkafda dağınıq halda bir xeyli kağız, fayl, sənəd, qələm var idi. onları qaydaya salırdım. bütün kağızları vacib, ehtiyat və zibil olmaq üzrə 3 topaya ayırırdım. ehtiyat topasına əsasən boş məktub zərfləri, fayllar, qələmlər və başqa bənzər şeylər aiddir. digər iki topanı özünüz təxmin edə bilərsiz. nəysə bu şkafı boşaldanda gözüm işlədiyim şəhərin xəritəsinə sataşdı. bir fayla keçirilmiş iki kağız. bir tərəfdə şəhərin xəritəsi, digər tərəfdə həmin şəhərin tramvay, avtobus xəttlərinin xəritəsi. təxminən yanvar ayında hazırlamışdım. atamın hər skype danışığında "iş tapmamısan?" sualından bezib hazırlamışdım. universitetimin yerləşdiyi şəhər pox boyda olduğuna görə iş tapa bilməmişdim. internetdə də axtarış fayda verməmişdi. artıq qonşu şəhərlərdə iş axtarmağın vaxtı idi. qatarla bir saat yol gedib, qışın dondurucu soyuğunda şəhərin küçələrini iş elanı görmək ümidi ilə 3-4 saat gəzmişdim. xəritəni görəndə hamısı gözümün qabağında canlandı. bütün detalları ilə. keçirdiyim hisslər. əyin-başıma, sosyal həyatıma, yalnızlığıma tüpürüb iş axtarışına çıxmağım... hamısını bir də hiss elədim. bir qəssab dükanında iş elanı görüb, həvəslə içəri girib, sonra qız satıcı axtardıqlarını öyrənəndə keçirdiyim utanc və məyusluq yadıma düşdü. bu ölkənin dilini sikim. diqqətimdən yayınıb ki, qız satıcı axtarırlar. blet nə fərqi var aslanın erkəyi dişisi olmaz * asdsdsgfa . bunları yazdıqca daha çox şey yadıma düşür. bir dostumla vəziyətimi müzakirə eləməyim, otağımda hönkür-hönkür ağlamağım. ağlamaq üçün də çox bambılı bir səbəbim var idi. bəlkə də kifayət qədər məntiqlidir, amma anormal olduğu dəqiqdir. dostuma yazırdım ki, kişi öz dediyini, ondan tələb olunanı elədi. məni bura göndərdi. harda işlədiyini, nə qədər qazandığını desəm, hamı hassikdir deyər. imkansızı bacardı. möcüzə yaratdı oğlunu göndərdi oxumağa. amma oğlu ondan tələb olunanı eləyə bilmədi. hələ vətəndə olanda atası ilə danışırdı ki, bəs atası ilk xərcləri ödəsin. sonra o özü işləyib xərclərin yarısını qarşılayacaq* xuy . indi atası ondan tələb olunanı elədi, növbə onundu. işin biraz meydan oxumaq, rəqabət tərəfi də var. biraz da ərgənlik tərəfi də var. belə ki, o artıq böyüdüyünü, bir işə yaradığını və ya ən azından sözünü tuta bildiyini göstərməlidi. amma mən onda çarəsiz idim. bu vəziyyəti dostuma izah edəndə birdən dayana bilmədim. gözümdən yaş gəldi. evə təzə girmişdim, əynimi yüngülləşdirməmiş oturdum döşəmənin üstünə ağladım. biraz rahatlaşdım. sabahsı gün, ya da növbəti günlərin birində xəritəmi qoltuğuma vurub getdim o qonşu şəhərə. dediyim kimi soyuq, təzəliklə yağan buzlaşmış qar, şəhərdəki tikinti iləri bəs eləmirmiş kimi bir də həmin vəziyətdə atam zəng vurdu. dostu mənə xeyir dua eləmək istiyirmiş, ya da məni başqa maddi yardım edəcək biri ilə tanış edəcəkmiş. o da dəhşət dindar adam. mənlə inşallahlı maşallahlı danışmasına güclə dözürdüm. qarşılıq verə bilmirəm deyə özümü narahat hiss edirdim. bir yandan da telefonu qulağımda çox tuta bilmirdim. əlim və qulağım donurdu soyuqdan. nəysə o günü də əliboş qayıtmışdım evə.
sonradan o insan mənə maddi dəstək verdi. inandığı allah ondan razı olsun. mənim də ailəmə dinsiz olduğumu etiraf eləməyimə səbəb oldu. atam iş tapmaqda yenə dirəndi. yəqin istəmirdi ki, pula görə işləməyimi istəməsini düşünüm. yəni ümumi olaraq belə bir səhnə yarandı ki, guya əvvəl də məndən həyat təcrübəsi yığmaq üçün işləməyimi istəyirmiş. nəysə sonradan iş tapdım. pis-yaxşı günlərim oldu. hər iş gününün 3 saatını yolda itirdim. bəzən qatara gecikib vağzalda gecələdim. amma yaxşı dostlar tapdım. yaxşı insanlarla münasibətdə oldum. kapitalizmə pis gözlə baxmağa başladım. atamın dediyi kimi həyat təcrübəsi yığmağa çalışdım. indi artıq bu universitetdən gedirəm. sizin qatığınız ingilis bayrağından, bakı küləyindən də betərdir. bir həftədə iki dəfə universitet dəyişməyə cəhd göstərib. ümid edirəm bu sonuncu olar. gedim başqa şəhərə yeni universitet, yeni dostlar, bəlkə yeni iş və təbii ki, yeni həyat üçün. burda da bir xeyli xərcim çıxacaq. kişinin üzünə necə baxacam bilmirəm. yəqin ki, yenidən işləməli olacam. xoşbəxtlikdən bu şəhər bir qədər böyükdür. iş tapmaq asan olar, 3 saat yolda itirməyimə ehtiyac qalmaz.
gecə vaxtı əlimdəki işi qurtarıb bu uzun yazını yazmağıma səbəb içkidir. içkinin təsirindən duyğusalam. yoxsa adicə fayla salınmış şəhər xəritəsi normalda mənə bu qədər ilham verə bilməz. bəlkə də verər. yoxlamaq lazımdı. hərdən fikirləşirəm ki, bu qədər çürükçü yazıram, məni söyməsələr yaxşıdı. amma sözlüyün funksiyası da yazmağa şərait yaratmaq deyilmi? təkəm, yanımda heç kim yoxdu. o xəritə həmsöhbətinə uzaq başı 4-5 cümlə qurmağına səbəb olar. amma yazarkən imkanın daha genişdi. gecəniz xeyirə sözlük əhli. yazmaq üçün yaradılan bu şəraitə görə hamınıza təşəkkür eləyirəm, sizi bağrıma basıram.