sıra mədəniyyəti

azerbaycan xalqina default olaraq yuklenmemis funksiya. bu insanlarda üz de olmur. sifetine baxib deyirsenki ay xanim/ay kisi/ay insan sira variydi axi elebil? adama ele mız sifetle baxirlarki belimde silah olsa cekib alinlarinin ortasindan vurmagim gelir. esasen de aeroportlarda bu mexluqlara rast gelmek mumkundur. 50 neferin gozlediyi siraya gelib yandan yamaq olmaga calisir hecne olmamis kimi, heckes gormurmus kimi. bunu eden xanim olanda daha cox eseblesirem. kisilere giji, lele, kele ve.s deyib isin icinden cixiriq ancaq daha cox zerafet ve medeniyyet gozlediyim cins bele hereket edende kefim pozulur. azerbaycan kisileri de elebil dillerini udullar bele hallarda, "qadina soz demek ayibdi". o gunu bir yoldasi istanbuldan ugurlayiram bakiya. check in sirasinda gozleyirik. ele de cox adam yoxdu hardasa 15-20nefer var. bir genc qadin geldi arxamiza. ele hey hisseliyiremki bu yandan yoreden soxmaq isteyir ozunu. cemodanla yolunu kesirem, ayagimi qoyuram ve.s ki basa dussun beyinsiz. adamlar sira ucun labirintli lent de cekiblerki bele bele sirayla gedin ay qoyunlar deye ama bu her "pavarotta" girisirki girisir. son donuste raikkonnen kimi soldan bir ataka qalxdi elebil bir neferi kece bilmese bakida uzune baxmayacaqlarki sen neter adamsan adimizi batirdin. axirda doze bilmedim dedim xanim sira var zehmet olmasa siranizi gozleyin, mene deyir hee? siz daha ondeydiz? wtf?? mezelenirsen ya ozunu mal yerine qoymusan? sene beyin huceyresi veren kainat quvvelerinin icine edim. neyse bu mexluqatlarin baslarina vura vura yola getirmek lazimdi yoxsa dediyim kimi programlasdirmada sehv gedib iller once, hec birinde evvelden olmur bu ozellik.

dejavu

yeni bir olayin onceden yasanmis bir seyin tekrari kimi xatirlanmasidir. buna benzer diger basqa fenomenler de var psixaytiyada behs edilen ancaq spam olmasin deye hamisini bu basliqda qeyd edirem. 2sinin basligi acilmis olsa da.

deja entendu: esidilen sesle bagli yanlis xatirlama
deja pense: yeni bir dusuncenin kohnemis kimi gelmesi
deja fait: o anda basa gelen olayin daha once olmus kimi xairlanmasi
deja vecu: hal hazirki sohbetn daha once edilmis kimi dusnulmesi
jamais vu: onceki bir yasanmisligin yasanmamis kimi hissetmek. (deja vunun tersidir)

azercell

azerbaycan kimi olkede hele bugune geder sag qalabilib boyuk isdi. ilk prezidentini sexsen taniyiram, ailelikce de dostuq. bakida etmek istedikleri, proyektleri, hevesleri ve.s oz usaqligim boyunca sahid olmusam ancaq teesufki curumus dovletcilik anlayisi bu olke ucun gozel seyler yaratmaq isteyen insanlari da kusturdu veya ozune tabe etdi. hemin sexs turk idi ve daha yuksek vezife ucun isden ayrilmisdi. iller sonra kecenlerde bir xeber oxuyurdum, hansisa usaq evinde boyumus bir qadinin roportaji idi. vaxtiken yuxarida behselediyim turk prezident ve xanimi azercell fondu adina usaq evlerine yardimlar edirmisler. demeli bunlarin getirdiyi hersey internat muduru terefinden cuqqalanirmis. hetda qurban bayraminda usaqlar yesin deye getirilen qoyunlari mudurun bag evine apariblar usaqlari da onlari otarmaq ucun sirayla bu eve aparirmislar. hec birine de bir tike o etlerden catmayib. ama hemin genc qadin o şexse indiye kimi minnetdar oldugunu deyir. bizi olduren bizi mehv eden her zaman ozumuz olmusuq. azercellin de zibilini cixardib bu gunku hala salan yene ozumuzuk.

2016-cı il nobel tibb mükafatı

demeli bu il yapon patolog yoshinori ohsumi'ye verildi. son illerde makro tibb sahelerinde mohtesem deyilebilecek bir addim olmadigina gore ve esasen mikro sahede daha cox yenilikler oyrendiyimize gore adeten fiziyologlar, biyokimyacilar, mikrobiyologlar ve patologlar daha cox layiq gorulmeye baslanib. yoshinori neye gore aldi bes bu mukafati ona baxaq.

bu adam 80ci illerden otofaji(tr)/autophagy(eng) adi verilen bir huceyre prosesi uzerinde isleyir, inceleyir, derinliklerini oyrenir. en besit formada otofagiyanin huceyrenin ozunu hezm etmesi oldugunu deye bilerik. normal fiziyolojik proses olan ve huceyrelerin omru dolduqdan sonra ozu ozunu mehv etmesi olaraq bilinen apopitozdan ayirmaq lazimdir bunu. apopitozda huceyre oz sitoplazmasindaki proteinleri mehv ederek yox edir, organellere cox toxunmur ancaq otofajide huceyre sitoplazmadaki mitoxondri ve diger organelleri de hezm ede bilir. canli huceyreleri bu prosesi ehtiyaci oldugu zaman istifade ede biler ozu ozune qida xam maddesi yaratmaq ucun, veyaxud embriyolojik dovrde fetus inkisaf etdikce lazimsiz organ hisseleri otofagiya fasitesiyle mehv edilir. tekamul cehetden baxarsaq maya gobeleklerinde bele bu prosesi musahide etmek mumkundur, hetda mayalarin esas enerji membeyi oz huceyrelerini bu yolla mehv ederek yaratdigi maddelerdir. bu programlanmis olumun/mehvin bir diger yarari ise virus, bakteriya veya xerceng huceyreleri ile infekte olmus huceyrelerin mehv edilmesi ve insana zerer vermeyini engellemekdir. yoshinori mellim 80ci illerde bu sahede calismaga baslamadan once bunlar haqqinda cox az melumatimiz vardi, yeni bu deqiqe otofaji ile bagli bildiyimiz cox seyi onun sayesinde bilirik.

neye gore mehz bu il aldi mukafati onda?. son illerde o daha cox bu prosesin calisma mexanizmasi, prosesde rolu olan mikro genlerin ve maddelerin arasdirilmasina serf edib. yuxarida behs etdiyim maya gobeleklerindeki daha primitiv varyantlarin insan kimi daha kompleks canlilarda da oldugunu subut etmisdir. bununla birge otofaji genlerindeki pozulmalarin xerceng, xroniki xestelikler ve bir cox patoloji veziyyetle yaxindan elaqeli oldugunu iddia etmis ve bir cox kesfler etmisdir bunlari arasdirarken. eynile heckesin aglina gelmeyen suallari vererek dunyada bir cox alime bu sahede ilerlemek ucun yol gostermisdir, yollarina isiq tutmusdur hansiki bir elm sahesinin inkisafi ucun duzgun suali vere bilmek cox onemlidir ve o qeder de asan deyildir.

hocami tebrik edir uzun omurler arzulayiram.